مجموعهای از دنیاهای گوناگون درون تکتک انسانها را میتوان در فیلم دید.
سینماسینما، ساسان گلفر:
امکاناتی که سینمای مستند برای بیان و طرح موضوع و تعمق و تعامل در اختیار سازندگان و مخاطبان میگذارد، اگر نگوییم نامحدود و نامتناهی، دستکم بسیار پربار و سرشار و فراتر از امکانات فراوان سینمای داستانی است. محمد جعفری، کارگردان، تهیهکننده، پژوهشگر، طراح، تدوینگر و راوی فیلم «کارنامه بنیاد کندی» در حد توان خود از این امکانات برای خلق یک اثر مستند مردمنگارانه بهره برده و درمجموع اثر قابل توجه و تاثیرگذاری پدید آورده است که تماشاگر را کمابیش بهآسانی با خود همراه میکند، شمهای از «دنیای» تک تک شخصیتها و شاید «سرنوشت و روزگار» یک قوم را به آنها میچشاند و درنهایت او را با دست پر و چشم و ذهنی همچنان درگیر از سالن نمایش یا از مقابل صفحه نمایش خانگی به بیرون میفرستد.
سومین مستند بلند سینمایی محمد جعفری و آذر مهرابی از محصولات مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی سازمان سینمایی که سال ۱۳۹۴ در بخش رقابتی مستند سیوچهارمین دوره جشنواره فیلم فجر شرکت داشته و بهتازگی در بخش هنر و تجربه به روی پرده سینما رفته، از یک سو حالوهوای مستندی اجتماعی را به خود گرفته و از سوی دیگر به حیطه مستند مردمنگارانه پا گذاشته است. پرداختن به مسائلی همچون بحران مهاجرت از شهر به روستا و حاشیهنشینی، خشکسالی، پیامدهای جنگ، کنترل جمعیت و تغییرات نسلی این اثر را در حوزه مستندهای بر محور معضلات اجتماعی قرار میدهد. از سوی دیگر تصویر کردن مراسم آیینی و رسومی کهن و خاص که در آستانه دگرگونی و فراموشی قرار گرفتهاند، ازجمله عروسیهایی که در گوشه و کنار فیلم دیده میشود و همچنین یک مراسم ترحیم و مراسم یادبود دیگری در گورستانی دورافتاده، نگاهی مردمشناسانه و فرهنگمدار به فیلم و فیلمساز میبخشد.
ساختن فیلمهای مردمنگاری آنگونه که دیوید مکدوگال در مقدمه مقاله «فیلم مستند مردمنگاری» خود شرح داده است، از نوعی مستندسازی حرکات بدن و فرهنگ مادی آغاز شد و با از سر گذراندن تحولات متعدد به مجموعه راهبردهایی چون آموزش، شرح و تفسیر، روایتگری، مشاهده، بیان شاعرانه و حدیث نفس برای بازنمایی تجربه اجتماعی انسان رسید. ژان روش، سینماگر مردمشناس بزرگ فرانسوی، از بالدوین اسپنسر بهعنوان نخستین مستندساز مردمنگار یا قومنگار دنیا یاد کرده که در سال ۱۹۰۱ از مراسم رقصهای موسوم به «باران و کانگورو»ی بومیان بدوی استرالیا فیلمهایی گرفته است. اما دیوید مکدوگال اثری مقدم بر آن پیدا کرده و گفته است که نخستین فیلم مردمنگاری تاریخ سینما، اثری است از اف. رنیو که فن سفالگری بومیانی از شمال غربی آفریقا را که به پاریس آمده و در نمایشگاه موسوم به «استعماری» سال ۱۸۹۵ میلادی شرکت کرده بودند، به تصویر کشیده بود. بههرحال، ردپای نخستین مستندهای مردمنگارانه ایران را میتوان در دهه ۱۳۴۰ خورشیدی یافت، زمانی که آثاری همچون «گود مقدس» هژیر داریوش و «شقایق سوزان» هوشنگ شفتی زیر نظر وزارت فرهنگ و هنر وقت ساخته میشد. این نوع مستندسازی در ایران در دهههای بعد مراحل تحول و تکامل و بلوغ و پختگی را طی کرد و دستکم سه نسل از مستندسازان مردمنگار را پدید آورد. نام تعدادی از این مستندسازان را میتوان در سیاهه تشکر وزین پایان فیلم «کارنامه بنیاد کندی» دید و حدس زد که احتمالا به سازندگان این فیلم مشاوره یا راهنمایی دادهاند.
محمد جعفری، فارغالتحصیل رشته کارگردانی سینما از دانشکده هنرهای دراماتیک و دارنده نشان درجه دو هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، و آذر مهرابی، تحصیلکرده کارشناسی ارشد رشته ادبیات نمایشی دانشگاه هنر که نامش هم بهعنوان تصویربردار در عنوانبندی پایان فیلم آمده و هم در کنار جعفری در مقام کارگردان، در این فیلم به میان ساکنان روستایی رفتهاند که درواقع به شکل قبلی وجود خارجی ندارد. هیچکدام از خانوادههای قبلی ساکن روستای «بنیاد کَندی» (نامی بامسما؛ مرکب از واژه کهن پارسی «بنیاد» به معنی ریشه و اساس و واژه «کند» در زبان آذری، به معنی «روستا» و همچنین «شهر» که برگرفته از زبان سغدی است) که جعفری حدود ۴۰ سال پیش و در دوران خدمت سربازی در مقام «سپاهی دانش» دو سال را در آن گذرانده و به کودکانش سواد آموخته، دیگر ساکن آن روستا نیستند. عشایر مغان، خانههای آن روستا را که رودخانه پرآب کنارش به مسیلی خشک بدل شده است، خریدهاند و ساکنان قبلی اکنون از ریشهها بریدهاند و پراکنده شدهاند و هرکدام در حاشیه شهری دور سکنا گزیدهاند. «کارنامه بنیاد کندی» آن عده از کودکان سابق روستا را که هنوز زندهاند و در دسترس، یک به یک کشف میکند و ترکیبی از عکسهای کهنه، فیلمهای هشت میلیمتری و دستخطها، نقاشیهای کودکانه و صدای ضبطشده بر کاست را در کنار تصویر امروزشان میگذارد تا خاطرات دورانی را به یاد بیاورند و جملهای از آقا معلم سابق را که در فیلم تکرار میشود: «قدر این روزها را بدانید.» در این فیلم مجموعهای از «دنیاها»ی گوناگون درون تکتک انسانها را میتوان دید؛ سرنوشتهای متفاوت کودکان سابق که همه توانستند به اندازه «چهار یا پنج کلاس» درس بخوانند، در «مشاغل سخت» به کار پرداختند، ازدواج کردند و بچهدار شدند و توانستند نسل بالنده و در بسیاری از موارد تحصیلکردهای را به پیش بفرستند، در کنار آنانی که در جنگ شهید شدند، در آب رودخانهای که قبلا رودخانه بود، غرق شدند یا به نیش عقرب از دنیا رفتند، اما فراموش نشدند. بازماندگان روستایی که دیگر مثل گذشته نیست، در پایان این فیلم ۷۰ دقیقهای، قطعه شعری آشنا از کتاب درسی دوران دبستان را همسرایی میکنند: «آباد باش ای ایران، آزاد باش ای ایران، از ما فرزندان خود، دلشاد باش ای ایران…».
ماهنامه هنر و تجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- اکران «ایساتیس» در «هنر و تجربه» از ۲۲ دی
- شهاب حسینی: میخواهم فیلمی اقتباسی از ساعدی بسازم
- آغاز اکران یک مستند سیاسی در هنر و تجربه
- اکران «آویختگی» در سینماهای هنر و تجربه
- اکران چهار فیلم جدید در گروه سینمایی هنر و تجربه در آذر ماه
- رونمایی از تیزر مجموعه انیمیشن «رویاهای رنگی»
- تحقق آرزوی چندساله فعالان انیمیشن در هنرو تجربه
- «پسر انسان» پرفروشترین و پرمخاطبترین فیلم هنروتجربه شد
- شهاب حسینی با «مقیمان ناکجا» به هنر و تجربه میآید
- در نشست نقد و بررسی فیلم سینمایی «پسر انسان» مطرح شد: هیچکدام از شخصیتها ضدقهرمان نیستند/بحران خانواده اهورا به عدم پذیرش جامعه برمیگردد
- «پسر انسان»؛ سوژهای که جایش در سینمای ایران خالی بود
- اکران فیلم «مهاجران» از ۳۱ خرداد در هنر و تجربه/ رونمایی از پوستر
- مستند «رنج زیر پوست» در گروه هنروتجربه اکران میشود
- کاوه مظاهری کارگردان «بوتاکس» مطرح کرد/ قوانین مربوط به فیلمساز اول باید تغییر کند
- آغاز اکران آنلاین «سبالو» و «اینجا کن است، اینجا کن نیست»
نظر شما
پربازدیدترین ها
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- محاکمه در خیابان/ نگاهی به تازهترین قسمت سریال «افعی تهران»
آخرین ها
- عسگرپور: از جانب مدیران کم تسلطِ سطحینگر، مورد حمله قرار میگیریم که شما از فروش فیلمها خوشحال نیستید/ از کجا به کجا رسیدیم!
- پخش سریال «حشاشین» در ایران ممنوع شد
- همراه اول حامی برگزاری ششمین رویداد ایران اکسپو
- حضور معاون وزیر حملونقل و زیرساخت ترکیه در غرفه همراه اول
- محاکمه در خیابان/ نگاهی به تازهترین قسمت سریال «افعی تهران»
- جایزه بزرگ جشنواره کازابلانکای مراکش به «برندهها» رسید
- ۲ انیمیشن ایرانی به جشنواره معتبر انسی راه یافتند
- «رُخ» بهترین مستند جشنواره فیلم مسکو شد
- «آوای ابرها» به جشنواره کاریبتونز کلمبیا راه یافت
- ۳ جایزه جشنواره مسکو به «آه سرد» رسید
- خانواده قاتل از «بیبدن» شکایت میکنند؟
- فوت کارگردان فرانسوی برنده نخل طلا و سزار/ لوران کانته درگذشت
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
- نکوداشت اکبر زنجانپور در نوزدهمین «شب کارگردان»
- حضور همراه اول در بزرگترین نمایشگاه فناوری ترکیه
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟