پایگاه خبری تحلیلی سینماسینما

فیلم سینمایی «زیر نور ماه»ساخته رضا میرکریمی   جمعه ساعت ۲۰:۱۵ روی آنتن «سینما چهار» می‌رود.

به گزارش سینما سینما ، «زیر نور ماه» ساخته رضا میرکریمی و به تهیه‌کنندگی منوچهر محمدی در سال ۱۳۷۹ است.

این فیلم نخستین فیلم سینمایی بعد از انقلاب است که شخصیت اصلی آن یک روحانی شیعه است. در کارنامه فیلم‌سازی رضا میرکریمی نیز این دومین فیلم سینمایی بعد از «کودک و سرباز» و چند فیلم کوتاه و سریال تلویزیونی است.

داستان این فیلم درباره طلبه‌ای به نام سید حسن است که معتقد است چون مانند پدربزرگش میان مردم نیست و نفسش تاثیری ندارد نمی‌تواند لباس روحانیت را بپوشد و تنها برای دلخوشی خانواده اش چنین می‌کند. روزی که لباس روحانیت را می‌خرد در مترو پسرکی لباس او را می‌دزدد. جستجوی او برای لباس موجب آشنایی او با بی خانمانان زیر پل رسالت می‌شود. او سرانجام همه کتابهایش را می‌فروشد تا بتواند به آنها کمک کند. خواهر آن کودک نیز یک زن خیابانی است که اقدام به خودکشی می‌کند. سید حسن او را به بیمارستان می رساند. روزی که طلاب از دست استادشان ملبس می‌شوند سیدحسن لباس روحانیت را از زن خیابانی پس می‌گیرد.

سینمایی «زیر نور ماه» جایزه ویژه هیات داوران جشنواره فجر، جایزه اول هفته منتقدان جشنواره کن (موسوم به جایزه بزرگ)، جایزه طاووس نقره‌ای جشنواره بین‌المللی فیلم دهلی نو، برنده جایزه بهترین کارگردانی، جایزه ویژه منتقدان و جایزه بخش جنبی فرمانداری توکیو در جشنواره بین المللی فیلم توکیو، جایزه هیات داوران جشنواره فیلم بیروت، دیپلم افتخار فیلم‌برداری در جشنواره فیلم فجر، دیپلم افتخار نوزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر بخش فیلم سینمایی توسط محمود نظرعلیان به عنوان بهترین بازیگر مکمل مرد سال ۱۳۷۹ را به خود اختصاص داده است.

در این سینمایی حسین پرستار (در نقش سید رضا)، حامد رجبعلی (در نقش کودک، جوجه)، شقایق دهقان (خواهر جوجه)، مهران رجبی (مدیر مدرسه علمیه)، اصغر حیدری (مجید)، فرشته صدرعرفایی (خواهر مجید)، علی بکانیان، محمود نظرعلیان و … ایفای نقش کرده‌اند.

/زیرنورماه :تبلیغ روحانیت یا کوبیدن روحانیت ؟/

میرکریمی در زمان نمایش این فیلم در سینماها در سال ۸۰در نشستی در شیراز  در پاسخ به پرسشی دیگر در مورد سانسور در فیلمش، گفت: فیلم “زیر نور ماه“ اصلا سانسور نشده است و سکانس آخر فیلم دقیقا همین چیزی‌ست که دیدید و در فیلمنامه هم همین است. الان در سوال‌های شما کسی می‌گوید که این فیلم تبلیغ روحانیت بوده،‌ و کسی می‌گوید روحانیت کوبیده شده چه طور جمع این دو نظر ممکن است اتفاق افتاده باشد؟ در حالی که به نظر من ما عادت کرده‌ایم که از مسایل کلیت بسازیم و حتما آن را که یا علیه کسی بدانیم. ما باید یاد بگیریم از زوایای مختلف به مسایل نگاه کنیم، نقد متاسفانه در جامعه ما معنای حذف پیدا کرده است.
میرکریمی تصریح کرد: در فیلم قرار نیست کاسه کوزه‌ها سرکسی شکسته شود اصلا قصد من این نبوده که کسی را محکوم کنم حتی اصرار داشتم که آدم بده هم نداشته باشیم، مثلا حتی آن دو جوانی را که می‌خواهند خواهر قاسم را سوار کنند و با سید کتک کاری می‌کنند، دیگر دنبال نکردم تا گمان نشود که آن آدم‌های منفی قصه هستند.

/طرفداران و مخالفان فیلمم زیر نورماه دربین روحانیون/

میر کریمی در ادامه گفته بود :من قبل از پخش عمومی، سه بار نمایش فیلم همراه با روحانیون داشتم. یک نمایش برای طلاب در قم بود و نمایش هم برای مدرسین. طلاب خوششان آمده بود و اکثر مدرسین هم با فیلم مشکلی نداشتند ولی بحث و بررسی در میان خودشان در گرفته بود و طرفدارها و مخالفان فیلم در درون خودشان بحث می‌کردند.
میرکریمی در خصوص انعکاس فیلم در خارج از کشور گفت: من همراه فیلم در ژاپن و فرانسه بودم و انعکاس را در آمریکای جنوبی، هند و جاهای دیگر دنبال کرده‌ام فقط برخوردهای اروپایی از این نوع بوده است که پایان فیلم را نپسندیده‌اند و آن را در حالتی از تعلیق و رهاشدگی می‌خواسته‌اند.

/روایت میرکریمی از سید حسن زیر نورماه/

کارگردان فیلم زیر نور ماه درباره شخصیت “سید حسن“ از او به عنوان یک طلبه معمولی نام برد و گفت: من در این فیلم سعی کردم تمام عواملی که می‌تواند یک انسان را خوب نشان دهد برای سید حسن حذف کنم مثلا او با اراده خود به حوزه نیامده بلکه به اجبار پدر آمده است. حواسش در همه موارد جمع نیست و پیچیدگی‌های جامعه را نمی‌فهمد و حتی به نظر می‌رسد که راحت فریب می‌خورد.

/نتایج یک نظر سنجی جالب درباره زیر نورماه/

مرکز تحقیقات و مطالعات معاونت سینمایی در سال ۸۰ در خصوص سلسله پژوهش‌هایی در زمینه شناخت و سنجش باز خورد تماشاگران سینمای ایران اقدام به نظرسنجی فیلم “زیر نور ماه“ در سینماهای صحرا و استقلال در روزهای ۵ و ۶ آبان ماه سال جاری نمود.
به گزارش ایسنادر آن زمان ، از مجموع ۱۰۳۶ تماشاگر که به سوالات پرسشنامه پاسخ دادند ۳۵/۱ درصد دانشجویان بودند.
همچنین براساس این آمار از نظر جنسیت ۶۴/۷ درصد مرد و ۳۲/۸ درصد آن زن (پاسخگویان مرد ۳۱/۹ درصد بیشتر از زن هستند) و از نظر تاهل نیز ۶۱/۷ درصد مجرد و ۲۸ درصد متاهل (تماشاگران مجرد ۲۸ درصد بیشتر از تماشاگران متاهل است) هستند.
در این نظرسنجی بیشترین حجم فراوانی پاسخ دهندگان از نظر سطح تحصیلات متعلق به دیپلمه‌هاست (۴۳/۵ درصد) و در رده بعدی لیسانسه‌ها (۲۰/۶ درصد) قرار دارند.
همچنین تبلیغ در تلویزیون با ۲۷/۷ درصد بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده و عکس و پوستر فیلم جلوی سینما با ۳۶/۴ درصد در رده بعدی قرار دارد.
در این آمار دانشجویان با ۳۵/۱ درصد و کارمندان با ۱۳/۸ درصد به ترتیب بیشترین حجم نمونه مورد مطالعه را به خود اختصاص داده بود.
در زمینه انگیزه اولیه تماشای فیلم نیز ۲۱/۶ درصد بینندگان به جنجالی و بحث انگیز بودن فیلم و ۱۹ درصد به توصیه دوستان (پیام شفاهی) اشاره کرده بودند.
شایان ذکر است فیلم “زیر نور ماه“ ساخته سیدرضا میرکریمی از تاریخ ۱۸ مهر ماه تا تاریخ تهیه گزارش ۲۸ آبان ماه که بر روی پرده سینماها بود در سینماهای تهران فروشی بالغ بر ۱۰۵ میلیون تومان داشته است.

/ماه پنهان نیست/

امیر پوریا در سال ۸۰ در یادداشتی درباره این فیلم در مجله دنیای تصویر می نویسد :

متأسفانه یا خوشبختانه، هر بار که می خواهیم با قاطعیت تمام حکم صادر کنیم که همۀ آن چه با تقلید و تأثیرپذیری از کیارستمی در سینمای ایران ساخته می شود، یکسره و یکراست به بیراهه رفته است، فیلمسازی، استعدادی یا نمونه ای دیده می شود که میزان آن قاطعیت را کاهش می دهد و قاعدۀ کلی حکم را با استثنا همراه می کند. فیلم «زیر نور ماه» ساختۀ رضا میرکریمی که تنها به لحاظ نوع فیلمسازی، واقع نمایی، کار با نابازیگران و –تا حدی- از حیث حس و فضای اخلاقی/انسانی به برخی کارهای کیارستمی شبیه است، در کلیت خود چنان از کلیشه های آثار تقلیدی موج کیارستمی زدگی در سینمای ایران فاصله می گیرد و شباهت های کلی را چنان با ویژگی ها و دیدگاه فردی خود فیلمساز تلفیق می کند که در انتها، گاه حتی بی ارتباط با موج مزبور قلمداد می شود. به عبارت دیگر، تأثیرات و الهام گیری های فیلم از آثار کیارستمی، چنان کلی و بطئی است که می توان گفت فیلم ربطی به فیلم های کیارستمی ندارد.
اما آن چه اغلب به عنوان اصلی ترین چیزی که فیلم به آن ربط دارد گفته شده، دو آفت قدیمی و جدید نقد در فضای سینمای بعد از انقلاب است و در اصل می خواهم بگویم که اهمیت فیلم هیچ ربطی به این دو نکته ندارد: اول آن که می گویند «فیلم صادقانه و صمیمانه است» (همان چیزی که دربارۀ «خانۀ دوست کجاست»، «بادکنک سفید»، «بچه های آسمان» و «رنگ خدا» می گفتند) و هیچ به این فکر نمی کردند که صداقت و صمیمت در نهایت می تواند صفات درونی یا اخلاقی سازندۀ یک فیلم باشد و در هیچ جای دنیا به عنوان ویژگی سینمایی یک فیلم به کار نمی رود و اساساً ارتباطی به امتیازات اثر هنری ندارد؛ و دوم آن که می گویند «فیلم جسورانه است» (همان چیزی که دربارۀ «زیر پوست شهر»، «دختری با کفش های کتانی» و «دو زن» می گفتند و هیچ به این فکر نمی کردند که وجود جسارت در مضمون یا نوع نگاه، به تنهایی نمی تواند تضمین کننده یا حتی آغازگر سیر درست حرکت فیلم بهع سوی دلالت های معنایی اش باشد یا لزوماً آن را با سنجیدگی ساختار و شیوۀ بیانی همراه سازد). در مورد فیلمی مثل «باران» در جسنوارۀ همین امسال شاید همه چیز به همان آفت قدیمی (صداقت و صمیمیت) و این آفت جدید (جسارت) محدود شود و اگر نگاه مان چنین باشد که اینها به تنهایی مزیت نیست، «باران» را تهی از عناصر درگیرکننده می یابیم، ولی در مورد «زیر نور ماه» به شما اطمینان می دهم که نکاتی فراتر از آن چه دوستان، فیلم را به آن مربوط می دانند- صداقت و جسارت- در فیلم به چشم می خورد. درست برخلاف کوششی که در شرایط کنونی به کار می رود تا سادگی را حتی به قیمت رها کردن سنجیدگی های ضروری آفرینش هنری، آرمانی ترین مزیت و خصوصیت کار فیلمسازی جلوه دهد، «زیر نور ماه» از این حقیقت فراموش شده که آفرینش هنری فی نفسه روند خلاقۀ پیچیده ای دارد و با ساده گرایی محض قابل دسترسی نیست، به هیچ وجه فرار نمی کند. فیلم اتفاقاً به این دلیل مهم و معتبر است که در پس این سادگی ظاهری، در پس اجتناب از حرکت های محسوس دوربین یا بازیگری نمایشی یا اوج و فرودهای داستانی، به شدت سنجیده و پیچیده است؛ به شدت سرشار از جزئیات و ایده ها و خطوط فرعی است و به شدت پیرو منطق های اصولی درام پردازی و داستان سرایی سینمایی است.
توجه کنیم که «لحن» فیلم تا پایان چنان با ظرافت حفظ می شود که هنوز نمی توان – و نباید- به دنبال تعیین این نکته بود که فیلم «لَهِ» نگاه و مواضع رسمی در مورد مسألۀ به تن کردن لباس ترویج دین است یا «علیه» آن. حفظ این لحن، می پذیرید که واقعاً کار پیچیده ای است؛ به ویژه از این جهت که این اعتدال، نه ناشی از نوع محافظه کاری و مصلحت اندیشی، بلکه ویژگی بنیادین فیلم است و عدم قطعیت آن را در پایان و در نتیجه گیری محتوایی، به ارمغان می آورد. این عدم قطعیت، بی تردید با پایان گرفتن فیلم در نمایی که خود میرکریمی هم آن را یکی از دو پایان احتمالی فیلم معرفی کرده، جذاب تر و اصیل تر می شد: نمایی که دست سیدحسن (حسین پرستار) وارد کادر می شود و میلۀ عمودی داخل مترو را می گیرد. اما پایان فعلی فیلم هم به میزان قابل ملاحظه ای دوپهلوست و آن عدم قطعیت پیچیدۀ گفته شده در آن موج می زند.
صرفنظر از این امتیازات، دومین فصل شبانۀ رفتن سید به زیر پل، ذقیقاً از آن جا که بعد از دیدن دعوای جوجه/قاسم با جوانانی که قصد سوار کردن خواهر او را دارند، سید و جوجه به زیر پل می روند، کاملاً زائد و غیرضروری به نظر می رسد. شعرخواندن عارفانۀ عریضه نویس، موسیقی و رقص دوبارۀ بقیه و همدلی های صریح سیدحسن با جوجه در حال خوردن شام، از حیث میزان صراحت و رویکرد علنی به نمایش مکرر موقعیت های رقت انگیز، واقعاً با بقیۀ فیلم غیرقابل مقایسه است. این قطعه بیشتر یادآور صحنه هایی است وقتی دوستان در فیلم های دیگر با آن مواجه می شوند، در اثر این که مضمون فقر و عاطفه و محرومیت و تبعیض اجتماعی را با صدای بلند – نه با ظرافت و نهفتگی- فریاد زده، آن را «صادقانه، صمیمانه و جسورانه» می خوانند. «زیر نورماه»، به طور کلی و بدون در نظر آوردن این صحنه، خود را از این برچسب رها کرده است و دشوارترین بحش این کار، پرداخت دقیق و دور از رقت و احاساسات صحنۀ طولانی نخستین شب زیر پل است.