بوف کور را میتوان یکی از مهمترین آثار ادبی ایران دانست و به عقیده بسیاری از اهل فن شاید مهمترین رمان ادبیات ایران. وسوسه ساخت یک اثر سینمایی از این کتاب همیشه با سینماگران ما همراه بوده است.
سینماسینما، سامان بیات:
پیش از انقلاب اسلامی اقتباس ادبی نقش مهمی در سینمای ما ایفا میکرد. میتوان گفت مهمترین فیلمهای تاریخ سینمای ایران آثار اقتباسی بودهاند. در سینما شب قوزی، سیاوش در تخت جمشید، آرامش در حضور دیگران، گاو، شوهر آهوخانم، تنگسیر، داش آکل، ملکوت و …. در سریالهای تلویزیونی: دایی جان ناپلئون، آتش بدون دود (نادر ابراهیمی)، افسانههای کهن ایران (مروا نبیلی)، امیر ارسلان (پرویز صیاد)، تخت ابونصر (مرتضی علوی) در انیمیشن: نارنج و ترنج، ملک خورشید، امیرحمزه دلدار و گور دلگیر و ….
با گذشت زمان اقتباسهای سینمایی کمتر شدند و میل به نوشتن فیلمنامه اورژینال افزون گشت. کم کم کار به جایی کشیده شد که تولید فیلمنامه اقتباسی به صفر رسید و بخش سیمرغ بهترین فیلم اقتباسی از جشنواره فیلم فجر حذف شد و فیلمسازان جوان نشان دادند که میانه خوبی با ادبیات ندارند. اما بگذارید اقتباس را بهانهای کنیم برای نگاهی گذرا به پرونده یک داستان و چند اقتباس از آن. بوف کور یکی از داستانهایی ست که چندین بار به فیلم برگردانده شد. داستانی وسوسه برانگیز برای هر فیلمساز و البته بسیار پیچیده. معمولا داستانهایی که فضای ذهنی دارند و از الگوهای رایج و کلاسیک استفاده نمیکنند انتخاب های خوبی برای اقتباس سینمایی نیستند و اغلب با شکست همراهاند چرا که سینما قادر نیست خیلی از فضاهای ذهنی داستان را تصویر کند. ملکوت نوشته بهرام صادقی نیز چنین ساختاری دارد. خسرو هریتاش داستان را به فیلم برگرداند که البته از نظر بسیاری از منتقدان یک شکست سینمایی بود. (رجوع کنید به ویژه نامه ملکوت در نشریه سینما و ادبیات شماره ۵۳)
بوف کور یک بار توسط کیومرث درمبخش ساخته شد. یکبار توسط بزرگمهر رفیعا و یکبار توسط رائول رویز. برای برگرداندن یک اثر ادبی به فیلم باید حقوق مولف حفظ شده و حدالامکان با نویسنده اثر همراه شد. بهمن فرمان آرا تجربههای خوبی با هوشنگ گلشیری داشته، اما وقتی نویسنده یک اثر در قید حیات نباشد سر و کار فیلمساز با خانواده مرحوم است و بحث حقوقی پیچیده خواهد شد. البته جنگ و جدلهای حقوقی با نویسنده زنده نیز کم نداشته ایم. نمونه اش جدل مسعود کیمیایی و محمود دولتآبادی پس از ساخت فیلم خاک.
در اینجا قصد نداریم که کیفیت این آثار را به سنجش بگذاریم، هدف مرور نامههایی ست که بین جهانگیر هدایت و بزرگمهر رفیعا برای ساخت فیلم رد و بدل شد.
بزرگمهر رفیعا در سال ۱۳۵۰ نامهای به جهانگیر هدایت نوشته و از او درخواست میکند که با ساخت فیلم بوف کور موافقت به عمل آورد. جهانگیر هدایت پاسخ منفی داده و بیان میکند که ساخت بوفکور دشوار است و تنها از عهده کارگردانی در حد و اندازه آنتونیونی برمیآید، از سویی دیگر فیلم قرار است در امریکا ساخته شود و فضای فرنگ با فضای داستان جور درنمیآید، جهانگیر خان معتقد است فیلم باید در ایران ساخته شود وگرنه اقتباس نهایتا چیز پرتی از آب خواهد درآمد. اما چون آقای کارگردان وسایل فیلمبرداری را آماده کرده و عاشق هدایت است میتواند تخت ابونصر، سگ ولگرد یا یکی از داستانهای سادهتر را به فیلم برگرداند. بزرگمهر رفیعا بیتوجه به پاسخ هدایت دست به کار شده و فیلم را میسازد،. پس از چند سال فیلم آماده شده و خبر پخش آن به خانواده هدایت میرسد.در آذر ماه ۱۳۵۵جهانگیر خان طی نامه ای که به پهلبد می نویسد خواستار جلوگیری از پخش فیلم می شود. که البته به نظر ایشان توجه شد و از نمایش فیلم ممانعت به عمل آمد. متن نامه های رد و بدل شده بین رفیعا، هدایت و پهلبد را در زیر میبینید:
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- اینها ماموریت دارند که نشان دهند همهچیز خوب است!/ گفتوگو با محمدعلی سجادی
- وقتی چارلی کافمن سوژه میشود/ مریل استریپ با «اقتباس» در خانه هنرمندان ایران
- گفتگوی تصویری کوتاه محمد حقیقت با مصطفی فرزانه درباره صادق هدایت
- طراح و معمار ساختمان تئاتر شهر درگذشت/ علی سردار افخمی از دنیا رفت
- فردین و آرزوی بازی کردن در فیلمهای پیشروی سینما + ویدئو
- نکتههای گمشده سینمای ایران/ تقابل انسان شهری و روستایی در سینمای پیش از انقلاب + ویدئو
- نیمقرن فیلمسازی داریوش مهرجویی و جای خالیاش در «فجر ۳۸»
- بررسی موج نوی سینمای ایران در یک مستند
- مسیر پاریس ژان لوک گدار/ نگاهی به فیلمهای گدار
- اقتباسی دیگر از «انجی توماس»
- واکنش صادق هدایت به اظهارات بهروز افخمی /کاریکاتور
- گفت و گو با میشل ماری درباره موج نو/ تکه های فراموش شده
- فیلم/ روایتی از کابوس ۳۰ ساله علی عباسی در یک کتاب
- کتاب ایزابل آلنده سریال میشود/ اقتباسی از «خانه ارواح»
- گفته های احمد مهران فر درباره بازی در «ماجرای نیمروز» و «بوف کور»
نظر شما
پربازدیدترین ها
- رخشان بنیاعتماد و روبن اوستلوند در مجمع سرمایهگذاران بازار فیلم کن
- جزئیاتی از فیلم «کارآموز» علی عباسی/ صعود ترامپ
- شهاب حسینی؛ تنوع در پذیرش نقش، تناقض و شتابزدگی در واکنشها/ یادداشت کیوان کثیریان
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با دبیر بخش ۱۵ روز سینماگران جشنواره کن/ ما کشف میکنیم
- جزئیاتی تازه از داستان فیلم محمد رسولاف/ زندگی یک قاضی دادگاه انقلاب تهران در «دانه انجیر مقدس»
آخرین ها
- حضور همراه اول در نمایشگاه بینالمللی اینوتکس ۲۰۲۴
- شکایت آموزش و پرورش از «افعی تهران»
- جزئیاتی تازه از داستان فیلم محمد رسولاف/ زندگی یک قاضی دادگاه انقلاب تهران در «دانه انجیر مقدس»
- دعوت گروه «فقر پشت پردهها» برای اعتصاب/ حقوق و بیمه کارکنان، چالش مدیران جشنواره کن
- در «تحریک کنندگان»؛ مت دیمون و کارگردان «بورن» در یک کمدی دزدی همراه شدند
- مدیرکل هنرهای نمایشی استعفا داد
- راهیابی «آمرغ» به جشنواره آسیای جنوبی مونترال
- حضور مرکز گسترش با ۲۲ کتاب در نمایشگاه کتاب تهران
- «دیوان تئاترال» روی صحنه میرود/ آغاز اجرای نمایش «مرگ با طعم نسکافه» با حضور مسعود کیمیایی
- صعود مقاومت ناپذیر و حیرت انگیز آقای کارگردان/ نگاهی به فیلم «چهارشنبه سوری» به مناسبت سالروز تولد اصغر فرهادی
- «بیژن و منیژه» میلیاردی شد
- بزرگداشت کیانوش عیاری و افتتاح گنجینه این فیلمساز در موزه سینما
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با دبیر بخش ۱۵ روز سینماگران جشنواره کن/ ما کشف میکنیم
- نمایش موزیکال «شازده کوچولو» / گزارش تصویری
- پیکر مسعود اسکویی به خانه ابدی بدرقه شد/ چرا برخی آدمها محبوب میشوند؟
- پایان تصویربرداری فیلم «ویلای موروثی»/ روایتی از زندگی یک باغبان
- رقابت ستارههای یک کمدی و یک درام عاشقانه تاریخی/ میزبانی سینماها از دو فیلم جدید
- پولاد کیمیایی برای «گالیله» میخواند
- فرصت ۳ فیلم کوتاه ایرانی برای اسکار ۲۰۲۵
- رکوردداران روز اول اکران
- «اتاق فرار» پرمخاطبترین بسته فیلم کوتاه «هنر و تجربه»
- معرفی برگزیدگان جوایز دیوید دی دوناتلو ۲۰۲۴ ایتالیا/ «من کاپیتان» بهترین فیلم شد
- روسای جدید آکادمی سزار معرفی شدند
- فیلم کوتاه «چوپان» در جشنواره ژاپنی
- «طاووس خانم و ازدواجهایش» در فرهنگسرای نیاوران روی صحنه میرود
- حسن فتحی: جهانِ پر از طمع و ویرانی را با افعال خود سیاهتر نکنیم
- شهاب حسینی؛ تنوع در پذیرش نقش، تناقض و شتابزدگی در واکنشها/ یادداشت کیوان کثیریان
- جزئیاتی از فیلم «کارآموز» علی عباسی/ صعود ترامپ
- جزئیات برنامههای جشنواره ترایبکا اعلام شد/ نمایش فیلمهای خاطرهانگیز هیچکاک، اسکورسیزی و اسپیلبرگ
- برگزاری دوازدهمین کارگاه بینالمللی تئوری اطلاعات و مخابرات با حمایت همراه اول