سینماسینما، شادی حاجی مشهدی
وقتی از جهانی شدن یک هنرمند و آثارش صحبت میشود، کیفیتی از درک مشترک و همهفهمی و جهانشمولی برآمده از جهان او و کارهایش به ذهن میرسد. وجود چنین ویژگیها در آثار یک هنرمند شرایطی را به وجود میآورد تا محصول نهایی خود را برای تعداد بیشتری از مردم دنیا با جغرافیا و زبان و فرهنگ متفاوت، قابل درک و پذیرش کند.
اغلب پس از فوت هنرمندان مهم و بزرگ هر سرزمینی انواع سوگنامهها و متون ستایشآمیز در وصف آنان نوشته میشود یا آثارشان را صدها بار مرور میکنند و نمایش عمومی میدهند اما در واقع به مهمترین بخش مستتر در این بزرگداشتها توجه نمیشود: راز محبوبیت و جاودانگی آثار یک هنرمند در چیست؟ چگونه هنرمندی جهانی و ماندگار میشود؟
در سالروز مرگ زودهنگام و دردناک عباس کیارستمی نیز فارغ از بازشناسی دوباره او و آثارش میتوان به چیزهای مهمتری از زندگی حرفهای او اشاره کرد. به اینکه چگونه این شاعر سینما از هوش و نگاه متفاوتش در زندگی حرفهای خود بهترین بهره را برد تا امروز در ایران و جهان این وزن و ارزش را داشته باشد.
همانطورکه هنرمندان مینیمالیسم در هنرهای تجسمی و معماری بر این باورند که با زدودن حضور فریبنده عناصر و ترکیببندی ساده و اغلب صنعتی و هندسی اجزا در کنار هم، میتوان به کیفیت ناب رنگ، فرم، فضا و ماده دست یافت، این کیفیت در سینما نیز رفتهرفته پیروان خود را پیدا کرد و مینیمالیسم سینمایی را که تابع قوانین موجزگرایی بود با استفاده از کاربرد عناصر ساده و فاقد پیچیدگی و تنوع در بافت و رنگ بصری، خلق کرد. سوزان هیوارد در کتاب «مفاهیم کلیدی در مطالعات سینمایی» سینمای مینیمالیستی را محصول سینمای آوانگارد آمریکایی دهه ۱۹۶۰ تا میانه دهه ۱۹۷۰ میداند.
همزمان با این دوره در ایران نیز جنبشهای هنری آوانگارد چه در نقاشی و معماری و چه در سینما و تئاتر در حال شکل گرفتن بود. در این میان نام عباس کیارستمی که از سال ۱۹۷۰ میلادی در سینمای ایران بهطور حرفهای شروع به فعالیت کرد و بیش از ۴۰ فیلم سینمایی، کوتاه و مستند ساخت را باید جزو اولینهای لیست سینماگران مینیمالیست موج نوی سینمای ایران و در کنار پرویز کیمیاوی و سهراب شهید ثالث بدانیم. اگر چه کیارستمی علاوه بر سینما در کارهای دیگر هنری از جمله شعر، عکاسی، چیدمان، موسیقی، طراحی گرافیک و نقاشی نیز فعال بود، اما عمده شهرت جهانی او به واسطه فیلمهای سینمایی مینیمالش و به ویژه «سهگانه کوکر» اوست.
نگاه متفاوت او به پدیدهها، سادگی، استفاده از نابازیگران و کودکان به عنوان نقش اول و قهرمان داستان، استفاده از سبکهای روایی مستندگونه، بهرهگیری از فضاهای روستایی، حذف استراتژیها و میزانسنهای پیچیده در شیوه کارگردانی، ورود حس و حال شاعرانگی و نیز مکالمه فیالبداهه با شخصیتها در جلوی دوربین و ثبت واکنشهای آنان در لحظه، برخی از ویژگیهای فیلمهای اوست. آنچنانکه دیوید بوردول و کریستن تامسون در کتاب «تاریخ سینما» درباره مینیمالیسم میگویند: «برخی فیلمسازان اینگونه از راهبرد مینیمالیسم پیروی میکنند؛ آنان یک روایت ساده را با یک سبک فقیرانه، با شخصیتهای روزمره و آشنا به موجزترین حالت ممکن به تصویر میکشند»؛ کیارستمی نیز قصههای ساده و قابل باور را با آدمهایی که از جنس قهرمانان پر زرق و برق سینمای کلاسیک نبود به تصویر میکشید.
این ویژگی سبب میشد تا او به نگاه و زبان جهانشمول و عمومیتری در سینما دست پیدا کند، لحنی که مخاطب را در هر جغرافیایی که وجود داشت جذب و پیام فیلم را به او منتقل میکرد. تقدیر اینچنین بود که او در سالهایی کار کند که ایران حوادث تلخ و ناگوار بسیاری را تجربه میکرد، انقلاب، جنگ، زلزله، شرایط اقتصادی و … همه اینها مواد و متریال خوبی برای خلق بهترین دوره آثار کیارستمی فراهم کرد و او با استفاده از نبوغ و نگاه دقیق و نکتهسنج خود سوار بر موجی شد که تا دنیای بیرون از مرزهای ایران پیش رفت. امروز اگر تنها، سوگوار و مغموم به جای خالی او مینگریم، میتوانیم همزمان نگاهی غیرمنفعلانه و موشکافانه به او و کارهایش داشته باشیم و ما نیز همچون او جهان را به سادهترین شکل ممکن درک کنیم و دوست داشته باشیم. به جای مویه و افسوس، راز ماندگاری و جهانفهمی او را درک و به این فکر کنیم که چه چیز میتواند از او و فیلمهایش در ذهن ما این نگرش را متحول کند.
منبع: اعتماد
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- «شیرین»، مثل عشق زنانه
- «طعم گیلاس» در سینماتک موزه هنرهای معاصر تهران
- «کلوزآپ» در سینماتک موزه هنرهای معاصر تهران
- کتاب «رازها و دروغها» منتشر شد/ ناگفتههایی درباره جشنواره کن
- بازخوانی یادداشت خواندنی کریم امامی در سال ۷۶ ، پس از دریافت جایزه نخل طلای کن توسط کیارستمی
- وداع با منتقد مشهور فرانسوی که دوستدار سینمای ایران بود/ تمجید فرمو از میشل سیمان
- ۶ مستند از ایران به جشنواره ایدفا دعوت شدند
- فیلمهای مهرجویی، کیارستمی و دیگران در استرالیا
- داغ و شرم؛ یاس و زخم/ درباره داریوش مهرجویی
- وقتی اسکورسیزی جذب کیارستمی شد
- منتقدان ایندیوایر انتخاب کردند؛ ۱۰۰ فیلم برتر دهه ۱۹۸۰/ «خانه دوست کجاست» کیارستمی هجدهم شد
- آفتاب اومد بالا رفیق چه آفتابی!/ نگاهی به فیلم «طعم گیلاس»
- موزه سینمای ایران منتشر کرد؛ دو متخصص صدای سینمای ایران از «عباس کیارستمی» گفتند
- آثار کیارستمی و کارلوس سائورا در برزیل نمایش داده میشود
نظر شما
پربازدیدترین ها
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- محاکمه در خیابان/ نگاهی به تازهترین قسمت سریال «افعی تهران»
آخرین ها
- عسگرپور: از جانب مدیران کم تسلطِ سطحینگر، مورد حمله قرار میگیریم که شما از فروش فیلمها خوشحال نیستید/ از کجا به کجا رسیدیم!
- پخش سریال «حشاشین» در ایران ممنوع شد
- همراه اول حامی برگزاری ششمین رویداد ایران اکسپو
- حضور معاون وزیر حملونقل و زیرساخت ترکیه در غرفه همراه اول
- محاکمه در خیابان/ نگاهی به تازهترین قسمت سریال «افعی تهران»
- جایزه بزرگ جشنواره کازابلانکای مراکش به «برندهها» رسید
- ۲ انیمیشن ایرانی به جشنواره معتبر انسی راه یافتند
- «رُخ» بهترین مستند جشنواره فیلم مسکو شد
- «آوای ابرها» به جشنواره کاریبتونز کلمبیا راه یافت
- ۳ جایزه جشنواره مسکو به «آه سرد» رسید
- خانواده قاتل از «بیبدن» شکایت میکنند؟
- فوت کارگردان فرانسوی برنده نخل طلا و سزار/ لوران کانته درگذشت
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
- نکوداشت اکبر زنجانپور در نوزدهمین «شب کارگردان»
- حضور همراه اول در بزرگترین نمایشگاه فناوری ترکیه
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟