پایگاه خبری تحلیلی سینماسینما

به گزارش سینماسینما به نقل از ایرنا، حجت الاسلام محمدرضا زائری در ششمین نشست گفت و گوی آیینی با موضوع رسانه و مراسم آیینی در بنیاد دعبل خزاعی گفت: تولید برنامه های مذهبی در رسانه به ویژه در تلویزیون، نیازمند مطالعه و برنامه ریزی است و برخی تلویزیون ها در کشورهای مذهبی حتی برنامه هایی را در قالب آشپزی دینی یا مسابقات دینی جذاب پخش می کنند.
وی افزود: تلویزیون در کشورهای اسلامی از کشورهای مسیحی عقب تر است و تلویزیون ما در تولید برنامه های مذهبی از دیگر تلویزیون های اسلامی عقب تر مانده است.
این نویسنده مذهبی به نقل از امیل دورکیم جامعه شناس فرانسوی، مهمترین مساله در برنامه های مذهبی را انتقال احساس دانست و نه استدلال و افزود: مناسک آیینی جایی برای استدلال نیست. چون مخاطبان چنین برنامه هایی بر اثر باور و اعتقاد در این برنامه ها شرکت می کنند و در بسیاری از موارد احساس رضایت معنوی از برپایی این مناسک در تلویزیون و رسانه قابل انتشار نیست.
زائری، با اشاره به پیشرفت فناوری های جدید و تاثیر آن بر فضای رسانه ها گفت: پیشرفت های کنونی باعث شده تا یک هیات در دورافتاده ترین منطقه پس از برگزاری مراسم، عکس ها و فیلم های عزاداری را بارگذاری کند و در سراسر دنیا مخاطبان این رسانه ها می توانند این برنامه ها را مشاهده و نظرات خود را بیان کنند.
مدیرعامل مجموعه فرهنگی شهدای هفتم تیر (سرچشمه) افزود: پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مسئولان کشور تجربه ای برای مدیریت در عرصه های گوناگون و از جمله رسانه نداشتند و در آن زمان به عنوان مهمترین رسانه و دو شبکه رادیو و تلویزیون در اختیار مسئولان بود.

** ضرورت توجه به تفاوت رسانه و منبر
زائری در نظر نگرفتن تفاوت میان منبر و رسانه را آغاز مشکلات رسانه دانست و گفت: اگرچه مخاطب منبر و رسانه، افراد هستند ولی زمانی که تفاوت رسانه را در پوشش گستره مخاطب درنظر می گیریم و به سایر ضرورت های آن توجه نمی کنیم، مشکلات آغاز می شود.
وی میان منبر و رسانه تفاوت ذاتی قائل شد و گفت: حجج اسلام محسن قرائتی و محمد حسن راستگو از موفق ترین افرادی بودند که توانستند در تلویزیون برنامه های خوبی را اجرا کنند و برنامه های قرائتی همچنان ادامه دارد ولی نیازمند برنامه سازی مستقلی در این زمینه هستیم.
وی افزود: مسئولان باید با اقتضائات رسانه های جدید آشنا شوند. چون مناسک آیینی با پیش زمینه های فرهنگ عمومی معنا پیدا می کند و اگر صحنه هایی بدون پیش زمینه در رسانه ها به ویژه در تلویزیون به نمایش درآید، گاه حالت فولکوریک و طنز به خود می گیرد.
زائری همچنین گفت: ادبیات محفلی و خاص با ادبیات عام تفاوت دارد و ادبیات خاص را نمی توان تعمیم داد و به همین دلیل پخش برنامه های مذهبی باید با ظرافت و دقت بیشتری صورت گیرد.

** حافظ اسرار بودن در رسانه
وی با اشاره به روایاتی درباره ضرورت حفظ اسرار گفت: حافظ اسرار بودن فقط به معنی نگه داشتن یعنی متناسب با درک مخاطب باید سخن گفت و تقیه نیز به معنی پنهان کاری نیست بلکه به معنای مراعات کردن درک مخاطب است و باید شرایط مخاطب را در نظر گرفت.
این کارشناس مذهبی روایت نبوی «نحن معاشر الانبیاء نکلم الناس علی قدر عقولهم» ماموریم که با مردم به اندازه عقلشان سخن گوییم را نیز در همین زمینه دانست.
وی افزود: به همین دلیل در بعضی روایات آمده است کسی که این موضوع را رعایت نکند، ملعون است و در روایتی آمده است کسی که مساله ای را پخش کند و در این روایت کلمه
«اذاعه» آمده که در زبان عربی امروز به معنای پخش رسانه ای و رادیو است.
زائری اضافه کرد: بر اساس همین روایت کسی که موضوعی خاص را انتشار عمومی دهد مورد لعن خواهد بود. چون مخاطب عام آن را درک نمی کند.

** مشکل مسئولان در درک فضای مخاطب
وی پخش برنامه های مذهبی از تلویزیون را به عنوان نمونه بیان کرد و گفت: بازنمایی سبک آیینی در رسانه های جدید از اهمیت بسیاری برخوردار است ولی مسئولان ما تغییر فضای مخاطب را درک نمی کنند.
مدیر مسئول نشریه خیمه افزود: برنامه های متنوع دینی در تلویزیون پخش شده ولی بنا به دلایلی مساله ما اعتقاد مردم نیست و مسئولان تلویزیون بیش از آن که به فکر مخاطب باشند به دنبال حفظ جایگاه خود هستند و زمانی که یک مسئول نگران خانه و زندگی خود باشد، از تغییر نمی توان سخن گفت.
وی خواستار تعیین چارچوب و قاعده برای تولید و پخش برنامه های مذهبی از تلویزیون شد و گفت: مشکلات اخلاقی در جامعه هر روز بیشتر می شود ولی هنوز نمی توانیم در تلویزیون درباره برخی مسائل ارتباطی دختر و پسر صحبت کنیم یا نمی توانیم درباره مشروبات الکلی حرفی بزنیم و هیچ قاعده ای در این زمینه وجود ندارد.
این کارشناس مذهبی افزود: بنده در برنامه شب های روشن کلمه فیس بوک را به کار بردم که مشکل ساز شد و به همین دلیل معتقدم بازنمایی برنامه های مذهبی در تلویزیون نیازمند قاعده است ولی الان قاعده ای ندارد.
وی ضمن آسیب شناسی برنامه های مذهبی تلویزیون گفت: بیشتر برنامه سازی ها مربوط به مناسک های غمگین و عزاست در حالی که برنامه های شاد نیز ظرفیتی قابل توجه برای برنامه سازان است.
زائری با اشاره به تفاوت آیین های مناسکی خاص و عام گفت: گاهی صدا و سیما از یک برنامه خاصی که چند ساعت به طول می انجامد اکتفاء به پخش نیم ساعت می کند که چون مهمترین قسمت های آن مانند سخنرانی، زیارت عاشورا و سایر مقدمات آن حذف می شود، مخاطب عام نمی تواند با آن ارتباط برقرار کند.
وی خواستار توجه به تجربیات تلویزیون های مسیحی شد و گفت: این تلویزیون ها برنامه ها و مناسبت های شاد را با نمای بسته نشان می دهند. چون شادی او برای مخاطب عام قابل هضم است ولی در برنامه های غمناک به پخش نمای باز می پردازد.
این کارشناس مذهبی افزود: دستورالعمل برنامه سازی یگ شبکه از سوی اداره کل پژوهش صدا و سیما منتشر شده که ظرائفی قابل استفاده دارد. مثلا طبق این دستورالعمل مجری یک برنامه تاریخی باید یک فرد مسن باشد تا مطالب برای مخاطب قابل پذیرش و باورپذیر باشد و مجری در یک برنامه زلزله یا کشتار بزرگ نباید لبخند بزند بلکه باید لباسش غبارآلود باشد.

** برنامه های مذهبی بی ارزش ترین برنامه های تلویزیون است
زائری گفت: برنامه های مذهبی در رسانه باید با مطالعه و کارگردانی و طراحی مناسب ارائه شود ولی در تلویزیون تولید برنامه های مذهبی به عنوان ساده ترین، بی اهمیت ترین و بی ارزش ترین برنامه ها تلقی می شود.
وی به بیان جزییاتی از برنامه های مذهبی در تلویزیون پرداخت و گفت: بارها به مسئولان صدا و سیما اهمیت این مسائل را گفته ام ولی توجهی به آن نمی شود.
مدیرعامل مجموعه سرچشمه افزود: گاهی برنامه های مذهبی با نیم ساعت تاخیر پخش می شود و گاهی نیز به صورت زنده است که با نمایی بسته از یک مکان مذهبی مانند بارگاه امام زادگان پخش می شود، ولی به ظرائف آن توجهی نمی شود.
وی افزود: در این برنامه ها فقط یک دوربین در مقابل سخنران قرار می دهند و فقط ناظر پخش مواظب است که مشکلی ایجاد نشود، در حالی که این نوع برنامه ها، بدترین شکل ممکن برای ارائه یک آیین مذهبی است.
زائری درباره گزارش های مذهبی نیز سخن گفت و افزود: در هنگام پخش دعای کمیل به سراغ مردمی می روند که در حال گریه کردن هستند و سوال می کنند، چه احساسی دارید، یعنی می خواهیم احساس یک شخص را برای میلیون ها انسان بیان کنیم.
وی به بیان خاطره ای از رضا کیانیان در کتابش به نام مردم نازنین پرداخت که هنگام به جا آوردن مناسک دینی در پاسخ به خبرنگار این سوال را مطرح کرد که «آیا من تاکنون از شما درباره مسائل خصوصی تان سوالی کرده ام؟ یعنی این احساس فقط مربوط به کیانیان است.
وی پخش اینگونه برنامه ها و گزارش ها را خیانت به اعتقاد مردم و مناسک آیینی دانست که دلیل آن فقط بی توجهی مسئولان مربوطه است که برنامه ریزی دینی را ساده گرفته و برای آن برنامه ای ندارند.
زائری برنامه های تلویزیون المنار لبنان را موفقیت آمیز دانست و گفت: این تلویزیون در پخش دعای کمیل تجربه های موفقی دارد. یعنی فقط از صدای استودیو استفاده می کنند و تصویری انتزاعی با حرکتی آهسته همراه با تصاویری از محراب و مسجد پخش می کنند.
وی افزود: چه ضرورتی دارد تصویر کسی که دعای سحر را در سحرهای ماه مبارک می خواند برای مردم پخش کنیم؟

** کارگاه تولید برنامه سازی دینی
این کارشناس مذهبی وظیفه صدا و سیما و مراکز دینی و فرهنگی مانند سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه های علمیه، بنیاد دعبل و سایر نهادهای تخصصی را در این زمینه برشمرد و خواستار ایجاد کارگاه تولید برنامه سازی دینی شد.
زائری افزود: در این کارگاه می توان بررسی کرد که آیا ضرورتی دارد تمام دعای کمیل را پخش کنیم یا بخشی از آن را و یا این که ترجمه فارسی دعا را پخش کنیم. آن گاه در خلال این تجربیات می توان اصول علمی و قوانین حرفه ای کار را تدوین کرد.
وی همچنین گفت: ۳۷ سال است که در زمینه برنامه های مذهبی کار می کنیم و تجربیات این سال ها می تواند راهگشای برنامه سازی دینی باشد و تکلیف بازنمایی برنامه های مذهبی در رسانه های جدید و به ویژه تلویزیون مشخص شود.

** برنامه های ماه رمضان را الان تولید کنیم
زائری یکی دیگر از مشکلات بازنمایی برنامه های آیینی در تلویزیون را توجه نکردن به موقع در مناسبت های مذهبی دانست و گفت: بارها دیده ایم که به دلیل توجه نکردن به مناسبت ها برنامه هایی با کیفیت پایین تولید می شود و لذا معتقدم برای ماه مبارک رمضان از اکنون باید برنامه سازی کنیم ، نه این که چند روز مانده به این ماه الهی، برنامه ریزی کنیم.
در ادامه این مراسم خبرنگاران و مدیران برخی سایت های مذهبی به ارائه نظرات و دیدگاه های خود درباره نقش رسانه های جدید در بازنمایی مناسک آیینی پرداختند.