سینماسینما، عزیزالله حاجی مشهدی
مریم بحرالعلومی پس از چند سال کار در پشت صحنه سینمای حرفهای، در جایگاه دستیار کارگردان و برنامهریز و… نخستین فیلم سینمایی خود را در بستر یک داستان در حالوهوای زنانه و با درونمایه ایستادگی و پایداری زنی تکافتاده و تنها در ازدحام و هیاهوی شهری بیدروپیکر ساخته است و بخش عمدهای از نیرو و توان خود را صرف این کرده است که مهار هزینههای تولید چنین اثری را در دست بگیرد تا در نیمه راه تولید، به دلیل بالا رفتن ناخواسته هزینهها، کارش دچار وقفه نشود.
بر پایه فیلمنامه اولیه با عنوان «زنگ پشت بام»، فیلمنامهای که در نگارش و بازنویسی آن به تولید ارزان و هزینه متعارف نیز اندیشه شده است، نسخه نهایی «پاسیو» به عنوان کار مشترک حامد قاسمی و مریم بحرالعلومی آماده کار شده است.
با چنین پیش زمینهای برای تولید یک کارحرفهای، شاید فکر رفتن به سوی بازیگران بهاصطلاح چهره و سرشناس، در عمل از چرخه دستور کار ساخت چنین فیلمی خارج میشود. هرچند کارگردان این فیلم با رفتن به سراغ کسانی چون بهناز جعفری، پوریا پورسرخ، شقایق فراهانی و… میکوشد از حضور بازیگران بهنسبت شناختهشده و حرفهای در کارش نیز بیبهره نماند. با این همه، در مجموع از چگونگی گزینش بازیگران فیلم «پاسیو» بهخوبی میتوان دریافت که سازنده آن تا چه پایه به تولید فیلمی با هزینه نهچندان بالا توجه داشته است.
داستان فیلم بر محور دغدغهها و دلشورههای مینا، دختر آقامرتضی (پدر مرحوم خانواده)، میچرخد که حالا پس از مرگ او با طلبکارهایی که به سراغ خانوادهاش میآیند، پرداخت بدهیهای او به دغدغه اصلی مینا بدل میشود و بهویژه وجود یکی از طلبکارهای جوان (رضا) که پسر یکی از خویشاوندان مینا و دست بر قضا خواستگار او نیز هست، کار او را بهراستی پیچیدهتر میکند!
وجود خردهداستانکها در بطن قصه اصلی فیلم، در عمل بر حجم ماجراهای اصلی و فرعی داستان فیلم میافزاید و ناخواسته این تصور را در ذهن مخاطب حرفهای چنین اثری به وجود میآورد که نکند برای رساندن فیلم به قد و قواره یک فیلم سینمایی، فیلمنامهنویسان آگاهانه دست به چنین تمهید و ترفندی زدهاند تا زمان فیلم از حد و اندازه یک فیلم تلویزیونی بالاتر برود. هرچند برای تشخیص ویژگی اصلی یک فیلم سینمایی بر پایه قواعد آشنا و پذیرفتهشده آن، تنها نباید به زمان و مدت نسخه تدوینشده نهایی آن توجه داشت.
نمیتوان مدعی شد که فیلمنامه «پاسیو» داستانی بکر، تازه و غیرتکراری دارد، چرا که دشواریهای مربوط به خانوادهای پس از مرگ پدرشان و بهخصوص پیدا شدن سروکله طلبکارهای ریز و درشت، درست بعد از برگزاری مراسم خاکسپاری و… برای بسیاری از مخاطبان سینما و بهویژه تلویزیون، تصاویری آشنا و تکراری است. فیلم با نمایش گوشههایی از گرفتاریهای مربوط به فروش یک خانه بهنسبت کلنگی در محلههای میانی شهر تهران، آمدوشد دلالهای ملکی و تلاش مینا برای به چنگ آوردن پول چشمگیری برای تامین هزینههای سفر به استرالیا، به همراه جوانی که ادعا میکند دلبسته اوست، بیآنکه از بیخانمانی زن بابای خودش، پوران، (بهناز جعفری)، کمترین نگرانی در دل داشته باشد، آشکارا به دگرگونی حالوهوای روحی و کمرنگ شدن عواطف انسانی و همبستگیهای خانوادگی و انسانی اشاره میکند و بیش از هر چیز، تنهایی و تک افتادگی و بیتکیهگاهی مینا را در هیاهوی شهری بیترحم به رخمان میکشد.
نوع کاری که مینا و دوستش، حمیرا، انجام میدهند (کار ثبتنام خیابانی برای یک شرکت تاکسی آنلاین)، با توجه به هنجارهای جامعهای که برای انتخاب کار و حرفه زنانه در زندگی بهظاهر نوین و امروزی ما، هنوز بر پایه اندیشههای سنتی داوری میکند و تصمیم میگیرد، به هیچ روی مورد پسند رضا نیست و بهراستی برای رضا به چالشی جدی بدل میشود. او از یک سو دلبسته میناست و از سوی دیگر، مدام از او پاسخ رد میشنود و با نوع کارش نیز مشکلی جدی دارد. به تصویر کشیدن همین فضای پرتناقض و پرچالش، تا حدود زیادی فیلم را از کلیشه بودن و تکرار نجات میبخشد، اما فیلم در ترکیب و ساختار کلی خود از عناصر نجاتبخشی چون تعلیق، جاذبه و گیرایی و کشش و نمایش غیرمکرر و نوآورانه جلوههای پرتناقض نوگرایی و سنتگرایی، چندان موفق عمل نمیکند.
فیلم در این چرخه پرتضاد، به گونهای آشکار شرایط دشوار حاکم بر زندگی مینا و بهویژه ناتوانیاش را در انتخابی خودخواسته به تصویر میکشد و در کنار این شخصیت محوری، به گونهای دیگر در واکاوی مشکلات موجود بین حمیرا و علی (پوریا پورسرخ)، همان کسی که در پیتزافروشی کار میکند، دغدغههای مینا را به دیگر شخصیتهای فیلم – به مصداق سایر افراد و اقشار جامعه – نیز تعمیم میدهد و به بهانه واقعگرایی در بخشهایی از کار، از جمله در همان صحنههای کار ثبتنام خیابانی توسط مینا و حمیرا و…، تلاش میکند تا جلوههایی از مستندنمایی را به تماشا بگذارد.
اگر برای نشان دادنِ ضعف فیلمنامه، تنها به مشکل عدم انسجام اثر در توسعه بخشیدن تنه اصلی داستان فیلم اشاره کنیم، ضمن اشاره به بازیهای بسیار معمولی بازیگران فیلم، باید به سفارش ساخت و تنظیم یک موسیقی تولیدی مناسب با فضای پرتنش چنین اثری (کار مانی بیات) به عنوان یکی از امتیازهای «پاسیو» نگاه کنیم و همچنین از یک امتیاز منحصربهفرد دیگر، یعنی استفاده خلاقانه از فن متفاوت صداگذاری و کارکرد صداهای طبیعی در پسزمینه فیلم (مثل صدای رفتوآمد خودروها و ترادف معناشناختی آنها با حالوهوای روحی آدمهای فیلم از جمله مینا و پوران) نیز نباید غافل شد، و باید یادآوری کرد که در پرداخت شخصیتها نیز، شخصیت پوران از انسجام مناسبتری برخوردار است و چهرهای غیرکلیشهای و تا حدودی متفاوتتر از همه زن باباهای موجود در فیلمها و مجموعههای تلویزیونی ما به نظر میرسد.
اگرچه فیلم «پاسیو» به عنوان نخستین کار حرفهای مریم بحرالعلومی در سیوششمین جشنواره جهانی فجر، از بخش «جلوهگاه شرق»، سیمرغ بهترین کارگردانی را برای سازندهاش به ارمغان آورده است، با این همه، بیگمان این کارگردان جوان بهتر از هر کسی میداند که برای برداشتن یک گام بلندتر و رفتن به پیش، مخاطبان فیلم بعدی او انتظارهای به مراتب بالاتری از وی خواهند داشت.
منبع: ماهنامه هنروتجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- مریم بحرالعلومی داور ایمجین ایندیای اسپانیا شد
- معرفی اعضای هیئت انتخاب دو بخش جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی
- اکران آنلاین «قطع فوری» تمدید شد
- «شهربانو» بهترین فیلم جشنواره کانادا شد
- چهل و دومین جشنواره فیلم فجر؛ معرفی هیأت انتخاب و داوری بخش فیلم کوتاه
- «شهربانو» بهترین فیلم جشنواره بالیوودی شد
- صدور پروانه ساخت سینمایی برای پنج فیلمنامه
- راهیابی «تریپلکس» به جشنواره وحشت آمریکا
- «قطع فوری»؛ نگاهی خیاموار به زندگی
- «شهربانو» بهترین فیلم جشنواره زنان استرالیا شد
- باورِ مرگ، در زمانی به کوتاهی یک زمین لرزه!/ نگاهی به فیلم «قطع فوری»
- اکران «قطع فوری» از ششم اردیبهشت در هنروتجربه
- «شهربانو» به رقابت آسیایی بنگلور راه یافت
- «قطع فوری» بهار به سینماها میآید/ آخرین فیلم علی انصاریان در راه اکران
- رقابت مریم بحرالعلومی با هشت کارگردان زن برای دریافت حلقه فیلم طلایی
نظر شما
پربازدیدترین ها
- جزئیاتی تازه از داستان فیلم محمد رسولاف/ زندگی یک قاضی دادگاه انقلاب تهران در «دانه انجیر مقدس»
- شهاب حسینی؛ تنوع در پذیرش نقش، تناقض و شتابزدگی در واکنشها/ یادداشت کیوان کثیریان
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با دبیر بخش ۱۵ روز سینماگران جشنواره کن/ ما کشف میکنیم
- جزئیاتی از فیلم «کارآموز» علی عباسی/ صعود ترامپ
- شکایت آموزش و پرورش از «افعی تهران»
آخرین ها
- آکتور ایرانی در شبکه آرته فرانسه
- جنون شکسپیری در زمانه ما/ نگاهی به فیلم «شاهلیر»
- «کتاب مستطاب سینما» در نمایشگاه کتاب
- کیانوش عیاری: «۸۷متر» از شبکه یک روی آنتن میرود
- باغ کتاب میزبان جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی شد
- تقدیر ویژه جشنواره اوبرهاوزن از فیلم کوتاه ایرانی
- «عامه پسند» اکران آنلاین میشود
- «عمو ماهیگیر» روی صحنه عمارت نوفللوشاتو
- حضور همراه اول در نمایشگاه بینالمللی اینوتکس ۲۰۲۴
- شکایت آموزش و پرورش از «افعی تهران»
- جزئیاتی تازه از داستان فیلم محمد رسولاف/ زندگی یک قاضی دادگاه انقلاب تهران در «دانه انجیر مقدس»
- دعوت گروه «فقر پشت پردهها» برای اعتصاب/ حقوق و بیمه کارکنان، چالش مدیران جشنواره کن
- در «تحریک کنندگان»؛ مت دیمون و کارگردان «بورن» در یک کمدی دزدی همراه شدند
- مدیرکل هنرهای نمایشی استعفا داد
- راهیابی «آمرغ» به جشنواره آسیای جنوبی مونترال
- حضور مرکز گسترش با ۲۲ کتاب در نمایشگاه کتاب تهران
- «دیوان تئاترال» روی صحنه میرود/ آغاز اجرای نمایش «مرگ با طعم نسکافه» با حضور مسعود کیمیایی
- صعود مقاومت ناپذیر و حیرت انگیز آقای کارگردان/ نگاهی به فیلم «چهارشنبه سوری» به مناسبت سالروز تولد اصغر فرهادی
- «بیژن و منیژه» میلیاردی شد
- بزرگداشت کیانوش عیاری و افتتاح گنجینه این فیلمساز در موزه سینما
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با دبیر بخش ۱۵ روز سینماگران جشنواره کن/ ما کشف میکنیم
- نمایش موزیکال «شازده کوچولو» / گزارش تصویری
- پیکر مسعود اسکویی به خانه ابدی بدرقه شد/ چرا برخی آدمها محبوب میشوند؟
- پایان تصویربرداری فیلم «ویلای موروثی»/ روایتی از زندگی یک باغبان
- رقابت ستارههای یک کمدی و یک درام عاشقانه تاریخی/ میزبانی سینماها از دو فیلم جدید
- پولاد کیمیایی برای «گالیله» میخواند
- فرصت ۳ فیلم کوتاه ایرانی برای اسکار ۲۰۲۵
- رکوردداران روز اول اکران
- «اتاق فرار» پرمخاطبترین بسته فیلم کوتاه «هنر و تجربه»
- معرفی برگزیدگان جوایز دیوید دی دوناتلو ۲۰۲۴ ایتالیا/ «من کاپیتان» بهترین فیلم شد