رگ رگ است این آب شیرین، و آب شور…
معرفی کتاب: «فیلم کوتاهی درباره دیگران»
سینماسینما، نیوشا صدر – معرفی کتاب «فیلم کوتاهی درباره دیگران»، مکالمه با ژانکلود کارییر درباره سینما و مکالمه با عباس کیارستمی درباره ژان کلودکارییر، پدیدآورنده: محسن آزرم
کتاب «فیلم کوتاهی درباره دیگران» که محسن آزرم نام آن را از یکی شعرهای سارا محمدی اردهالی وام گرفته است، با گفتوگویی با عباس کیارستمی درباره کارییر، که با وجود همکاری با فیلمسازان برجسته متعددی همچون گدار، فورمن و اُشیما همچنان بیشترین آوازهاش بهخاطر نوشتن فیلمنامههای بونوئل است، آغاز میشود. گفتوگویی که در آن کیارستمی شاید بیش از بسیاری دیگر از گفتوگوهایش (قاعدتا بین آنهایی که من خواندهام)، میانِ واژهها، موقعیتها و در حواشی پرسه میزند و با این پرسه در پیرامون، آرامآرام چنان شفاف، دقیق، زیبا و با بسیاری از جزئیات در ذهن خواننده به موضوع کلامش جان میبخشد که تصور میکنی بسیار بیش از آنچه به زبان آورده، دریافتهای و آنچه مقصود اوست، با تمامی جهانش در برابر توست.
کیارستمی از اولین دیدارش با کارییر پس از نمایش «کلوزآپ» میگوید و از تصویری که از او در ذهن دارد. از کودکی و شیرینی وسیعی که در اوست، از غنای وجودی که آثارش را ماندگار کرده است، از دوستیشان، از داوری مشترکشان در جشنواره بمبئی که انگار در قالب رئالیسم جادویی روایتش میکند، از بازی کارییر در «کپی برابر اصل» و از چند و چون علاقهشان به همکاری و نوشتن فیلمنامهای مشترک. و این بابی است که به واسطه آن چیزهایی نیز درباره چگونگی دیالوگنویسی و شخصیتپردازی در آثار خودش بگوید، درباره اینکه چگونه تلاش میکند دنیا را به لمس مجدد زندگی دعوت کند، از اینکه چقدر «رها کردنِ بیسلاح و بیپرسش تماشاگر و گروگان گرفتن او در سالن تاریک» را دور از شرافت میداند، از تعهد به سینما بگوید و از اهمیت زندگی. مصاحبهکننده با چنین آغازی در کتابش، به سراغ گفتوگو با کارییر میرود. گفتوگویی که دنبال کردنش به سفری پرماجرا مانند است.
کارییر با طنز شیرینی که در کلامش تنیده و جزء لاینفک آن است، از چگونگی آشنایی و کار با بونوئل در عنفوان جوانی میگوید، از بحثهایی که دائما به گرسنگی و خوردن غذایی مشترک منجر میشد، از چند و چون نوشتن زندگینامه بونوئل و برنامه منظم روزانهای که برای این کار داشتند، از خلقیات او، از علاقهاش به نظم، از پیری و بیحوصلگیاش، از قاعدهای که برای نوشتن زندگینامه او وضع کرده بودند تا بر اساس آن، به خاطرهها، همانطور که بونوئل آنها را در ذهن دارد، وفادار بمانند و به دنبال زوایای دیگر واقعه و موضوعات فراموششده نگردند و از تکیه کلام تلخ و مورد علاقه بونوئل میگوید که آرزو میکرد «کاش زنده بمیرد». از روزهای موج نو حرف میزند، از اینکه گدار حساسیت عجیبی داشت که همیشه دقیقا همان راهی را برود که دیگران نمیروند. از کموکیف علاقهاش به ژاک تاتی میگوید و خاطرات جذاب زمان ساخته شدن «میل مبهم هوس» را روایت میکند. تکتک کلماتی که کارییر درباره اقتباس در سینما میگوید، آغشته به طعمی است که در هیچ کتاب فیلمنامهنویسیای نمیتوان یافت. اشارههایش بسیار راهگشا و در عین حال شگفتآور و جذاباند. او توضیح میدهد که چگونه با کمک گرفتن از صدای ضبطشده ژرار دوپاردیو توانستند به شخصیتی از سیرانو دو برژراک برسند که در قالب دوپاردیو بنشیند، چیزی که پیش از این و صرفا با خواندن نمایشنامه و تصویر کردن آن در ذهن به نظر غیرممکن میرسید. یا از قرض گرفتن دانههای گندمی متعلق به قرن هفدهم از موزه تاریخ طبیعی پاریس و کاشتن آن در چند هکتار زمین در مجارستان میگوید که بیشتر به یک قصه شگفتانگیز شباهت دارد. اما به دلیل تعهد هنرمندان برای خلق یک اقتباس خوب، تعهدشان به سینما، از دل قصه بیرون جسته و به حقیقت پیوسته است.
گفتوگو ادامه مییابد و در انتها دوباره به عباس کیارستمی میرسد. کارییر میگوید چقدر از اینکه جزو اولین کسانی بود که در فرانسه درباره کیارستمی نوشت، خوشحال است، از روزی میگوید که همراه با گدار به تماشای فیلم کیارستمی نشستند، از «طعم گیلاس» میگوید، از اینکه بعضی از فیلمهای کیارستمی جزو فیلمهای درسی بچه مدرسهایهای فرانسه است و…
زمانی که کتاب را بار دیگر و به قصد نوشتن این مطلب مرور میکردم، هر بار که به نام عباس کیارستمی برمیخوردم، فکر میکردم تداعیهایی که اکنون با این نام همراه شده، تا چه حد نسبت به نخستین بار خواندنش دگرگون شده است. نام کیارستمی برایم و برای بسیاری دیگر اکنون یادآور حسرتی استخوانسوز است و یادآور خشم و استیصال… خشمی که نمیگذرد و به اندوه بدل نمیشود. کیارستمی آنگونه مرد که تکیه کلام بونوئل بود، «زنده مرد» و این همه زندگی که در مرگ او بود، چنان سرشار است که نمیگذارد مرگ کیارستمی بشود مرگِ یکی از هزاران.
این روزها، با رفتن کیارستمی، دنیا آشکارا هولناکتر و انسان آشکارا بیپناهتر شده است؛ شاید از فرط بیپناهی است که ذهنم دائما به اسطوره روی میآورد و این شعر مثنوی شبانهروز در سرم میچرخد که:
نیکوان رفتند و سنتها بماند/ وز لــئیمان ظلم و لعنتها بماند
رگرگ است این آب شیرین، و آب شور/ در خلایق میرود تا نفخ صور
قرار بود این نوشته معرفی کتاب باشد انگار… کجا بودیم؟ چاپ دوم «فیلم کوتاهی درباره دیگران»، کتابی که قطعا با نخواندنش چیزهای زیادی را از دست خواهید داد، سال ۱۳۹۳ توسط انتشارات زاوش به بازار کتاب عرضه شده است.
ماهنامه هنر و تجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- «شیرین»، مثل عشق زنانه
- «طعم گیلاس» در سینماتک موزه هنرهای معاصر تهران
- «کلوزآپ» در سینماتک موزه هنرهای معاصر تهران
- کتاب «رازها و دروغها» منتشر شد/ ناگفتههایی درباره جشنواره کن
- بازخوانی یادداشت خواندنی کریم امامی در سال ۷۶ ، پس از دریافت جایزه نخل طلای کن توسط کیارستمی
- وداع با منتقد مشهور فرانسوی که دوستدار سینمای ایران بود/ تمجید فرمو از میشل سیمان
- ۶ مستند از ایران به جشنواره ایدفا دعوت شدند
- فیلمهای مهرجویی، کیارستمی و دیگران در استرالیا
- داغ و شرم؛ یاس و زخم/ درباره داریوش مهرجویی
- وقتی اسکورسیزی جذب کیارستمی شد
- منتقدان ایندیوایر انتخاب کردند؛ ۱۰۰ فیلم برتر دهه ۱۹۸۰/ «خانه دوست کجاست» کیارستمی هجدهم شد
- آفتاب اومد بالا رفیق چه آفتابی!/ نگاهی به فیلم «طعم گیلاس»
- موزه سینمای ایران منتشر کرد؛ دو متخصص صدای سینمای ایران از «عباس کیارستمی» گفتند
- آثار کیارستمی و کارلوس سائورا در برزیل نمایش داده میشود
نظر شما
پربازدیدترین ها
- جزئیاتی تازه از داستان فیلم محمد رسولاف/ زندگی یک قاضی دادگاه انقلاب تهران در «دانه انجیر مقدس»
- شهاب حسینی؛ تنوع در پذیرش نقش، تناقض و شتابزدگی در واکنشها/ یادداشت کیوان کثیریان
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با دبیر بخش ۱۵ روز سینماگران جشنواره کن/ ما کشف میکنیم
- جزئیاتی از فیلم «کارآموز» علی عباسی/ صعود ترامپ
- آکتور ایرانی در شبکه آرته فرانسه
آخرین ها
- بازگشت مهران مدیری با یک سریال و شروعِ پیشتولید «پایتخت»
- تایید حکم ۸ سال حبس برای رسولاف
- فیلم کوتاه «یک روایت دقیق» در جشنواره ایتالیایی
- در برنامه خط فرضی مطرح شد؛ سیاست و جنسیت، دوایر ممنوعه اصلی در فیلمهای کمدی
- فراخوان چهاردهمین دورهی جوایز ایسفا منتشر شد
- جایزه نتپک به «گیج گاه» رسید
- حضور «باگ» در جایزه آکادمی دانشجویی اسکار
- صدداستان؛ برنامه تازه سوینا/ انتشار سه داستان کوتاه با صدای باران کوثری
- اعضای سومین دوره هیات مدیره صنف تماشاخانههای ایران مشخص شدند
- آکتور ایرانی در شبکه آرته فرانسه
- جنون شکسپیری در زمانه ما/ نگاهی به فیلم «شاهلیر»
- «کتاب مستطاب سینما» در نمایشگاه کتاب
- کیانوش عیاری: «۸۷متر» از شبکه یک روی آنتن میرود
- باغ کتاب میزبان جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی شد
- تقدیر ویژه جشنواره اوبرهاوزن از فیلم کوتاه ایرانی
- «عامه پسند» اکران آنلاین میشود
- «عمو ماهیگیر» روی صحنه عمارت نوفللوشاتو
- حضور همراه اول در نمایشگاه بینالمللی اینوتکس ۲۰۲۴
- شکایت آموزش و پرورش از «افعی تهران»
- جزئیاتی تازه از داستان فیلم محمد رسولاف/ زندگی یک قاضی دادگاه انقلاب تهران در «دانه انجیر مقدس»
- دعوت گروه «فقر پشت پردهها» برای اعتصاب/ حقوق و بیمه کارکنان، چالش مدیران جشنواره کن
- در «تحریک کنندگان»؛ مت دیمون و کارگردان «بورن» در یک کمدی دزدی همراه شدند
- مدیرکل هنرهای نمایشی استعفا داد
- راهیابی «آمرغ» به جشنواره آسیای جنوبی مونترال
- حضور مرکز گسترش با ۲۲ کتاب در نمایشگاه کتاب تهران
- «دیوان تئاترال» روی صحنه میرود/ آغاز اجرای نمایش «مرگ با طعم نسکافه» با حضور مسعود کیمیایی
- صعود مقاومت ناپذیر و حیرت انگیز آقای کارگردان/ نگاهی به فیلم «چهارشنبه سوری» به مناسبت سالروز تولد اصغر فرهادی
- «بیژن و منیژه» میلیاردی شد
- بزرگداشت کیانوش عیاری و افتتاح گنجینه این فیلمساز در موزه سینما
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با دبیر بخش ۱۵ روز سینماگران جشنواره کن/ ما کشف میکنیم