شهروند نوشت : پنجشنبه شب خیلیها وقتی در کانالگردیهای شبانهشان به شبکه سه رسیدند، با دیدن تصاویر احمد شاملو، فروغ فرخزاد، مسعود بهنود یا دیگر شمایلهای روشنفکری دهههای اخیر ناچار روی این شبکه ماندند. این شبکه در این شب که مصادف بود با سالروز درگذشت احمد شاملو، میزبان اتفاقی بود که در چهل سال اخیر بیسابقه بود. نمایش مستندی درباره احمد شاملو یکی از شمایلهای روشنفکری این مرزوبوم بهکارگردانی حسین لامعی که در آن کوشیده شده بود یک اسطورهشکنی تام و تمام درباره احمد شاملو به انجام رسد. نتیجه بهقول یکی از دوستان، اثری شده بود که «میخواست نشان دهد: احمد شاملو نه شاعر بود، نه سواد داشت، نه به حرفهایی که میزد معتقد بود، نه سیاست میشناخت، نه شعر و ادب، نه پدر و شوهر و عاشق درستی بود و نه اصلا انسان بود».
واکنشهای اولیه
اولین واکنشها نسبت به مستند قدیس تند و تیز و معترضانه بودند. دقایقی بعد از اتمام نمایش تلویزیونی این مستند امین فرجپور در توییتر و البته دیگر کانالها و سایتهای سینمایی کارگردان مستند قدیس را مورد حمله قرار داد و او را در حال پیمودن راهی نامید که پیش از او روزنامهنگارهایی مانند پیام فضلینژاد و سعید مستغاثی طی کرده بودند: «راهی که برای وصل شدن به اوج و افق میانبر تضمینشدهای است. اینکه داس برداریم و شاخههای تناور فرهنگ و ادب رو از ریشه بزنیم، هنری است که تو این سالها خیلیها در آن به جایگاه استادی رسیدهاند. شما هم اگر کعبه آمالتان کارشناسی و ایدهپردازی و استراتژیستبودن در جعبه جادوست، خوب دارین میرین. استفاده گزینشی از صحبتها و انتقادات روشنفکران برای زیر سوال بردن روشنفکری دیگر ریشه و سرمشقش به نیمه پنهان و برنامه هویت بیهویت میرسد».
نویسندگان و روزنامهنگاران دیگر هم این انتقادات را ادامه دادند: «شبکه سه با پخش مستند قدیس که علیه احمد شاملو ساخته شده مرزهای تازهای از ساخت هویت و چراغ را به رخ مخاطب کشیدهاند» یا «آقای فیلمساز یعنی یک نفر هم پیدا نکردید در حمایت از شاملو صحبت کند؟! حرمت بزرگان فرهنگ و ادب و هنر رو نگه دارید، هیچکس بدون عیب و ایراد نیست ولی مستند قدیس پر بود از کینه و به دور از انصاف، بهتر بود نقد میکردید تا تخریبکردن» یا این یکی: «قدیس را حسین لامعی ساخته علیه شاملو. همون کسی که دوبار هم با فتور گفتوگو کرده با اون سوالای دوزاریش.»
واکنش کارگردان
دقایقی بعد اما واکنش کارگردان فیلم ماجرا را وارد مرحلهای دیگر کرد. حسین لامعی با اعتراض به سانسور فیلمش در تلویزیون گفت که «مستند قِدّیس هیچگونه شباهتی با مستندی که من ساختم نداشت». او با اشاره به اینکه «قِدّیس ِ بنده ۷۳ دقیقه بود اما مستندِ پخششده ۴۶ دقیقه است» گفت: «حدود ۲۷ دقیقهاش را سانسور که نه، سلاخی کردهاند. قلعوقمع کردهاند. نابود کردهاند. مگر مستندِ جنسی ساخته بودم که اینچنین تکهپاره گردیده؟»! و در آخر هم پرسید که «آیا همه چیزتان اینقدر با واقعیت فاصله دارد»؟
درگیریها
اما موافقان و مخالفان شاملو چنین فرصتی را نمیتوانستند از دست دهند و چنین شد که در کوتاهزمانی نام شاملو بدل شد به پرتکرارترین نام در فضای مجازی فارسی؛ بهخصوص هواداران این شاعر بزرگ که با سفارشی، دستوری و شبیه برنامه هویت و نیمهپنهان کیهان نامیدن مستند قدیس از خجالت سازندهاش درآمدند. تا جاییکه حسین لامعی، کارگردان فیلم کوشید با اشاره به عشق و علاقهاش به دیگر چهرههای مستقل و غیرحکومتی ادبیات، این اتهامات را از گردن خود باز کند. او با توضیح بیشتر موارد سانسورشده فیلمش گفت: «فیلم قدیس سرشار از عشق به فروغ فرخزاد است. سرشار از عشق به ابراهیم گلستان است. سرشار از عشق به موسیقی و عشقِ به نیمای بزرگ است. سرشار از عشق به شعر و ادبیات و خاطره است. مستند قدیس، نسخه درست و کاملش، سرشار از ارادت به تاریخِ ادبیات است. در ابتدایش، تقدیماش کردهام به نیما یوشیج و ابراهیم گلستان. در نسخه شبکه ۳ اما همهاش نابود شده. حذف شده. سانسور شده. ۲۷ دقیقهاش را پلان به پلان حذف کردهاند. تنها تکههای مورد پسندشان در کار مانده. تنها تکههای مغشوش و بیربط و بیمعنا در کار مانده. حتی گرافیک کار را عوض کردند! حتی تصاویر مستند را حذف کردند! حتی عکسها را تغییر دادند»!
بهانه
البته آنهایی که نسخه کامل فیلم را دیده بودند، به کارزار وارد شده و با عنوانکردن اینکه نسخه کامل فیلم هم ضد شاملو است و این موضعگیری فیلم ربطی به شبکه سه ندارد، علیه کارگردان فیلم نوشتند؛ موضوعی که مورد پذیرش او هم قرار گرفت و او اذعان کرد که اصل مستند هم تقریبا همین قدر علیه این شاعر بزرگ ادبیات معاصر است: «برای اینکه مستندم، مستند بیخاصیتی نشود، باید بر یک فرد متمرکز میشدم. دیدم در جریان روشنفکری تنها کسی که نقد نشده، احمد شاملو بود. این «مسأله»ی من است که چرا شخص دیگری نشده قدیس؟ دوست ندارم همه چیز را سیاسی تحلیل کنم، اما واقعا بعضی چیزها سیاسی هم است؛ مثلا اینکه چرا شاملو؟ چرا ابراهیم گلستان نه؟ چرا اخوان نه؟ چرا نیما نه؟ چرا دیگران نه؟ فضایی که امروز ساخته شده، برای اینکه بگوید پشت مواضعش هیچ سلایق سیاسی نیست، یک ریز میگوید که شاملو در حوزه ادبیات از همه بزرگتر است، اما اصلا اینطور نیست. قطعا شاملو، با اینکه مثلاً چهار بار بیهقی را خوانده، نصف اخوان بر ادبیات کهن ایران اشراف ندارد. پس طبیعی است که این سوال مطرح شود که چرا احمد شاملو بُت یک جریان است؟ چه شد که بُت یک جریان شد؟ چه شد که نقد او هزینهساز شد»؟
با اینحال لامعی این نقدها را نقد خود و ذهنش دانست، متفاوت از نسخهای که شبکه سه تدوین مجدد کرده: «نسخه کامل مستند قدیس که هماکنون در فضای مجازی وجود دارد، کارِ من است و پایش میایستم، پای نقدهایم به شاملو هم میایستم؛ اما نسخه پخش شده در شبکه سه، ضدّ اندیشه مستند من است و از عوامل این اتفاق نخواهم گذشت».
برنده و بازنده
حالا بهنظر میرسد هم شبکه سه و هم حسین لامعی به هدفشان رسیدهاند. شبکه سه در سالروز درگذشت شاعر مستندی بحثانگیز دربارهاش پخش کرد که تقریبا همگان دیدند و خیلیها دربارهاش حرف زدند. لامعی هم با نمایش و در ادامه اعتراض به نمایش فیلمش از شبکه سه پز روشنفکر معترض را گرفت تا در کوتاه زمانی شاهد سیل پیشنهادها برای نمایش نسخه کامل فیلمش در فلان انجمن فلان دانشگاه باشد.
در این بین تنها بازنده این اتفاق سیل هواداران این شاعر بزرگ بودند که دیدند چگونه میشود با احترام و اعتبار شاعر بازی کرد. این غمانگیزترین ماجرای شب درگذشت شاملو بود.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
نظر شما
پربازدیدترین ها
- وقتی زن تبدیل به «ناموس» میشود/ نگاهی به فیلم «خورشید آن ماه»
- چهره تلخ عشق یک سویه/ نگاهی به فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟»
- اختصاص سینماسینما/ سه فیلم ایرانی در جشنواره فیلمهای برتر سال ۲۰۲۴ مجله تله راما
- گفتوگو با محمد مقدم درباره سینمای مستند/ فیلم مستند، جهانی است ساختگی؟
- تاریخچه سریالهای ماه رمضان از ابتدا تاکنون/ در دهه هشتاد ۴۰ سریال روی آنتن رفت
آخرین ها
- نکوداشت مقام فرهنگی و هنری علی اکبر صادقی؛ هنرمندی که هنر و اندیشه اش رنگ کهنگی نمی گیرد
- چهاردهمین حضور بینالمللی «آخرین حرکت»؛ فیلم شهاب حسینی در بخش اصلی فستیوال بزرگ سالرنو ایتالیا
- انتخاب هیات رییسه جدید انجمن تهیهکنندگان مستقل سینما
- رقابت ۲۸۵ فیلم در ۳ بخش انیمیشن، مستند و بینالمللی اسکار نود و هفتم
- حضورهای بین المللی فیلم کوتاه تامینا
- گلدن گلوب اعلام کرد؛ وایولا دیویس جایزه سیسیل بی دمیل ۲۰۲۵ را میگیرد
- درباره «قهوه پدری»؛ قهوه بیمزه پدری
- «کارون – اهواز» در راه مصر
- اختتامیه جشنواره «دیدار» ۱۷ دی برگزار خواهد شد
- اختصاص سینماسینما/ سه فیلم ایرانی در جشنواره فیلمهای برتر سال ۲۰۲۴ مجله تله راما
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ «مجمع کاردینالها»؛ موفقیت غیرمنتظره در گیشه و جذب مخاطبان مسنتر
- مدیر شبکه نسیم توضیح داد؛ مهران مدیری، جنابخان، فرزاد حسنی و چند برنامه دیگر
- تاکید بر سمزدایی از سینما و جشنواره فجر/ علیرضا شجاع نوری: ادغام جشنوارهی ملی و جهانی فجر سیاسیکاری بود
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ جادوی «شرور»؛ داستانی از دوستی، تفاوتها و مبارزه با تبعیض
- برای پخش در سال ۲۰۲۵؛ پسر شاهرخ خان برای نتفلیکس سریال میسازد
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ «گلادیاتور ۲»؛ بازگشتی باشکوه به کُلُسیوم و سنت حماسههای سینمایی
- اعلام نامزدهای چهلمین دوره جوایز انجمن بینالمللی مستند/ محصول مشترک ایران و انگلیس در شاخه بهترین مستند کوتاه
- اصغر افضلی و انیمیشن «رابینهود» در تازهترین قسمت «صداهای ابریشمی»
- جایزه جشنواره آمریکایی به پگاه آهنگرانی رسید
- چهل و سومین جشنواره فیلم فجر؛ از فرصت ثبت نام فیلمها تا داوری عوامل بخش نگاه نو
- نمایش بچه / گزارش تصویری
- اهمیت «باغ کیانوش» در سینمای کمدی زدهی این روزها
- برای بازی در فیلم «ماریا»؛ نخل صحرای پالم اسپرینگز به آنجلینا جولی اهدا میشود
- اکران فیلم علی زرنگار از اواخر آذر؛ «علت مرگ: نامعلوم» رفع توقیف شد
- مانور آمادگی همراه اول برای رویارویی با بحران؛ تمرینی برای پایداری ارتباطات
- بررسی هزینه و درآمد تولیدات ۳ سال اخیر؛ حساب کتاب فارابی جور است؟
- در اولین روزهای اکران بینالمللی؛ «گلادیاتور۲»، ۸۷ میلیون دلار فروخت
- اعضای شورای سیاستگذاری جشنواره فیلم فجر معرفی شدند
- نامزدی ۲ جایزه آمریکایی برای «دوربین فرانسوی»
- «شهر خاموش» بهترین فیلم جشنواره نوستالژیا شد