سینماسینما، فریبا اشوئی:
«نسیان»، روایتی از فراموشی هویت و فرهنگ یک سرزمین است. نوسازی کالبد شهری که تنها عنوان شهر را یدک نمیکشد، بلکه این شهر، نشانی تاریخی از یک هزاره را بر پیشانی خود دارد. فیلم از نقشههای سوداگران پول و سرمایه میگوید و اینکه به نام نوسازی، روح معنوی نهفته در کالبد شهر تاریخی-مذهبی مشهد را زیر آوار بلدوزرهای خود دفن میکنند و شهر را تا قهقرای نابودی کامل میبرند. همچنین فیلم از نظام کاپیتالیسمی میگوید که غرب پیشتر از اینها، آن را آزموده و ناگزیر به انتخاب چهارچوب و مهار برای آن شده است. «نسیان» روایتی است تصویری از نظامی که امروز با شتابی لجامگسیخته وارد سرزمینمان شده و در همه ابعاد زندگی شهریمان نفوذ کرده است. روایتی از سوختن تمدن و سرمایههای اجتماعی- فرهنگی یک کشور و مردمانی که سالها در کشوقوس بازیهای اقتصادی و سیاسی با نام مذهب همواره مورد ظلم صاحبان سرمایه و سیاسیون قرار گرفتهاند.
«نسیان» مستندی پژوهشمحور است که در اصل پژوهش خود با کاستیهای عمدهای روبهروست. تبیین موضوع فیلم، با بهرهگیری از تصاویر آرشیوی و شماری مصاحبه رقم خورده است. اما نکته مهم بر سر طرح پرسش اصلی برای پژوهش است، که تا پایان روایت فیلم، طرح پرسش همچنان مخدوش مانده و شفافسازی نمیشود. پرسشهای مهمی در این پژوهش قابل طرح است که با بهرهوری از آنها میتوان مسیر فیلم را روشنتر ساخت. پرسشهایی چون: «چرا اساسا ما نوسازی میکنیم؟» «چرا نقشه این راه نوسازی غیرکارشناسی و پر از خطاست؟» «خطاکار اصلی این پروژهها چه کسانی هستند؟» «کاپیتالیسم فیالواقع خوب است یا بد؟!» و…
متاسفانه چالش اصلی این مستند عدم وقوف کامل فیلمساز بر سوژه است. موضوع بهغایت مهم و عمیق است که میتواند بر پایه یک پژوهش غنی جریانساز گردد. اما متاسفانه فیلمساز مستند تنها از اصل روایت، به تصویرسازی نابهسامانیها بسنده میکند و با بهرهگیری از تصاویری آرشیوی و نریشن به آسیبشناسی طرحهای بهسازی، نوسازی و توسعه بافت پیرامون حرم مطهر رضوی میپردازد. و درنهایت هم از پیشرفت پروژه مدرنسازی محلههای قدیمی همجوار به روایت ساکنان این محلهها، ابراز نارضایتی میکند. مرور تاریخچه شهرنشینی ۱۲۰۰ ساله از شهادت امام رضا(ع) تا دوران صفوی و پهلوی و انقلاب اسلامی و تغییرات شگرف در بافت پیرامون حرم مطهر بهعنوان هویت تاریخی و مذهبی پایتخت معنوی ایران اسلامی همه آن چیزی است که در طول نمایش بهعنوان پیرنگ اصلی فیلم «نسیان» به آن پرداخته شده است.
شیرازه یک مستند پژوهشمحور، در اصل بر گردآوری و دستهبندی اطلاعات در جهت طرح موضوع و بیان پرسشهای اصلی تاکید دارد. همچنین مهم است که پژوهشگر و فیلمساز هم موارد قانعکنندهای در پاسخ به این پرسشها، به دست آورده باشند. اما نکته اینجاست که تا زمانی که پژوهش در مرحله پرسش و پاسخ بماند، سوژه مورد نظر هم ابتر مانده است. طرح پرسش، پژوهشگر را به تحلیل و تعمیم یافتهها رسانده و فرضیههای جدیدتری را مطرح خواهد ساخت. فرضیههایی که اثبات آن، ارمغانی چون خلق یک اثر پژوهشی ارزشمند و چالشی را نصیب پژوهشگر و فیلمساز مستند آن خواهد کرد. اما نکته قابل تامل در این بین این است که «نسیان» اساسا پرسشی را به صورت ریشهای مطرح نمیکند که بخواهد در شروع کار ابتر هم بماند. تمام آنچه مخاطب در طول نمایش این مستند به شهادت تصویر میبیند، سوگواری بر رویدادی است که رخ داده و بانی و مسببان آن هم بهواقع گم شدهاند. اصل پروسه نوسازی، بانیان و دستاندرکاران آن، خبط و خطاها، موضوع نظام کاپیتالیسمی و مدرنسازی و… همه و همه پرسشهای کلیدی و جریانسازی هستند که از چشم مستندساز و پژوهشگرانش دور مانده است. دقیقا به همین دلیل است که مستند تنها به روایتی سطحی از یک ناکامی، یا نوحهخوانی بر مصیبت یا مستندسازی حرفها و سخنها اکتفا میکند. زمانی که پژوهش بتواند با طرح پرسش، بر سازههای پیرنگ اصلی متمرکز شود و پاسخی در شأن برای آن بیابد، توانسته به سوژهاش ژرفای بیشتری ببخشد. به این ترتیب، به تبع آن، مستند مذکور نیز از غنای بیشتری برخوردار خواهد شد. همچنین از نگاهی دیگر، اصل این ژرفانگری شناخت وسیعتری را نیز نصیب مخاطبان فیلم خواهد ساخت. و انتخاب فرم، شیوه بیان و ساختار فیلم را نیز برای فیلمساز آن روشنتر خواهد کرد. «نسیان» فیالواقع سوژهای بکر و متفاوت دارد. فیلم با نگاهی جامعهشناسانه، جریان زندگی در شهر، فرهنگ شهرنشینی و نفوذ مدرنیته در کالبد تاریخ و مذهب را دستمایه کار خود قرار داده است. اما نکته اینجاست که فیلم از میان خردهپیرنگهای متعددی که در دست دارد، تنها به قسمتهای احساسی آن توجه میکند و چون پرسشهای مهم پژوهش را در جریان این روایت گم کرده است، لاجرم سویه تحلیلی ماجرا تحتالشعاع فضای احساسی آن قرار میگیرد. «نسیان» چالش دارد، اما چالشگر اصلی آن گموگور و پراکنده شده است، خطا وجود دارد، اما از خطاکاران اصلی اثری در میان نیست. این کاستیها ناگزیر، پویایی و اثربخشی مستند را مخدوش و مستندساز را به گرایش فرمایشیسازی متهم میکند.
انتخاب عنوان «نسیان» برای فیلم طرح یک موضوع کلی است. سیطره این پیام، شامل تمام سرزمینهایی است که گرفتار نظام کاپیتالیسم بوده یا هستند و بیخبر از اصلیات، درگیر فرعیات شدهاند. «نسیان» از شهر مشهدی روایت میکند که روزگاری قطب معنوی ایران بوده است. اما امروز متاسفانه با اقدامات غیرکارشناسانه و گرتهبرداریهای ناشیانه از نظامهای آزمون پسداده سرمایهداری، تبدیل به یک کالای اقتصادی شده است. مشهد امروز روحی بر تن ندارد و گویی روح از کالبدش رخت بربسته باشد. امروز تمام شهر غرق در انبوهی سرمایه و مدرنیته، رو به آیندهای مبهم گام برمیدارد
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- تحقق آرزوی چندساله فعالان انیمیشن در هنرو تجربه
- جعفر صانعی مقدم: گسترش فعالیتها در سینمای «هنر و تجربه» بستگی به تامین نیازهای مالی دارد
- انتشار تیزر هفته فیلم ایتالیا + ویدئو
- اسامی فیلمهای حاضر در هفته فیلم ایتالیا اعلام شد/ از آثار مورتی تا برتولوچی
- هفته فیلم ایتالیا ۱۱ آذر آغاز میشود/ نمایش آنلاین و رایگان فیلمها
- چهارمین دوره هفته فیلم اروپایی برگزار میشود/ اعلام جزییات رویداد
- نانهای بیات/ نگاهی به فیلم «حوا، مریم، عایشه»
- کدام چریکه؟ کدام بهرام؟/ نگاهی به مستند «چریکه بهرام»
- سالها بایست تا دَم پاک شد/ نگاهی به فیلم «پری»
- فهرست فیلمهای روی پرده در سینماهای «هنروتجربه»/ «منگی» از ۱۵ شهریور میآید
- تابناک: نخستین گامها برای تعطیلی بستر نمایش دهها فیلم سینمایی ایران؟
- قابهای نامتعارف بیمعنی/ نگاهی به فیلم «امیر»
- ابوالفضل جلیلی: مشکل فیلمهای من این است که مردم را به فکر میاندازد
- آئین دیدار با عوامل فیلم «یلدا» برگزار شد/ گپی با فروغ قجابگلو بازیگر فیلم مسعود بخشی
- گفتوگو با امین قدمی، کارگردان «روزگار یک چهل ساله»/ این هشدار را جدی بگیرید!
نظر شما
پربازدیدترین ها
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- ۳ جایزه جشنواره مسکو به «آه سرد» رسید
آخرین ها
- عسگرپور: از جانب مدیران کم تسلطِ سطحینگر، مورد حمله قرار میگیریم که شما از فروش فیلمها خوشحال نیستید/ از کجا به کجا رسیدیم!
- پخش سریال «حشاشین» در ایران ممنوع شد
- همراه اول حامی برگزاری ششمین رویداد ایران اکسپو
- حضور معاون وزیر حملونقل و زیرساخت ترکیه در غرفه همراه اول
- محاکمه در خیابان/ نگاهی به تازهترین قسمت سریال «افعی تهران»
- جایزه بزرگ جشنواره کازابلانکای مراکش به «برندهها» رسید
- ۲ انیمیشن ایرانی به جشنواره معتبر انسی راه یافتند
- «رُخ» بهترین مستند جشنواره فیلم مسکو شد
- «آوای ابرها» به جشنواره کاریبتونز کلمبیا راه یافت
- ۳ جایزه جشنواره مسکو به «آه سرد» رسید
- خانواده قاتل از «بیبدن» شکایت میکنند؟
- فوت کارگردان فرانسوی برنده نخل طلا و سزار/ لوران کانته درگذشت
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
- نکوداشت اکبر زنجانپور در نوزدهمین «شب کارگردان»
- حضور همراه اول در بزرگترین نمایشگاه فناوری ترکیه
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟