«قهرمان آخر» برای نسل قدیمی سینما خاطرهبازی جذابی میشود.
سینماسینما، ایلیا محمدی نیا:
«نزدیک به ۵۰ سال همدلی و همراهی با فیلمسازی که زبان، لهجه و مرامنامه خودش را دارد، کم نیست. یک عمره. شدم مثل ملامتیها. خوب و بد یک فیلمساز ریشهدار که از اصولش پایین نیامده رو با من تاخت میزنند.
وفا کنیم و ملامت کشیم و خوش باشیم
که در طریقت ما کافریست رنجیدن»
مستند «قهرمان آخر» ساخته جواد طوسی، منتقد قدیمی سینما، که نامش همیشه با مسعود کیمیایی و سینمای او گره خورده است، با گفتار جواد طوسی روی فیلم که در بالا به آن اشاره شد، آغاز میشود. برای کسی که شناخت کافی از رابطه منتقدی قدیمی و کارگردان صاحبنام ندارد، همین میتواند کلیدی برای شناخت این رابطه باشد. و البته چه کسی بهتر از جواد طوسی که شناختی دقیق از سینما و نگاه فیلمساز قدیمی سینما و به گفته خودش قهرمان آخر سینما دارد. و نکته عجیب این رابطه عمیق عاطفی همین است که اساسا آیا یک منتقد میتواند اینقدر به یک فیلمساز نزدیک شود و این رابطه درهم تنیدهشده که اشاراتی به آن در ابتدای این مطلب آمده، روی نوشتههای او تاثیری نداشته باشد. آیا اصل بیطرفی در نوشتههای جواد طوسی پیرامون سینمای کیمیایی رعایت میشود؟ با نگاه موشکافانه به این فیلم شاید بتوان برای این پرسشها پاسخی روشن یافت.
فیلم مستند پرترهای درباره کیمیایی نیست، اما درباره تاثیرات مسائل پیرامونی زندگی کارگردان بر آثارش میگوید. فیلم قرار است درباره جهانبینی فیلمساز و مولفهها و نشانهها و عناصر تکرارشونده در سینمای کیمیایی باشد. یعنی اموری که رفتهرفته روی سینما و نوع نگرشش به زندگی تاثیر گذاشته و ردی از آثار آن را میتوان در جای جای فیلمهایش جستوجو کرد و یافت.
«قهرمان آخر» فیلمی چندوجهی است. ظاهر امر آنکه ما مستندی درباره کیمیایی را شاهدیم. اما از طرفی نگاه مشخص منتقدی شناختهشده با نگاه و منظری ویژه به این فیلمساز را میبینیم.
محله
شاید بتوان بیشترین میزان تاثیر را در سینمای کیمیایی در چند فیلم نخست او در محلهای یافت که در آن به دنیا آمده و رشد کرده است. به نظر میرسد محله نقشی مهم در شکلگیری شخصیت و هویت اجتماعی کیمیایی دارد. او در این بخش درباره سلیقه فیلم دیدن میگوید که از نوع فیلمهایی که در سینما رامسر دیده است، شکل گرفته. از شکلگیری کتابخوانی که با کرایه کتاب از قرار شبی یک ریال شروع شد و… بعدها عنصر محله در سینمای کیمیایی در فیلم «قیصر» نمودی درخشان و بارز پیدا میکند. از گذر زیر بازارچه بگیر تا گرمابه نواب. جواد طوسی در این بخش بهخوبی این تاثیرات را با ترکیب صحبتهای کیمیایی و نمایش بخشهایی از فیلم «قیصر» و ارجاعات تصویری از وضعیت همان محله و لوکیشن در این روزها بهخوبی نشان میدهد. کاملترین بخش مستند طوسی همین فصل محله است که در آن بیننده بیهیچ کموکاستی با زیست در یک محله و میزان اثرگذاری آن بر شکلگیری شخصیت و نگاه کارگردان به سینما بهخوبی آشنا میشود.
قهرمان و مرگآگاهی
دومین مولفه سینمایی به انتخاب کارگردان «قهرمان آخر» در آثار کیمیایی، « قهرمان و مرگآگاهی» است. کیمیایی تعریفی جامع از شکلگیری قهرمان در آثار خود و مقوله مرگآگاهی و همچنین مفهوم عدالت میدهد. طوسی در این بخش نیز با کاتهای درست و بهاندازه همزمان در کنار صحبتهای کارگردان از تصاویر فیلمها استفاده میکند. پخش تصاویر دیدنی فیلمهایی چون «سرب»، «قیصر»، «دندان مار» و «گوزنها» به درک صحیح از صحبتهای کیمیایی و جذابیت بیشتر فیلم کمک کرده است.
وسترن و ادای دین
در این بخش بیننده با تاثیر سینمای وسترن در آثار کیمیایی و چرایی آن آشنا میشود. انتخاب تصاویر فیلمهای وسترن در کنار ارجاعات آن به آثار کارگردان بهخوبی انجام میشود.
در ادامه فیلم آیتمهای «ریشهها» و «دوران طلایی» به موضوع خاک و ریشهها و حضور نعمت حقیقی بهعنوان فیلمبردار آثاری چون «غزل»، «گوزنها»، «داش آکل» و… میپردازد. بخشهایی که البته برای مخاطب مفید هستند، اما ارتباط درستی با کلیت اثر ندارند. یا در جایی که کیمیایی به مبحث سعید امامی و دعوتش به وزارت اطلاعات اشاره میکند، میتوانست نباشد، چراکه در خدمت ساختار کلی روایت فیلم نبود و خود میتوانست سوژه فیلمی دیگر باشد. سکانسهای مربوط به پشت صحنه فیلم «قاتل اهلی»، آخرین ساخته کارگردان، نیز هیچ کمکی به پیشبرد هدف مورد نظر کارگردان «قهرمان آخر» نمیکند. از طرفی اگر نعمت حقیقی بهحق در فیلم گنجانده میشود، اسم نیاوردن از بهروز وثوقی و اساسا مقوله بازیگری بهعنوان یکی از مهمترین مولفههای بسیاری از آثار کیمیایی، به فیلم لطمه زده است. گویی کارگردان فراموش کرده است که اشاره به این نکته مهم میتوانست به معرفی بهتر مولفهها و شاخصهای آثار ماندگار کیمیایی کمک کند. هر چند بعید است آقای طوسی با جزئینگریهایی که در آثار کیمیایی دارند، این نکته مهم را فراموش کرده باشند. به نظر میرسد این از قلم افتادن ریشه در مسائلی دیگر دارد که اگر اینچنین است، خوب بود در فیلم به آن اشاره میشد.
«قهرمان آخر» با توجه به استفاده کارگردان از برشهایی از سکانسهای جذاب سینمای کیمیایی، چه قبل و چه بعد از انقلاب، برای نسل قدیمی سینما خاطرهبازی جذابی میشود و برای نسل امروز مخاطبان سینما تعریفی به حد وسع از سینمای کارگردانی که نامش همیشه آنقدر کاریزما دارد که حتی اگر فیلمهای اخیرش را دوست نداشته باشیم، دیدن آثارش را از دست نمیدهیم. و این چیز کمی نیست.
چند سال پیش از این، دوستی مرا دعوت به خواندن مصاحبهای کرد که یکی از روزنامههای شبهروشنفکری با مسعود کیمیایی انجام داده بود و معتقد بود ویژه و جذاب است. خواندم، اما به نظرم نه ویژه بود نه جذاب. علتش را که پرسید، گفتم آدمهایی مثل کیمیایی خود آنقدر برای مخاطب جاذبه دارند که نفس انجام گفتوگو با این دست از هنرمندان بیهیچ فراز و فرودی جذاب است. و گفتوگوی مورد اشاره چیزی بیشتر از این نبود. با دیدن «قهرمان آخر» همان حسوحال را داشتم. تقریبا تمام آن چیزهایی که بهعنوان یکی از علاقهمندان پیگیر آثار کیمیایی میدانستم، در فیلم بود و البته نه چیزی بیشتر. به نظر میرسد فیلم ادای دین تصویری جواد طوسی به کارگردانی است که پیش از این بارها و بارها در کلام و در نوشتارهای مختلف خود نسبت به کارگردان مورد علاقهاش ادای دین کرده بود.
ماهنامه هنر و تجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- «جسدهای جاندار» در گالری ثالث؛ آثار مسعود کیمیایی تماشایی میشود
- رونمایی از فیلم مستند ساموئل خاچیکیان با پیام مسعود کیمیایی
- تحولات سیاسی و جریان موسوم به موج نو در سینمای ملی/ بهمناسبت روز ملی سینما
- نمایش و بررسی «شبح کژدم» در موزه سینما
- عدالت به سبک قیصر مسعود کیمیایی/یادداشتی از کامبیز نوروزی
- از پخش پیام صوتی کیمیایی تا حضور گلچهره سجادیه در نمایش «دندان مار»
- نسخه اصلاح و مرمت شده «دندان مار» در موزه سینما نمایش داده میشود
- بیتا فرهی به خانه ابدی بدرقه شد
- تشویق طولانی مسعود کیمیایی در «بازنمایش قصه ترانههای ماندگار»/ کیمیایی از غم نبود مهرجویی گفت
- بدرقه پیکرهای داریوش مهرجویی و وحیده محمدیفر به خانه ابدی
- به بهانه «خائنکشی»؛ کیمیایی از دریچه «قیصر»
- یک فرصت طلایی برای خائن کشی/ به بهانه پخش مینیسریال «خائنکشی»
- منتقد سینما: مسعود کیمیایی نزدیکترین فیلمساز ایرانی به جهان ملویل است
- در موزه سینمای ایران مطرح شد: سینمای دانش بنیان نیاز جدی امروز کشور است
- بدرقه احمدرضا احمدی به خانه ابدی
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- آنونس رسمی عاشقانه «عزیز» رونمایی شد
- با نظرسنجی از ۱۷۷ منتقد فیلم؛ نشریه ایندی وایر برترینهای سال ۲۰۲۴ سینما را معرفی کرد
- احمد رسولزاده و «بنهور» در بیست و هفتمین قسمت «صداهای ابریشمی»
- درباره «بی همه چیز»؛ درامی پیچیده با شخصیتهایی چندلایه
- نگاهی به فیلم «هفتاد سی»/ در بستر واقعیت
- موقعیت فیلمهای ایران و سینماگران فراملی در فرانسه
- قهوه دمنکشیده/چرا سریال مهران مدیری نتوانست انتظارات را برآورده سازد؟
- سرقتهای سریالی ۳زن به سبک «تسویه حساب»
- با اعلام آکادمی داوری؛ نامزدهای اولیه اسکار معرفی شدند/ یک انیمیشن ایرانی در میان آثار
- انیمیشنی درباره لیونل مسی؛ پخش «مسی و غولها» از تلویزیون دیزنی
- کدام شبکههای تلویزیونی ادغام یا منحل میشوند؟
- جشنوارۀ ملی تئاتر اقتباس افتتاح شد/ امید به حضور در خانوادۀ جهانی تئاتر با شناسنامه خاص خود
- فوت بازیگر سرشناس اسپانیایی؛ ماریسا پاردس درگذشت
- معرفی هیأت انتخاب بخش سینمای ایران در جشنواره چهل و سوم فیلم فجر
- معرفی داوران بخش مسابقه تبلیغات سینمای ایران در فجر۴۳
- «کیک محبوب من»، رابطهای رویایی اما تراژیک
- لغو نمایش فیلم “آخرین تانگو در پاریس”
- اسطوره موسیقی هند و یکی از برجستهترین نوازندگان طبلا در جهان درگذشت
- بررسی «ازازیل» و «انجمن اشباح» در شورای صدور مجوز ساترا
- «عزیز» از چهارشنبه اکران میشود/ رونمایی از پوستر فیلم
- مرور آثار سینمایی، تئاتری و مستند «اینگمار برگمان» در سینماتک خانه هنرمندان ایران
- از ۵ دی ماه؛ «علت مرگ: نامعلوم» روی پرده سینما میرود
- بازگشت ژان کلود ون دام با کمدی اکشن/ «باغبان»، ژانویه، انحصاری در فرانسه اکران میشود
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ نیکول کیدمن: در سال ۲۰۰۸ بازیگری را رها کردم/ فکر میکردم کارم تقریباً تمام شده است
- انتقاد روزنامه جام جم از تمسخر نام مریم و مسیحیت در فیلم صبحانه با زرافه ها
- بر اساس اعلام سامانه نمایش آنلاین نتفلیکس؛ کمک ۵۲ میلیون دلاری «صد سال تنهایی» به کلمبیا
- معرفی برگزیدگان جشنواره سینماحقیقت هجدهم/ وزیر ارشاد: ما مسئولان خودنظامپنداری را کنار بگذاریم
- نگاهی به جذابیت های ماندگار «ریوبراوو» وسترن با طعم شکلات
- به هر داستانی نباید اطمینان کرد
- وزیر ارشاد : بعضی مسئولان خودنظام پنداری را کنار بگذارند