جواد طوسی در اعتماد نوشت :نمیدانم این را تجربه کردهاید که هر چقدر بیشتر پا به سن میگذارید، مرگ برایتان جدیتر میشود؟ منظورم از جدی شدن، هراس از مرگ نیست. در عین حال معتقدم که در ناامیدانه و بدبینانهترین شرایط نیز کمتر کسی در همین روزگار حاضر است با سر دادن این ابیات به پیشواز مرگ برود:مرگ اگر مرد است گو پیش من آی/ تا در آغوشش بگیرم تنگ تنگ/ من از او جانی ستانم جاودان/او ز من دلقی ستاند رنگرنگ/ گویی مولانا و عطار نیز در این دوران فترت کم آوردهاند. در این میان، مرگ عباس کیارستمی هنوز برایم از جهات مختلف سوالبرانگیز است. هنرمندی با انگیزه و ذهن سیال و شاعرانه که همچنان به دنبال دریچههای تازه و متفاوت بود، چرا باید اینگونه با اعمال شاقه از دنیا برود؟ او که در شماری از فیلمهایش با «مرگ» برخوردهای منحصر به فرد داشت، خودش قافیه را به مرگ میبازد. در «زندگی و دیگر هیچ» و «باد ما را خواهد برد»، نگاهی خیامگونه به مرگ دارد و در «طعم گیلاس» با مرگ شوخی و طنازی میکند و برای زندهبهگور شدن دنبال یک مجری بهدردبخور میگردد! فیلمساز و طراحی با این پشتوانه، صراحتا در یک جا میگوید که اگر قرار بر مردن و ماندن آثاری از من هنرمند باشد، ترجیح میدهم زنده بمانم. او با این خلق و خو وتنوعطلبی هنرمندانه، شیوههای مختلف زبان هنری را در کارش تجربه کرده است. دوره اولیه فعالیتش در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در اواخر دهه ۴۰ و دهه ۵۰ در دل سادگی میگذرد که چند نمونه دیدنیاش را در «مسافر» و «لباس برای عروسی» شاهدیم. «در گزارش» برای اولین بار در سینمای ایران و طول دوران«موج نو»، نگاهی بکر و عمیق و بیواسطه و در عین حال عریان به ماهیت وجودی «طبقه» در جامعه ایرانی دارد. نوع مواجهه کیارستمی با طبقه متوسطی که درجا میزند و استعداد بالا کشیدن خود را ندارد، بیرحمانه و بدون هرگونه محافظهکاری است. او بعدا در سالهای اول انقلاب نیز به همین شیوه صریح و در عین حال به شدت هوشمندانه و تبارشناسانه در یک فضای به ظاهر کودکانه، تناقض وجودی و شخصیتی و رفتاری را در طیفهای گوناگون جامعه ایرانی که آزمون مبهم و خامدستانهای از انقلاب داشته را در «قضیه شکل اول، قضیه شکل دوم» به نمایش میگذارد و یکی از استثناییترین و تحلیلیترین آثارش را خلق میکند. لو دادن و آدمفروشی از سر کلاس یک مدرسه پسرانه، به بطن جامعهای ناهمگون رخنه میکند و دوربین زمانهشناس کیارستمی همچون یک بازجوی کارکشته از سیاستمدار و فیلمساز و ایدئولوگ و فرهنگساز و… اعتراف میگیرد تا سند زنده روزگاری سپری نشده باشد.کیارستمی بعد از شناسایی «خانه دوست» در قلب معصومیت و دنیای کودکانه و ثبت آن جاده مارپیچ روستایی و در مسیر رفاقت و عزت نفس، رفته رفته از این دنیا فاصله میگیرد. در «کلوزآپ نمای نزدیک» بدون توسل به ابزار و لحن شعاری، به نقد و آسیبشناسی انسان فرودست و عقدههای درونیاش میپردازد و به شکلی بیرحمانه در شمایلی گناهآلود از او، ترحم پذیرش میکند. در چنین موقعیت بغرنجی این سوال پیش میآید که نگاه انسانی بهفردی در این موقعیت نازل طبقاتی که تحقیر و ترحمآمیز شده، چقدر قابل دفاع و توجیهپذیر است؟
تداوم مسیر فیلمسازی کیارستمی، چند لایه و کنایهآمیز و به گونهای شاید حدیث نفس خود اوست. در «ده» همچنان نسبت به کانون خانواده بدبین و پرخاشگر و نامطمئن است. در «کپی برابر اصل»، به همان لحن بیتکلف قبلیاش بازمیگردد و به سینمایی کم و بیش قصهپرداز متمایل میشود. او با همان نگاه تردیدآمیز به روابط دست و پاگیر زناشویی، با واقعیت بازی میکند و پیشنهاد لذت از زندگی میدهد و طرح سوالش نسبت به جوهره حقیقت و اصالت را در کانون سادگی برگزار میکند.در این فواصل، گاه کیارستمی را شاعری تنها در اسارت فرم و بیانی انتزاعی میبینیم. حکایت این انسان شوریده با چنین خیالپردازیها و واقعبینیهای هر از گاه و ذهن جستجوگر بیقرار، میتوانست همچنان باقی باشد که اجل به او مهلت نداد. آیا واقعا از قسمت نمیباید گریخت و عین الطافست ساقی آنچه ریخت؟
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- «شیرین»، مثل عشق زنانه
- «طعم گیلاس» در سینماتک موزه هنرهای معاصر تهران
- «کلوزآپ» در سینماتک موزه هنرهای معاصر تهران
- از پخش پیام صوتی کیمیایی تا حضور گلچهره سجادیه در نمایش «دندان مار»
- نسخه اصلاح و مرمت شده «دندان مار» در موزه سینما نمایش داده میشود
- کتاب «رازها و دروغها» منتشر شد/ ناگفتههایی درباره جشنواره کن
- بازخوانی یادداشت خواندنی کریم امامی در سال ۷۶ ، پس از دریافت جایزه نخل طلای کن توسط کیارستمی
- وداع با منتقد مشهور فرانسوی که دوستدار سینمای ایران بود/ تمجید فرمو از میشل سیمان
- ۶ مستند از ایران به جشنواره ایدفا دعوت شدند
- فیلمهای مهرجویی، کیارستمی و دیگران در استرالیا
- داغ و شرم؛ یاس و زخم/ درباره داریوش مهرجویی
- وقتی اسکورسیزی جذب کیارستمی شد
- منتقدان ایندیوایر انتخاب کردند؛ ۱۰۰ فیلم برتر دهه ۱۹۸۰/ «خانه دوست کجاست» کیارستمی هجدهم شد
- در موزه سینمای ایران مطرح شد: سینمای دانش بنیان نیاز جدی امروز کشور است
- بررسی «زمانی برای کشتن» در خانه هنرمندان ایران؛ وقتی قانون ناکارآمد است، عدالتخواهی مطرح میشود
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- چهار مستند ایرانی در جشنواره هات داکس
- به انتخاب تماشاگران و به یاد شانتال آکرمن؛ ۱۵ روز سینماگران جشنواره کن جایزه جدید میدهد
- رقابت «آنیتا، گمشده در اخبار» در جشنواره استانبول
- پایان تور کنسرت علیرضا قربانی در تهران
- تلفیق شادی و شایستگی؛ نگاهی به برنامه «آی نسیم سحری عید شد»
- همکاری دوباره با یونیورسال؛ کیلین مورفی وارد ماجراهای جنجالی زغال سنگ آمریکا شد
- نگاهی به سریال افعی تهران
- علی اصغر رضایی نیک درگذشت
- ۱۰ روز مانده به شروع اجرا؛ نمایشِ بهرام افشاری ۲ میلیاردی شد
- برنامه تعطیلی سینماها در شبهای قدر
- به کارگردانی مهیار علیزاده؛ بازیگران نمایش «و تو هم برنگشتی» معرفی شدند/ اولین حضور شمس لنگرودی در تئاتر
- کنسرت «علیرضا قربانی» / گزارش تصویری
- بهار «مولوی» با متن محمد چرمشیر آغاز میشود
- شروع فیلمبرداری فیلم «پیکی بلایندرز» از ماه سپتامبر با حضور کیلین مورفی
- الهه نوبخت داور بخش اصلی جشنواره هلند شد
- جایزه جشنواره فریبورگ به ایران رسید
- جایزه جشنواره فریبورگ به ایران رسید
- «شیرین»، مثل عشق زنانه
- تلاش برای تحریف تاریخ/ نگاهی به فیلم «پرویزخان»
- فریاد، فضیلت است/ یادداشتی بر فیلم «داگویل» با نگاهی به پرفورمنس «ریتم صفر» مارینا آبراموویج
- جورج میلر با «فیوریوسا» به کن میرود
- نمایشگاه بینالمللی قرآن کریم با حمایت همراه اول در حال برگزاری است
- سفری به سوی ناشناخته ها
- فرامرز اصلانی درگذشت
- پوسترهای ۲ بخش جنبی جشنواره کن منتشر شدند
- جان تراولتا در یک فیلم درجه ۳ دیگر بازی کرد/ نمایش در آوریل
- عیدی همراه اول با سبدی از محصولات دیجیتال
- احمدرضا عابدزاده از عوامل «پرویز خان» شکایت کرد
- صدور پروانه نمایش غیرسینمایی برای ۴۱ اثر
- اجرای طرح «اکران شبانه» سینماها در تعطیلات نوروز