جواد طوسی در اعتماد نوشت :نمیدانم این را تجربه کردهاید که هر چقدر بیشتر پا به سن میگذارید، مرگ برایتان جدیتر میشود؟ منظورم از جدی شدن، هراس از مرگ نیست. در عین حال معتقدم که در ناامیدانه و بدبینانهترین شرایط نیز کمتر کسی در همین روزگار حاضر است با سر دادن این ابیات به پیشواز مرگ برود:مرگ اگر مرد است گو پیش من آی/ تا در آغوشش بگیرم تنگ تنگ/ من از او جانی ستانم جاودان/او ز من دلقی ستاند رنگرنگ/ گویی مولانا و عطار نیز در این دوران فترت کم آوردهاند. در این میان، مرگ عباس کیارستمی هنوز برایم از جهات مختلف سوالبرانگیز است. هنرمندی با انگیزه و ذهن سیال و شاعرانه که همچنان به دنبال دریچههای تازه و متفاوت بود، چرا باید اینگونه با اعمال شاقه از دنیا برود؟ او که در شماری از فیلمهایش با «مرگ» برخوردهای منحصر به فرد داشت، خودش قافیه را به مرگ میبازد. در «زندگی و دیگر هیچ» و «باد ما را خواهد برد»، نگاهی خیامگونه به مرگ دارد و در «طعم گیلاس» با مرگ شوخی و طنازی میکند و برای زندهبهگور شدن دنبال یک مجری بهدردبخور میگردد! فیلمساز و طراحی با این پشتوانه، صراحتا در یک جا میگوید که اگر قرار بر مردن و ماندن آثاری از من هنرمند باشد، ترجیح میدهم زنده بمانم. او با این خلق و خو وتنوعطلبی هنرمندانه، شیوههای مختلف زبان هنری را در کارش تجربه کرده است. دوره اولیه فعالیتش در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در اواخر دهه ۴۰ و دهه ۵۰ در دل سادگی میگذرد که چند نمونه دیدنیاش را در «مسافر» و «لباس برای عروسی» شاهدیم. «در گزارش» برای اولین بار در سینمای ایران و طول دوران«موج نو»، نگاهی بکر و عمیق و بیواسطه و در عین حال عریان به ماهیت وجودی «طبقه» در جامعه ایرانی دارد. نوع مواجهه کیارستمی با طبقه متوسطی که درجا میزند و استعداد بالا کشیدن خود را ندارد، بیرحمانه و بدون هرگونه محافظهکاری است. او بعدا در سالهای اول انقلاب نیز به همین شیوه صریح و در عین حال به شدت هوشمندانه و تبارشناسانه در یک فضای به ظاهر کودکانه، تناقض وجودی و شخصیتی و رفتاری را در طیفهای گوناگون جامعه ایرانی که آزمون مبهم و خامدستانهای از انقلاب داشته را در «قضیه شکل اول، قضیه شکل دوم» به نمایش میگذارد و یکی از استثناییترین و تحلیلیترین آثارش را خلق میکند. لو دادن و آدمفروشی از سر کلاس یک مدرسه پسرانه، به بطن جامعهای ناهمگون رخنه میکند و دوربین زمانهشناس کیارستمی همچون یک بازجوی کارکشته از سیاستمدار و فیلمساز و ایدئولوگ و فرهنگساز و… اعتراف میگیرد تا سند زنده روزگاری سپری نشده باشد.کیارستمی بعد از شناسایی «خانه دوست» در قلب معصومیت و دنیای کودکانه و ثبت آن جاده مارپیچ روستایی و در مسیر رفاقت و عزت نفس، رفته رفته از این دنیا فاصله میگیرد. در «کلوزآپ نمای نزدیک» بدون توسل به ابزار و لحن شعاری، به نقد و آسیبشناسی انسان فرودست و عقدههای درونیاش میپردازد و به شکلی بیرحمانه در شمایلی گناهآلود از او، ترحم پذیرش میکند. در چنین موقعیت بغرنجی این سوال پیش میآید که نگاه انسانی بهفردی در این موقعیت نازل طبقاتی که تحقیر و ترحمآمیز شده، چقدر قابل دفاع و توجیهپذیر است؟
تداوم مسیر فیلمسازی کیارستمی، چند لایه و کنایهآمیز و به گونهای شاید حدیث نفس خود اوست. در «ده» همچنان نسبت به کانون خانواده بدبین و پرخاشگر و نامطمئن است. در «کپی برابر اصل»، به همان لحن بیتکلف قبلیاش بازمیگردد و به سینمایی کم و بیش قصهپرداز متمایل میشود. او با همان نگاه تردیدآمیز به روابط دست و پاگیر زناشویی، با واقعیت بازی میکند و پیشنهاد لذت از زندگی میدهد و طرح سوالش نسبت به جوهره حقیقت و اصالت را در کانون سادگی برگزار میکند.در این فواصل، گاه کیارستمی را شاعری تنها در اسارت فرم و بیانی انتزاعی میبینیم. حکایت این انسان شوریده با چنین خیالپردازیها و واقعبینیهای هر از گاه و ذهن جستجوگر بیقرار، میتوانست همچنان باقی باشد که اجل به او مهلت نداد. آیا واقعا از قسمت نمیباید گریخت و عین الطافست ساقی آنچه ریخت؟
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- «شیرین»، مثل عشق زنانه
- «طعم گیلاس» در سینماتک موزه هنرهای معاصر تهران
- «کلوزآپ» در سینماتک موزه هنرهای معاصر تهران
- از پخش پیام صوتی کیمیایی تا حضور گلچهره سجادیه در نمایش «دندان مار»
- نسخه اصلاح و مرمت شده «دندان مار» در موزه سینما نمایش داده میشود
- کتاب «رازها و دروغها» منتشر شد/ ناگفتههایی درباره جشنواره کن
- بازخوانی یادداشت خواندنی کریم امامی در سال ۷۶ ، پس از دریافت جایزه نخل طلای کن توسط کیارستمی
- وداع با منتقد مشهور فرانسوی که دوستدار سینمای ایران بود/ تمجید فرمو از میشل سیمان
- ۶ مستند از ایران به جشنواره ایدفا دعوت شدند
- فیلمهای مهرجویی، کیارستمی و دیگران در استرالیا
- داغ و شرم؛ یاس و زخم/ درباره داریوش مهرجویی
- وقتی اسکورسیزی جذب کیارستمی شد
- منتقدان ایندیوایر انتخاب کردند؛ ۱۰۰ فیلم برتر دهه ۱۹۸۰/ «خانه دوست کجاست» کیارستمی هجدهم شد
- در موزه سینمای ایران مطرح شد: سینمای دانش بنیان نیاز جدی امروز کشور است
نظر شما
پربازدیدترین ها
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
آخرین ها
- پخش سریال «حشاشین» در ایران ممنوع شد
- همراه اول حامی برگزاری ششمین رویداد ایران اکسپو
- حضور معاون وزیر حملونقل و زیرساخت ترکیه در غرفه همراه اول
- محاکمه در خیابان/ نگاهی به تازهترین قسمت سریال «افعی تهران»
- جایزه بزرگ جشنواره کازابلانکای مراکش به «برندهها» رسید
- ۲ انیمیشن ایرانی به جشنواره معتبر انسی راه یافتند
- «رُخ» بهترین مستند جشنواره فیلم مسکو شد
- «آوای ابرها» به جشنواره کاریبتونز کلمبیا راه یافت
- ۳ جایزه جشنواره مسکو به «آه سرد» رسید
- خانواده قاتل از «بیبدن» شکایت میکنند؟
- فوت کارگردان فرانسوی برنده نخل طلا و سزار/ لوران کانته درگذشت
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
- نکوداشت اکبر زنجانپور در نوزدهمین «شب کارگردان»
- حضور همراه اول در بزرگترین نمایشگاه فناوری ترکیه
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- «آقای قاضی» به شبکه دو میآید