جواد طوسی_ سالروز تولد ناصر تقوایی بهانه یادداشتی است که امروز (شنبه ۲۰ تیر) به قلم جواد طوسی درباره سینمای این کارگردان شاخص در روزنامه شرق منتشر شدهاست. طوسی در این یادداشت از نحوه آشنایی خود با آثار تقوایی و ذوق و شوقش از تماشای آنها نوشتهاست.
«اولینبار با ناصر تقوایی در ۱۶، ۱۷سالگی آشنا شدم. تابستانها به اتفاق پدر، مادر و برادرانم مشهد میرفتیم و با اقوام پدری دیدار تازه میکردیم. خودم در این ۱۵، ۲۰ روز اقامتمان، پای ثابت «خیابان ارگ» بودم و همراه پدر و عموی کوچکم با پسرعمههایم اغلب فیلمهای نمایشدادهشده در سینماهای این منطقه را میدیدیم. خیابان ارگ شباهت زیادی به «لالهزار» تهران داشت و بیشتر سینماهای مشهد در این محدوده مستقر بودند. یادم میآید در آن سال، شوهر دخترعمهام که درجهدار نیروی هوایی بود، خبر داد یک فیلم ایرانی را که داستان زندگی یک سرهنگ بازنشسته است و مدتی توقیف بوده در یکی از سینماهای نزدیک خیابان ارگ نشان میدهند و احتمال دارد که زود از پرده برداشته شود. همان شب به اتفاق او (آقای امیراصلانی) و پدرم رفتیم این فیلم را با نام «آرامش در حضور دیگران» دیدیم. سالن نمایش زیاد شلوغ نبود و پدرم و آقای امیراصلانی حسابی تو بحر فیلم رفته بودند. فضا و حالوهوای «آرامش در حضور دیگران» با دیگر فیلمهای ایرانی آن سالها تفاوت زیادی داشت. خودم در آن سنوسال از سکانس عبور سرهنگ بازنشسته از مقابل نردههای دانشکده افسری در خیابان سپهر و تابش نور آفتاب از لای نردهها همراه با برپایی مراسم صبحگاهی در محوطه داخلی آنجا و سکانس آخر فیلم که زن سرهنگ دستانش را از شیر دستشویی یکی از اتاقهای آسایشگاه روانی پر از آب میکند و به سمت سرهنگ که با حالتی بیرمق و بههمریخته روی تخت دراز کشیده میرود و به او آب میدهد، خیلی خوشم آمد. از همان موقع، شیوه شخصیتپردازی ناصر تقوایی به دلم نشست. بعد از آن، «صادق کُرده» و «نفرین» را در سینما کاپری (بهمن فعلی در میدان انقلاب) و «رهایی» را در فستیوال کودکان و نوجوانان در سینما پلازا دیدم. رفتهرفته فهمیدم که چقدر برای این فیلمساز لوکیشن و محیطی که در آن حادثه و تراژدی و تقابل آدمها رقم میخورد، اهمیت دارد. با این ذهنیت که تقوایی عکاسی را خوب بلد است، نقدها و نوشتههای سینمایی آن سالها درباره فیلمهای او را میخواندم، ولی بهندرت به این موضوع اشاره میشد. در زمان نمایش فیلم «رهایی» همراه با موسیقی اسفندیار منفردزاده به وجد آمدم و با ورود به خلوت و تنهایی نوجوان فیلم، مفهوم «اسارت» را حس کردم. وقتی «داییجان ناپلئون» از تلویزیون به نمایش درآمد، با شکلی نوین از سنت سریالسازی خودمان که در آن طنز و هجو بهخوبی جاافتاده و با اتکا به یک کستینگ کاملا حرفهای به کمال میرسد، روبهرو شدم. در این میان، با دیدن یک مستند بینظیر از تقوایی به نام «اربعین»، حسابی سر ذوق آمدم. این نوع مواجهه درخشان بصری با یک منطقه جنوبی و دستیابی به فرم و ریتم و ضرباهنگ دلخواه از خود آن محیط (تکیه دشستانیها در بوشهر)، در سینمای مستند ما یک استثناست؛ اما تقوایی آسِ خود را در این دوران با «ناخدا خورشید» رو میکند و یک تجربه گرانقدر و ماندگار و تکرارنشدنی در سینمای داستانی ما به ثبت میرساند. بدون اغراق باید بگویم که این فیلم یک کلاس درس سینمایی از نظر شیوه روایتپردازی، اقتباس ادبی، ایجاز در دیالوگنویسی، شخصیتپردازی و ارائه تصویری نافذ از قهرمان، فضاسازی، میزانس و قاببندی، بازیگری و موقعیتهای درخشان نمایشی است. هربار که «ناخدا خورشید» را میبینم، داغ دلم تازه میشود که چرا این فیلمساز خوشقریحه سالهاست که دیگر فیلم نمیسازد؟ تقوایی در فیلم مهجورمانده بعدیاش «ای ایران» نیز تواناییهای انکارناپذیرش را در کار با دستمایهای آمیخته با طنز و هجو و مفاهیم سیاسی و ملی نشان میدهد و ما در یک دوره تاریخی معاصر با شکل دیگری از آسیبشناسی روحیه و تبار ایرانی که در «داییجان ناپلئون» شاهدش بودیم، روبهرو میشویم، متأسفانه این دو فیلم اخیر، از چشمِ داوران جشنواره فیلم فجر دور میماند و ارزشهای واقعیشان کشف نمیشود. «کاغذ بیخط»، آخرین فیلم بلند به نمایش عمومی درآمده تقوایی است. او در اینجا ضمن ادای دین به تاریخ سینما، نگاهی کنایهآمیز و تأویلپذیر به جامعهای دارد که نشانهها و ابزار مدرنیته را در یک سیکل معیوب و همراه با چهرهای هولناک از «استبداد» طی میکند. تلاشهای بعدی ناصر تقوایی در بهسرانجامرساندن پروژههای «رومی و زنگی» و «چای تلخ» عقیم میماند و به جز یکی، دو کار مستند و برگزاری نمایشگاه عکاسی، غیبت طولانی و اندوهبارش را در سینمای حرفهایمان شاهدیم. سالگرد تولد او بهانهای است برای تسکیندادن خود و یادآوری جای بسیار خالیاش در سینمای هویتباخته این سالها.»
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- مقایسه فیلمنامه «کوچک جنگلی» تقوایی با سریال افخمی/ از پژوهشِ روایتمحور تا روایتِ موردپسند صداوسیما
- در ژرفای اندیشهها و آرمانهای ناصرتقوایی/ برای رسم عاشقکشی و مرگ خاموشِ بزرگان
- جواد طوسی : نقد، حافظه زنده یک ملت است
- سیر تحول قهرمان و جبر محیط در سینمای ناصر تقوایی: از «صادق کرده» تا «ناخدا خورشید»
- وقتی درختان شهر در جشنواره شهر موضوعیت ندارد
- ترکیببندیِ بحران: واکاوی منطق قاب، نور و مونتاژ در نخستین فیلم تقوایی
- «ای ایران»؛ تابلوی یک ملت در قاب ماسوله
- محسن امیریوسفی: آقای تقوایی عزیز! شما هنوز هم ناخدای کشتی سینمای مستقل ایران هستید
- یادبود ناصر تقوایی برگزار شد/ خالق «کاغذ بیخط» غریب بود
- سیری در سینمای ناصر تقوایی/ سفری به آبهای آنسوی کرانهی رویا
- مطالبهگری، میراث تقوایی برای هنرمندان
- کانون کارگردانان سینمای ایران برگزار میکند؛ یادبود زندهیاد «ناصر تقوایی»
- خوانشی از نخستین فیلم ناصر تقوایی/ در ستایش سکوت و انزوا
- چالشهای حفظ حریم خصوصی، از ناصر تقوایی تا پژمان جمشیدی
- یادداشت «کیانوش عیاری» در سوگ ناصر تقوایی
نظر شما
پربازدیدترین ها
- آیا رونالدو وارد دنیای «سریع و خشمگین» میشود؟/ دیزل: ما برای او نقشی نوشتیم
- داستان پرسر و صدای «بیسر و صدا»
- «سرِ انقلاب»؛ خنده در اتاق بازجویی، نمایش فروپاشی قدرت
- حقایقی درباره فیلم سرب ساخته مسعود کیمیایی به بهانه نمایش آن از تلویزیون
- مقایسه فیلمنامه «کوچک جنگلی» تقوایی با سریال افخمی/ از پژوهشِ روایتمحور تا روایتِ موردپسند صداوسیما
آخرین ها
- مصوبهای برای حذف وزارت فرهنگ؛ مصوبه «سیاستهای صوت و تصویر فراگیر»؛ تعارض با جمهوریت
- «بابا پیکاسو»؛ در چنبره عواطف، حرمان و جداافتادگی
- «شمعی در باد»؛ جسورانهترین فیلم نیمه اول دهه هشتاد
- مهتاب ثروتی و مرجان اتفاقیان به «خاکستر خیال» پیوستند
- «جزیره آزاد»؛ خداوندگار خودخوانده جزیره آزاد
- جیمز کامرون: از سلطه هوش مصنوعی میگریزم/ «آوارتار۳» و شروع افتخارآمیز اکران
- بازیگر آمریکایی خودکشی کرد
- «قمرتاج»؛ از ثبتِ واقعیت تا سازماندهی روایت
- «یک تصادف ساده»، فیلم مورد علاقه باراک اوباما
- مدیران تلویزیون به جای اینکه نقدها را بپذیرند به انتقاد از منتقدان می پردازند
- آخرین قاب یک کارگردان در «سینماحقیقت۱۹»/ احسان صدیقی درگذشت
- «شهر خاموش»؛ طلسم فاوست بر فراز شهر
- واکنش روزنامه هفت صبح به مصاحبه اخیر مهران مدیری : از برج عاج خود پایین نیامد
- استوری سحر دولتشاهی از پشت صحنه «هزار و یک شب»
- از «بادکنک سفید» تا «طعم گیلاس» در نیویورک
- پرویز شهبازی و سینمای مولف
- معرفی برگزیدگان بیست و چهارمین جشن حافظ؛ «پیر پسر» چهار جایزه گرفت/ سه جایزه برای «تاسیان»
- نقش هوش مصنوعی در باز طراحی کسب و کارها در ۲۰۲۶
- نمایش مناسبات داخل زندانها در سریالهای نمایش خانگی چگونه است؟
- «کفایت مذاکرات»؛ شوخیهای نخنما
- چهلوسومین جشنواره جهانی فیلم فجر؛ آزمونی جدی و نگاهی رو به آینده
- نمایش «بانو»ی داریوش مهرجویی در بنیاد حریری
- مستند «جستجو در تنگنا»؛ چیزی که شور زندگی خلق میکند
- «افسانه فیل»؛ سوار فیلی بزرگ و سفید، که انگار همهی راه را بلد بود
- سینمای ما چه سرسبز بود!/به بهانه نمایش نسخه بازسازی شده سارا مهرجویی در موزه سینما
- «کج پیله» وقتی زنها از پوست خودشان، خارج میشوند
- «راه دیگهای نیست»؛ خشونت مرهم زخم
- تحلیلی بر افت ژانر وحشت با تمرکز بر چهارگانه «احضار»/ این فیلم، ترسناک نیست
- «فریاد زیر آب» و موجی که فروکش نکرد
- پیشبینیهای جدید نشریه واریتی برای اسکار ۲۰۲۶
