سینماسینما، شهرام اشرف ابیانه
۱. کلاردشت. ۲۳ شهریور ۹۷. حال و هوای طبیعت زیبای شمال را خراب میکند خبر مرگ سعید کنگرانی. مثل دشنه ای که ناغافل فرود آید. مرگ همین است. فقط جانت را نمیگیرد. پیوندت را با هر چه نشان از زندگی و امید داری قطع میکند. چنین حالی را در هتلی در کلاردشت تجربه میکنم. بر ستیغ کوه. آسمان آبی بالای سرت. آبی آبی رنگش. چیزی شبیه رنگ آسمان نقاشی های کودکانه. در خط خطی های معصومانه دفتر نقاشی بچهها هر چه هست مرگ نیست. خبر مرگ که اینجا میرسد فکر میکنی دنیا به آخرش رسیده. به ابرک سیاه کوچکی میماند. لکه جوهری ناخواسته که لک انداخته به این اتوپیای خیالی کودکانه.
۲. سعید کنگرانی را وقت بازگشتش به ایران رودررو شناختم. وقتی که دل داد به عشق دختری ایرانی از خانواده ای خوب و اصیل. این دلدادگی به ازدواج کشید. پسر خوش چهره و معصوم سالهای دور سینمای ایران، صاحب خانه و خانواده شد. شکرگزار بود بابت این نعمت خدادادی. ذکر حق میگفت چون که درویش مسلک بود. غافل از آنکه برایش عاقبت دیگری تدارک دیده اند.
در یک فیلم حقیر، دور از شان و مقامش ظاهر شد. دیده نشد. قرار بود در پروژه فرزند صبح بازی کند. کار به تست گریم و عکاسی چهره هم رسید. مثل برق و باد کنارش گذاشتند. بعد آن در هیچ فیلمی اجازه حضور نیافت. بی رغبت شدند به او. بعضی حرفه ای ها و کاربلدها گفتند مهره سوخته است دیگر. به کار نمیآید. تمام است کارش. فراموشش باید کرد. آفت افتاد به زندگی حرفهایاش. سالها پیش افتاده بود. این یکی نهایتش بود. درختی خشکیده شد. بی بار و بر. آدم بی چهره. بی سایه. مرده زنده. ختم کلام.
۳. سعید کنگرانی دو نقش جاودان دارد در تاریخ سینمای ایران. جوان آرمانخواه فیلم سرایدار خسرو هریتاش که دزدی حقیرانه پدرش -پادوی یک شرکت خصوصی- را فیلم میکند برای نمایش در تلویزیون.
دیگری خون فروش هیولاوش دایره مینا ساخته داریوش مهرجویی است. در این هر دو همبازی علی نصیریان. هر دو بار در نقش پدر پسرگونه. پسری که قدعلم کرده علیه اقتدار پدر تا به زیرش بکشد. از بین ببرد هر آنچه رنگ و نشان ارزش های پدرسالارانه قدیم را دارد. این به معنی همه خوب و بد این ماجرای پدرکشی است.
جنبه آرمان خواهانه این عصیان را سرایدار معنا میکند و وجه شرورانه این رویارویی را دایره مینا. چهره کتک خورده و خاک آلود او، خیره به نصیریان در صحنه پایانی در گورستان با آن نگاه نفرت آلود، یک نماد و نشان ماندگار شد برای سالهای بعد.
وقایع آینده نشان داد چقدر این پیش بینی واقع بینانه بوده. نطفه چیزی در گورستان بسته شده که توان مهارش نیست. این را در نگاه نصیریان و کنگرانی جوان میتوان دید. صدای نوحه خوان که تلقین میخواند برای مرده در حال دفن گویای این حال و هوا است.
جوانک خوش چهره نماد تغییر شده. بادنمای طوفانی در راه. پرچمدار تحولی بزرگ در راه. خودش یکی از قربانیان این دنیای تازه.
۳. ۳۱ مرداد ۱۳۹۴ مصاحبه جنجالی از سعید کنگرانی پخش شد با ماهنامه دست راستی عصر اندیشه به سردبیری پیام فضلی نژاد. سراسر متن تهمت است و هتاکی از زبان یکی از مثلا مروجان فساد سینمای پیش از انقلاب. واکنش اولیه بهت بود و ناباوری از این میزان هتاکی.
با مرام و مسلک درویش گونه سعید کنگرانی جور در نمیآمد این حرف ها. واقعیت چه بود؟ تکذیب نامه ای چرا منتشر نمیشد از طرف جوان خوش سیمای سابق سینما؟
داستان برمیگشت به روزهای اول ورود کنگرانی به ایران. در همان روزهای اول. به متن پرسش و پاسخی که از همان ابتدا هم قرار نبوده جایی درز کند. اینکه چه طور از بایگانی درآمد و شد یک مصاحبه مطبوعاتی افشاگرایانه آن هم ده دوازده سال بعد از آن جلسه پرسش و پاسخ برمیگردد به صلاح و مصلحت منتشرکنندگان که آن قدر به خود زحمت نداده اند که فرم عتاب کننده پرسش کننده را تعدیل کنند.
اینکه اما چه شد متهم مورد پرسش قرار گرفته دم فرو بست و چیزی نگفت داستان دیگری دارد با چند حدس و گمان.
وعده و وعید بازگرداندن بازیگر طرد شده، امید به بازیابی زندگی از دست رفته، بی تفاوتی شاید در مقابل آنچه پیش رویت انجام میدهند، یا هر چیز دیگری که به حیات یک بازیگر سابق بر این فعال، معنی میدهد، همه میتواند پازل گمشده حکایت ما باشد.
پایان داستان را اما جور دیگری هم میشود دید. ظهر یکی از روزهای آخر تابستان همه آنچه میخواهی یک تصویر است تا هر آنچه پشت سر گذاشتهای را برایت معنا کند. تصویری از یک گورستان. جوانی تازه کتک خورده، به خاک و گل آلوده، هنوز آماده برای یک خیز تازه.
این را در چشمانش میشود دید. در حالت ایستادنش. در خلق و خوی مبارزه جویانه اش. آنسوتر برای مرده تلقین میخوانند. آن مرده بی شک تو نیستی.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- گفتگوی جذاب و شنیدنی داریوش مهرجویی و مسعود کیمیایی درباره فیلمهای گاو، قیصر و دایره مینا
- روایت و نقد «سرایدار» در نوزدهمین قسمت پادکست «سینما، خاطره» + ویدئو
- عکس کمتر دیده شدهای از پشت صحنه فیلم «دایره مینا»
- «طبل حلبی»/ بختکی که رهایت نمیکند؛ در سالگرد از دست رفتن سعید کنگرانی
- کیهان به نقل از نوش آفرین: می خواستند با برهنه کردن زنها مردان را به سینما بکشانند
- ادعای کیهان: سینماگران مراسم تشییع سعید کنگرانی را بایکوت کردند
- فیلم/ سخنان برادر سعید کنگرانی درباره نحوه تشییع پیکر این هنرمند
- مراسم تشییع پیکر سعید کنگرانی در بهشت زهرا/گزارش تصویری
- غرق شدن /یادداشتی از کریم نیکو نظر درباره سعید کنگرانی
- تصاویر/ از رامبد جوان تا مهناز افشار، واکنش بازیگران به درگذشت سعید کنگرانی
- سعید کنگرانی درگذشت
- پس از ١۴ سال دورى از بازیگرى/ سعید کنگرانى مقابل دوربین «رقص روى شیشه» مى رود
- حضور سعید کنگرانی بر صحنه تئاتر
- ناصر ملکمطیعی بخشی از تاریخ سینماست/یادداشتی از حسن فتحی
- دایره مینا/مروری بر کارنامه فیلمسازی مهرجویی به بهانه سالروز تولدش و اکران لیلا در گروه هنروتجربه
نظر شما
پربازدیدترین ها
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- کارگردان کانادایی که عاشق فرهنگ ایران شد/ ماتیو رانکین: از سینمای ایران تاثیر گرفتهام
- احیای ناپلئون در کن/ نخستین نمایش جهانی نسخه ترمیمشده «ناپلئون به روایت ابل گانس» در جشنواره
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
آخرین ها
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- «آقای قاضی» به شبکه دو میآید
- واکنشها به گفتگوی عضو هیئت مدیره نماوا/ شورای صیانت خانه سینمای ایران بررسی میکند
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- بستههای همراه اول ویژه حج ۱۴۰۳ اعلام شد
- چرا «سرزمین مادری» فعلا متوقف است؟
- اکران «همسایه شما، زهره» در هنر و تجربه/ پوستر فیلم رونمایی شد
- کمال تبریزی به دبیری جشنواره فیلم اقوام ایرانی نرسید
- معرفی نامزدهای دومین جشنواره «عروسکخونه»
- «ایستاده با گرگ» نامزد دریافت جایزه از جشنواره دهلی نو شد
- کیلین مورفی، بهترین بازیگر مرد آکادمی فیلم و تلویزیون ایرلند/ پیروزی «اوپنهایمر» کامل شد
- شمشیرها برق میزنند/ نگاهی به فیلم «شوگان»
- اردیبهشتِ تئاتر شهرزاد با سه نمایش
- مستندی از «حمید سهیلی» در موزه سینما نمایش داده میشود
- انتشار پوستر «آن دو» با تصویری از لحظه شهادت کاراکتر اصلی
- دبیر هفتمین دوره جایزه پژوهش سال سینمای ایران منصوب شد
- صدور پروانه ساخت غیرسینمایی برای ۴ فیلم کوتاه داستانی
- ادامه اجرای «سهخواهر» در تالار مولوی
- یک واقعگرای بیرحم؛ دل تورو درباره میازاکی چه نوشت؟/ سینماییهای فهرست تایم ۲۰۲۴
- راهیابی ۳ فیلم کانون به جشنواره بینالمللی کودکان لکنوی هند