پایگاه خبری تحلیلی سینماسینما

کسانی که سریال «دکتر هاوس» را ندیده باشند، احتمالا با دیدن عنوان کتاب «هاوس و فلسفه» تعجب می کنند و از خود می پرسند که یک مجموعه تلویزیونی پرطرفدار و لابد عامه پسند را با فلسفه چه کار؟ ولی کسانی که حتی چند قسمتی از این سریال را دیده باشند (و البته فکر نکنم زیاد باشند کسانی که چند قسمتی را دیده و توانسته باشند از تماشای بقیه قسمت ها صرف نظر کنند) بعید است از این به شگفت آیند که گروهی از استادان فلسفه در سراسر امریکا، از فلوریدا تا واشنگتن و از کالیفرنیا تا نیویورک بنشینند و مقاله هایی بنویسند درباره آنکه فلان اندیشه فلسفی -اخلاقی چگونه در این مجموعه تلویزیونی نمود پیدا کرده است. حقیقتا یکی از جاذبه های «دکتر هاوس»، گذشته از خوش ساخت بودن و ارزش های سینمایی و معماهای پرکشش پزشکی اش، همین است که در بسیاری از قسمت ها مخاطب را با مسائل عمیق فلسفی، دوراهی های اخلاقی و پرسش های لاینحلی روبه رو می کند که حتی پس از پایان فیلم نیز تا مدت ها ذهن بیننده را درگیر می کند و او را به تفکر درباره آن وامی دارد.یکی از مهم ترین این پرسش ها که در بسیاری از قسمت ها نیز رخ می نماید، همین مساله ازلی و ابدی است که آیا برای دستیابی به هدفی خیر و والا، مانند نجات جان بیمار، می توان چشم بر قواعد و مقررات و عرف و اخلاق بست یا نه. پاسخی که دکتر هاوس می دهد ظاهرا باید یک «بله»ی محکم و قاطع باشد. هاوس پزشکی است که به هیچ بنیان و باور ثابت و پذیرفته فکری و اخلاقی پایبند نیست و هر کاری را برای تشخیص بیماری و نجات جان بیمارش مجاز می داند و بی پروا به آن دست می زند و به هدفش هم می رسد و البته بارها و بارها نیز به دلیل نقض مقررات پزشکی و حقوقی توبیخ و بازخواست می شود. همین متفاوت و نامتعارف بودن تفکر و رفتارها شاید مهم ترین دلیل محبوبیت بی اندازه شخصیت دکتر هاوس باشد و بیننده مجموعه قاعدتا باید به همان پاسخی برسد که راسکولنیکوف در آغاز جنایت و مکافات رسیده بود: برخی برگزیدگان (در نمونه دکتر هاوس، پزشک نابغه ای که شم و فراست و تشخیصش صدها بار تیزبینانه تر از پزشکان دیگر است) «حق دارند» به قانون و قواعد متعارفی که همه ملزم به رعایت شان هستند، بی اعتنا باشند و زیر پا بگذارندشان. البته خالق راسکولنیکوف نشان داده است که این «حق» درست نیست و خالق دکتر هاوس نشان نداده. این را شاید بتوان پرسشی بی پاسخ دانست که کجا می توان یا باید چشم بر قوانین و ارزش ها بست و کجا نمی توان و نباید. هر پیشرفتی در گرو نوعی متفاوت اندیشیدن، هنجارگریزی و آزمودن بداعت هاست، ولی مسلما هر بداعت و هنجارگریزی را هم نمی توان لازمه و پیش زمینه پیشرفت دانست. تمایز این دو از یکدیگر یکی از جاذبه های ادبیات و سینما و تئاتر معاصر است. در «دکتر هاوس»، آنچه این مشکل را بغرنج تر می کند آن است که بیننده احساس می کند با آنکه مدام جملات و رفتارهای نژادپرستانه، زن ستیزانه، برخورنده و وقیحانه ای از هاوس دیده می شود، باز هاوس در اعماق وجودش، نسبت به بسیاری از شخصیت های دیگر سریال، بسیار اخلاقی تر و حتی پایبندتر به اصول است و آن رفتارهای هنجارگریزانه گویی انتقادی هستند بر نگرش های سطحی و نمایشی و توخالی به مقوله اخلاق و پایبندی ظاهری به آن.

در مجموعه «دکتر هاوس»، موقعیت هایی که بازیگران و بینندگان را در دوراهی های اخلاقی و تعارض های همیشگی گرفتار می کنند بسیارند، چه در حوزه پزشکی، مثلا اینکه آیا یک پزشک و دانشمند حق دارد در جریان آزمایش هایش برای نیل به کشفی که جان هزاران بیمار را نجات می دهد جان چند بیمار را به خطر بیندازد، یا مثلا آیا پزشک باید جان دیکتاتوری را نجات دهد که قصد نسل کشی بی رحمانه ای را در سرزمین خود دارد و چه در حوزه های عمومی تر، مثلا هنگامی که میلیاردری تصمیم می گیرد مبلغی هنگفت به بیمارستانی که دکتر هاوس در آن کار می کند اهدا کند و در ازای آن خواسته کوچکی دارد: اخراج هاوس از بیمارستان (موقعیتی بسیار شبیه به کشمکش نمایشنامه ملاقات بانوی سالخورده فریدریش دورنمات). این تعارض ها و دوراهی ها منحصر به دکتر هاوس هم نیست؛ اغلب شخصیت های مجموعه به دفعات در چنین موقعیت های دشواری برای تصمیم گیری قرار می گیرند و چون آنان دیگر به دسته نوابغی که گویی همه چیز برای شان مجاز است نیز تعلق ندارند، منطق فکری شان شاید برای ما بسیار ملموس تر هم باشد. بسیاری از اوقات متوجه نیستیم که خود ما نیز در زندگی روزمره و تصمیم گیری های مان بارها با نمونه چنین تعارض هایی، به شکل های بسیار گوناگون، روبه رو می شویم و برای حل شان به مشکل برمی خوریم. کتاب «هاوس و فلسفه» به خوبی نشان می دهد که فیلسوفان چگونه به این تعارض ها می نگرند، چگونه تحلیل شان می کنند و احیانا چه راه حل هایی ارایه می دهند. این تجربه شاید ما را گامی به پاسخ احتمالی برای پرسش های دشوار و گاه لاینحل نزدیک تر کند.

کتاب، گذشته از جذاب بودن برای مخاطبان عام و دوستداران مجموعه تلویزیونی «دکتر هاوس»، برای نویسندگان و دست اندرکاران سینما و تئاتر نیز از این نظر بسیار مفید و آموزنده خواهد بود که مقولات فلسفی و اخلاقی را چگونه می توان به شکلی جذاب و هنری به مخاطب عرضه کرد و از افتادن به ورطه موعظه و تدریس در اثر هنری برکنار ماند.