سینماسینما، علیرضا نراقی
واقعیت را دوربین ثابت روی سهپایه یا دوربین متحرک روی دست نمیسازد، واقعیت را پلانهای بلند و کشدار یا ریتم تند و پرتنش متبلور نمیکند، واقعیت برساختهای نیست که بر حسب الگوهای آشنا مثلا در سینمای ایران بتوان بدون شخصیتپردازی، رویکرد و بینش مشخص و تنها با تعقیب چند نفر و یک طرح کلی به چنگ آورد. واقعیت با نمایش تمایز شخصیت و فردیت او، جزئیات شرایط زندگی او و درنهایت بازنمایی دقیق جغرافیا به وجود میآید.
کلیشهها هر چند که در طول زمان برای ترسیم واقعیت به وجود آمده باشند، ناتوان از ساخت واقعیت هستند، چراکه کلیشه اساسا ضد واقعیت و ساخته ذهن انسان است. «هندی و هرمز» ساخته عباس امینی بیش از هر چیز یادآور کلیشههای سینمای دهه ۶۰ و ۷۰ ایران است. کلیشههایی که انسانهای یک شهرستان اغلب فقیر را تبدیل به کلیت تحقیرآمیز «شهرستانی» میکند و بدون شخصیتپردازی، استراتژی در ساخت رخداد و طراحی کنش و هدایت کشمکش به نمایشی سرد از وضعیت آنها بدل میشود. سرمایی که تمهیدی زیباشناختی و هنری نیست- که خود می تواند سرمایی گرمابخش باشد- بلکه نتیجه خنثی بودن ذهنیت پشت فیلمنامه و دوربین است. فقری که «هندی و هرمز» بازنمایی کرده است، تنها وضعیت پراهمیت و بغرنج انسانها را در قالب فیلمی بی طعم و مزه تبدیل به یک فراموشی کرده، نه یادآوری تکاندهندهای که در کارخانه بازنمایی سینمایی تا مدتها طنینش در روح و روان مخاطب باقی بماند. این فیلم یک نمونه از سینمای کلیتبخش و گذراست که اساسا از تجربه میترسد و همه تجربهگرایی آن در سطح موضوع و مضمون باقی میماند. با وجود ادعای واقعگرایی فیلم واقعیت نمیسازد و با وجود زمینهای که برای بازنمایی دارد، از آنچه بازنمایی میکند، عقب میماند و حتی نمیتواند شمایی از آن را تصویر کند.
از دیگر سو، «هندی و هرمز» فیلمی درباره هندی و هرمز، دو شخصیت در ظاهر اصلی خود، نیست. فیلم درباره رخدادهایی که آنها پشت سر میگذارند و کنشهای آنها در برابر آن رخدادها نیست، این دو نفر اصلا اصل ماجرا نیستند. حتی موضوع اولیهای که از فیلم می توان انتزاع کرد، یعنی ازدواج کودکان، نیز مسئله اصلی فیلم نیست. مسئله اصلی جزیره هرمز هم نیست، بلکه مسئله اصلی فقری است که در آن جزیره وجود دارد. شخصیت اصلی فقر در جزیره هرمز است. به همین دلیل استراتژی فیلمساز چیزی جز تعقیب زندگی در این فقر نیست، چه یک زوج ۱۳ و ۱۶ ساله، چه یک مادر تنها، چه جوانانی که جز قاچاق چاره دیگری ندارند… همه در فقری قرار گرفتهاند که همچون هیولایی در حال بلعیدن آنهاست. در نظرگاه فیلمساز جزیره هرمز و زندگی در آن خارج از این شرایط کلی و فاجعهبار نیازی به بازنمایی ندارد. اندک لحظاتی از تغییرات در رابطه هندی و هرمز میبینیم، پارههایی از رفتار و فضای شخصی این دو را نیز فیلمساز به شکلی مطلقا گذرا و قابل چشمپوشی تصویر میکند، اما مشکل آنجاست که فیلمنامه در آن بخشها انگیزهای برای داستانگویی یا بازنمایی و ساخت واقعیت ندارد. استراتژی کلی امینی بازنمایی فقر است و زمینه این فقر نیز اهمیتی ندارد. اینجاست که با وجود جغرافیای واقعی و پررنگ فیلم درنهایت فاقد جغرافیاست؛ با وجود حضور مداوم دو شخصیت جلوی دوربین و نام آنها در عنوان اثر، فیلم فاقد شخصیت است.
نمایش بدون جغرافیا و فاقد شخصیت در یک فیلم خنثی درنهایت سوژه ناب ازدواج دو کودک و رابطه آنها را میسوزاند. مسئله بغرنج و تکاندهنده فقر در جزیرهای که به بهشت زمینشناسی در جهان شهرت دارد، همچنان ناگفته است؛ محلی که هر روز جوانی را که از روی ناچاری برای قاچاق دل به دریا میزند، از دست میدهد. اما همین مرگ تلخ جوانان هرمز در فیلم «هندی و هرمز» منتهی به یک پایان غیرقابل باور و بیمعنا میشود؛ پایانی که با وجود تلخی بسیار زیاد درنهایت قابل توجیه نیست و مرگ جوانان را به مضحکه بدل میکند؛ مضحکه نوجوانی ۱۶ ساله که بیشتر از زندگی در فقر، مشغول دوربین است
منبع: ماهنامه هنروتجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- «مرز بیپایان» برگزیده جشنواره تفلیس شد
- جایزه بهترین فیلم و بازیگر جشنواره هند برای «مرز بی پایان»
- نمایش «نگهبان شب» در جشنواره تفلیس
- «مرز بیپایان» از جشنواره رتردام جایزه گرفت
- درخشش فیلمهای ایرانی در جشنواره فیلمهای پلیسی فرانسه
- «کشتارگاه» در جشنواره فیلمهای پلیسی/ گفتگوی سینماسینما با عباس امینی/ داستان گوسفندهایی که تبدیل به دلار میشوند!
- معرفی برگزیدگان جشنواره بوسان/ سه فیلم ایرانی برنده جایزه شدند
- راهیابی «من اینجا هستم» به جشنواره فیلم شانگهای
- یک پیشنهاد لذتبخش/ نگاهی به فیلم «کشتارگاه»
- گفتوگو با کارگردان «کشتارگاه»/ همگی در برابر اتفاقات بیحس شدهایم
- گنجی که دهان روح را تلخ می کند/ نگاهی به «کشتارگاه»
- طمع/ نگاهی به فیلم «کشتارگاه» ساختهی عباس امینی
- «کشتارگاه» در راه اکران آنلاین/ عباس امینی: اکران آنلاین، فرصتی برای فیلمهای مستقل است
- روز ششم فیلم فجر نمایش «کشتارگاه» «مردن در آب مطهر» / گزارش تصویری
- باران کوثری به «کشتارگاه» پیوست/ فیلمی درباره مشکلات اجتماعی
نظر شما
پربازدیدترین ها
- وقتی زن تبدیل به «ناموس» میشود/ نگاهی به فیلم «خورشید آن ماه»
- چهره تلخ عشق یک سویه/ نگاهی به فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟»
- اختصاص سینماسینما/ سه فیلم ایرانی در جشنواره فیلمهای برتر سال ۲۰۲۴ مجله تله راما
- گفتوگو با محمد مقدم درباره سینمای مستند/ فیلم مستند، جهانی است ساختگی؟
- تاریخچه سریالهای ماه رمضان از ابتدا تاکنون/ در دهه هشتاد ۴۰ سریال روی آنتن رفت
آخرین ها
- نکوداشت مقام فرهنگی و هنری علی اکبر صادقی؛ هنرمندی که هنر و اندیشه اش رنگ کهنگی نمی گیرد
- چهاردهمین حضور بینالمللی «آخرین حرکت»؛ فیلم شهاب حسینی در بخش اصلی فستیوال بزرگ سالرنو ایتالیا
- انتخاب هیات رییسه جدید انجمن تهیهکنندگان مستقل سینما
- رقابت ۲۸۵ فیلم در ۳ بخش انیمیشن، مستند و بینالمللی اسکار نود و هفتم
- حضورهای بین المللی فیلم کوتاه تامینا
- گلدن گلوب اعلام کرد؛ وایولا دیویس جایزه سیسیل بی دمیل ۲۰۲۵ را میگیرد
- درباره «قهوه پدری»؛ قهوه بیمزه پدری
- «کارون – اهواز» در راه مصر
- اختتامیه جشنواره «دیدار» ۱۷ دی برگزار خواهد شد
- اختصاص سینماسینما/ سه فیلم ایرانی در جشنواره فیلمهای برتر سال ۲۰۲۴ مجله تله راما
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ «مجمع کاردینالها»؛ موفقیت غیرمنتظره در گیشه و جذب مخاطبان مسنتر
- مدیر شبکه نسیم توضیح داد؛ مهران مدیری، جنابخان، فرزاد حسنی و چند برنامه دیگر
- تاکید بر سمزدایی از سینما و جشنواره فجر/ علیرضا شجاع نوری: ادغام جشنوارهی ملی و جهانی فجر سیاسیکاری بود
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ جادوی «شرور»؛ داستانی از دوستی، تفاوتها و مبارزه با تبعیض
- برای پخش در سال ۲۰۲۵؛ پسر شاهرخ خان برای نتفلیکس سریال میسازد
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ «گلادیاتور ۲»؛ بازگشتی باشکوه به کُلُسیوم و سنت حماسههای سینمایی
- اعلام نامزدهای چهلمین دوره جوایز انجمن بینالمللی مستند/ محصول مشترک ایران و انگلیس در شاخه بهترین مستند کوتاه
- اصغر افضلی و انیمیشن «رابینهود» در تازهترین قسمت «صداهای ابریشمی»
- جایزه جشنواره آمریکایی به پگاه آهنگرانی رسید
- چهل و سومین جشنواره فیلم فجر؛ از فرصت ثبت نام فیلمها تا داوری عوامل بخش نگاه نو
- نمایش بچه / گزارش تصویری
- اهمیت «باغ کیانوش» در سینمای کمدی زدهی این روزها
- برای بازی در فیلم «ماریا»؛ نخل صحرای پالم اسپرینگز به آنجلینا جولی اهدا میشود
- اکران فیلم علی زرنگار از اواخر آذر؛ «علت مرگ: نامعلوم» رفع توقیف شد
- مانور آمادگی همراه اول برای رویارویی با بحران؛ تمرینی برای پایداری ارتباطات
- بررسی هزینه و درآمد تولیدات ۳ سال اخیر؛ حساب کتاب فارابی جور است؟
- در اولین روزهای اکران بینالمللی؛ «گلادیاتور۲»، ۸۷ میلیون دلار فروخت
- اعضای شورای سیاستگذاری جشنواره فیلم فجر معرفی شدند
- نامزدی ۲ جایزه آمریکایی برای «دوربین فرانسوی»
- «شهر خاموش» بهترین فیلم جشنواره نوستالژیا شد