سینماسینما، افشین اشراقی
مردِ نامرئی بارها در ادبیات و سینما و تلویزیون «ظاهر» شده است. در سینما بیش‌تر از آن‌دو دیگر. اولین‌بار در ۱۹۳۳ و آخرین‌بار چندی پیش. به بهانه‌ی اکرانِ جدیدترین مردِ نامرئی، درنگ می‌کنیم بر چهار فیلم: مردِ نامرئی (۱۹۳۳ جیمز وِیل)، خاطراتِ مردِ نامرئی (۱۹۹۲ جان کارپنتر)، Hollow Man (2000 پل ورهووِن) و همین‌طور آخرین مردِ نامرئی‌ای که تا کنون روی پرده رفته است: محصولِ ۲۰۲۰ به نویسندگی و کارگردانیِ لی وانِل.
پیش از شروع ذکرِ یک نکته ضروری‌ست. عنوانِ اصلیِ سه تا از فیلم‌های موردِ بحث، یکی Hollow Man است و دو تای دیگر The Invisible Man. که همگی را مردِ نامرئی ترجمه کرده‌اند. برای جلوگیری از قاطی‌‌شدنِ نام‌ها، نگارنده Hollow Man را با نامِ اصلی آورده و دو تای دیگر را بر اساسِ سالِ تولیدشان.
صائبِ بیابانِ مرگ در صحرای حرص
گفته‌اند که مرزِ باریکی‌ست بینِ نبوغ و جنون. مردِ نامرئی نیز چنین است. در سه فیلم از چهار فیلمِ یادشده، مردِ نامرئی نابغه‌ای‌ست که با تحولی غیرمنتظره سر به جنون می‌زند و کشف‌اش را تبدیل می‌کند به ابزار. ابزاری برای برآوردنِ حرصی که فرجام‌اش نیستی‌ست. در نسخه‌ی ۱۹۳۳ جک گریفین در به‌دست‌آوردنِ «فرمولِ بازگشت» ناکام می‌مانَد و در واکنش به رفتارِ اهالیِ دهکده و پیگیری‌های پلیس، برمی‌آشوبد و بعدتر تصمیم می‌گیرد که جهان را تسخیر کند.
او پدرِ نامزدش را (که دانشمندی‌ست باتجربه) تحقیر و پیشنهادِ همکاری را رد می‌کند. سباستینِ Hollow Man همچون گریفین خودسر است و زیاده‌خواه. اوایلِ فیلم سارا (همکارش) با تندی پاسخ‌اش را می‌دهد: «تو خیلی ازخودراضی و بی‌رحمی.» سباستین چند دفعه در طول فیلم با خودخواهی تأکید می‌کند که پروژه متعلق به اوست و نیز، از نامرئی‌بودن سوءاستفاده می‌کند برای نزدیک‌شدن به زن‌ها و آزار و اذیتِ جنسی و تسویه‌حساب‌های شخصی. چند بار تا دمِ مرگ می‌رود و بازمی‌گردد اما از لجاجت دست برنمی‌دارد تا آتشی خودافروخته او را ببلعد.
خاطراتِ مردِ نامرئی در پرداختِ شخصیت رویکردی متفاوت و تجدیدنظرطلبانه را برگزیده است. نیک هالووِی هیچ‌یک از خصیصه‌های دو مردِ نامرئیِ قبلی را ندارد: نه دانشمند است، نه طمع‌کار و نه تندخو. هرچند که نیک برخلافِ دیگر اسلاف‌اش (در متنِ حاضر) ناخواسته نامرئی می‌شود ولی خواسته‌ای مشترک دارد با آن‌ها: بودن با زنِ دلخواه‌اش.
همیشه پای یک زن در میان است
«به‌خاطرِ تو.» این پاسخِ جک به فلورا است وقتی می‌پرسد: «چرا خودت رو نامرئی کردی؟» (۱۹۳۳). مردِ نامرئی عُلقه‌هایی گاه بیمارگون دارد به یک زن: انگیزه‌ای پربسامد برای برخاستنِ قهرمان/ ضدقهرمان در هالیوود. درباره‌ی آخرین مردِ نامرئی (۲۰۲۰) چیزِ زیادی نمی‌دانیم چون شخصیتِ اصلیِ فیلم زن است و نام‌اش سِسیلیا. اما انگیزه‌ی آدریان برای نامرئی‌شدن، تلافی‌جویی و وحشت‌آفرینی است تا بازگرداند سسیلیا را به خانه. آدریانِ نامرئی نماینده‌ی خشونتی‌ست نهان، علیه زنان.
نیک در خاطراتِ مردِ نامرئی با لحنی کنایی و آمیخته به شوخی تأثیرِ زن را در شروعِ ماجراها یادآوری می‌کند: «یه‌جورایی تقصیرِ آلیس بود. شاید اگه اون شب ملاقاتش نمی‌کردم…» سباستیَن (Hollow Man) نیز به‌دنبالِ از سرگرفتنِ رابطه‌ی قبلی‌اش با لیندا است و ترمیمِ احساساتِ حل‌وفصل‌نشده‌اش.
بله. زن اثرگذار است اما زیرِ سایه‌یِ سنگینِ مردِ نامرئی‌ست، حتی وقتی که نیست.
مردی که آن‌جا نبود
حضور/ غیابِ مردِ نامرئی واجدِ نوعی تضاد است. به این معنی: زمانی که مرئی‌ست اطرافیان و گاهی حتی تماشاگران چندان او را جدی نمی‌گیرند اما وقتی از نظرها پنهان می‌شود گویی تبدیل می‌شود به سوژه‌ای بااهمیت و همه‌جاحاضر.
در صحنه‌ی گفت‌وگوی دونفره‌ی جک و فلورا، جک به تک‌افتادگی و بی‌اهمیت‌بودن‌اش در نظرِ دیگران اشاره می‌کند: «من به‌طور رقت‌انگیزی بیچاره بودم.» (۱۹۳۳). در Hollow Man لیندا دستِ رد می‌زند به سینه‌ی سباستین و در واکنش به پیشنهادش برای مغازله به کنایه می‌گوید: «درست مثلِ قدیما… تو هرگز نبودی.»
تشویشِ دیگران از حضورِ ناپیدای مردِ نامرئی بارها در فیلم‌ها موردِ تأکید قرار می‌گیرد. اما سویه‌ی هراس‌انگیزِ مردِ نامرئی این‌جاست: او نمی‌تواند با خودش روبه‌رو شود. سباستین بعد از کشتنِ یک حیوان و دو انسان به همکاران‌اش می‌گوید: «وقتی نتونی توی آینه به خودت نگاه کنی از کارِت لذت می‌بری.»
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
نظر شما
پربازدیدترین ها
- حتی نام ایران او را به گریه میانداخت/ داور زنده زنده دق کرد
- چهره تلخ عشق یک سویه/ نگاهی به فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟»
- تاریخچه سریالهای ماه رمضان از ابتدا تاکنون/ در دهه هشتاد ۴۰ سریال روی آنتن رفت
- عشق و پساعشق/ چند نکته درباره فیلم سینمایی «نبات» به کارگردانی پگاه ارضی
- اختصاصی سینماسینما/ تازهترین فیلم کارگردان افغانی تبار در مسابقهی جشنواره برلین
آخرین ها
- معرفی نامزدهای تمشک طلایی؛ «جوکر ۲» با ۷ نامزدی پیشتاز بدترینهای سال شد
- غولی که دنیای سرگرمی را میبلعد/ آیا درآمد نتفلیکس در سال جدید بیش‌تر از ۴۰ میلیارد دلار می‌شود؟
- نشریه ورایتی پیشبینی کرد؛ انیمیشن ایرانی نامزد جایزه اسکار می‌شود
- مراسم رونمایی و اکران فیلم مستند «آواز باد» / گزارش تصویری
- به بهانه سریال «زخم کاری»/ فقط خشونت است و حرص و آز
- فوت برنده جوایز اسکار، کن و سزار؛ برتراند بلیه درگذشت
- نشان ویژه «روابطعمومی پیشگام در کاربرد هوش مصنوعی» به همراه اول اعطا شد
- «جن زدگان» ایبسن روی صحنه تئاتر شهرزاد می‌رود
- با موافقت شورای پروانه فیلمسازی؛ مجوز ساخت سینمایی برای ۶ فیلمنامه صادر شد
- صداپیشه «مهمونی» به «۱۰۰۱» پیوست
- تنها یک فیلم کوتاه، سهم سینمای ایران در برلین؛ فیلم‌های جشنواره برلین ۲۰۲۵ اعلام شد
- جوایز سینمایی لومیر اهدا شد؛ ۵ جایزه به «امیلیا پرز» رسید/ «دانه انجیر معابد» بهترین محصول مشترک اروپا شد
- به بهانه تبلیغات «کیولین» و «بنمانو» در سریال «قهوه پدری» مهران مدیری؛ جایی که برندها به قلب داستان میرسند
- هتتریک دیزنی در ۲۰۲۴/ فروش «موآنا ۲» از مرز یک میلیارد دلار گذشت
- نمایندگان جدید وزارت ارشاد در شورای صدور مجوز ساترا معرفی شدند
- «تاری» در راه لهستان
- نکوداشت خسرو سینایی برگزار شد؛ سینماگری که فردگرا و خودنما نبود
- مراسم جوایز «جوی» برگزار شد/ هاپکینز، فریمن و دیگر ستارهها در عربستان
- هوشنگ مرادی کرمانی: هیچ وقت مُهر سیاسی نخوردم و نمیخورم
- آغاز به کار نخستین نمایشگاه «اهواز پترواکس» با حضور همراه اول
- جزئیاتی درباره «۱۰۰۱ قاب»؛ قصه شهرزاد و هزار و یک شب در جشنواره برلین
- ویژگیهای تفکری که سینما را از بنبست و سکون نجات داد
- «خائن کشی» آنلاین می‌شود
- مستند «در میان امواج» و روایتی زنانه از جنوب ایران
- جوآن پلورایت درگذشت
- معرفی داوران دو بخش چهل و سومین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر
- شهرام میراب اقدم درگذشت
- «عزیز»؛ عاشقانهای با طعم آلزایمر/ مجید توکلی: شورای پروانه ساخت منحل شود
- انجمن منتقدان آثار چهل و سومین جشنواره فیلم فجر را داوری می‌کند
- یک برنده اسکار، رئیس هیات داورانِ جشنواره فیلم کوتاه عباس کیارستمی شد
