پایگاه خبری تحلیلی سینماسینما

سینماسینما: بهروز حسینی با سید جمال ساداتیان گفتگویی انجام داده که در سایت جامعه سینما منتشر شده است. این گفتگو را می‌خوانید:

سیدجمال ساداتیان تهیه‌کننده متبحری است که سلایق و منش استانداردی دارد. وی هماره در آثارش نگاهی عمیق به جامعه دارد و فیلم هایی که تولید کرده با رویکردی جامعه‌شناسانه راهی اکران کرده است. فیلم‌هایی مثل «به رنگ ارغوان »، «چهارشنبه سوری»، «برف روی کاج‌ها» و…. دلیل این مدعاست. با وی در مورد دیدگاهش نسبت به جامعه و اتخاذ تدابیر اجتماعی به گفتگو پرداختیم. او با اشاره به اینکه  هنر ذاتا باید سخنگوی مطالبات مردم باشد، معتقد است که دخالت‌های بی‌مورد افراد غیر متخصص باعث شده وزارت ارشاد اعتماد به نفس و تحکم خود را از دست بدهد.

*آیا هنرمند شدن و ورود به عرصه هنر امری اتفاقی است یا اختیاری؟

قطعا اجباری نیست. هرکسی استعداد خاص خودش را دارد و اگر به حوزه هنر علاقه‌مند باشد و یا فراتر از علاقه دوست داشته باشد در تولیدات یک اثر هنری مشارکت داشته باشد، باید علاوه بر استعداد در حوزه هنر دانش مربوط به اون فضا را هم داشته باشد. مثل شاعری که سواد ندارد ولی استعداد شعر گقتن را دارد و یا دکتر ادبیاتی که تمام اصول علمی شعر و و ادبیات را می‌داند ولی یک قافیه هم نمی‌تواند بگوید.

اینها همه به این مساله مهم برمی‌گردد که دانش و قریحه هر دو برای تولید یک اثر هنری لازم است، بخصوص قریحه. حوزه هنر حوزه استعداد است اگر شخصی که وارد تولید آثار هنری می‌شود استعداد و دانش تولید آن کار را داشته باشد می‌تواند کارهای تاثیرگذار بکند در غیر این صورت از گردونه رقابت خارج می‌شود.

شما به هر دلیلی می‌توانی وارد عرصه هنر بشوی مثلا پولدار باشی و یا ارتباطات قوی داشته باشی ولی اگر نتوانی از پس کار بر بیایی قطعا نمی‌توانی ادامه بدهی. از آثار زیادی که در طول سال ساخته می‌شود فقط تعداد کمی از انها مورد توجه قرار می‌گیرد.

در آمریکا هم سالی حدود ۸۰۰ فیلم ساخته می‌شود، ولی آن چیزی که در سطح جهان مورد توجه قرار می‌گیرد شاید نهایتا ۴۰ اثر باشد. در صنعت ما همین‌گونه است سالی ۱۰۰ تا ۱۲۰ فیلم ساخته می‌شود و غالبا ۱۰ تا ۱۲ فیلم از اینها جلب توجه می‌کنند. اینها همه بر می‌گردد به خلاقیت و ابتکار تولیدکنندگان اثر.

*چقدر با جنبش «می تو» در سینما موافق هستید؟ آیا اساسا سینمای ایران به فساد گرایش دارد؟

باید ببینیم فساد را چطور تعریف می‌کنیم. انسان‌ها وقتی به یک موقعیت اجتماعی می‌رسند مورد توجه افکار عمومی قرار می‌گیرند. نه در حوزه هنر بلکه در هر حوزه‌ای انسان از یک اندازه‌ای شرایط اجتماعی‌اش پر رنگ‌تر شد باید بر نفسش مسلط‌تر شود.

این بحث «می تو» دو جنبه دارد، یکی نحوه برخورد سر صحنه و پشت صحنه است و جنبه دیگر، مسائل اخلاقی و جنسی است. بعضی وقتها این دو مساله به اشتباه یکی گرفته می‌شوند. بحث‌های مربوط به مسائل اخلاقی و تعرضات جنسی خیلی کمتر از رفتارهای خشن فردی است.

چیزی که بیشتر شاهدش هستیم بداخلاقی‌هایی است که بعضی در سر صحنه فیلم انجام می‌دهند و افرادی که این خطاها را کرده‌اند چون برخوردی با آنها نشده، بیشتر این رفتارهای خشن را نشان می‌دهند. حتی در هالیوود هم که شاخص فیلم‌سازی دنیاست این رفتارها و حرکات هست. نه تنها در حوزه سینما بلکه در هر حوزه‌ای این پدیده وجود دارد.

در این فضا مقداری مبالغه شده است. در مجموع در هر سیستمی اگر آئین‌نامه انضباطی وجود داشته باشد این مسائل کمتر رخ می‌دهد و جای خالی یک آئین‌نامه انضباطی در سینمای ما خالی است.

در این مساله بعضی از خانم‌ها هم مقصر هستند. برای این که بتوانند در این صنف جایگاهی کسب کنند، طرف مقابل را قلقلک می‌دهند و فضاهایی این گونه درست می‌کنند و بعدا به هر دلیلی به موفقیت نرسند شروع به اعتراض می‌کنند. این مسائل بیشتر برمی‌گردد به این که افراد خودشان یک منش و استانداردهایی را رعایت کنند که کارشان به اینجا نرسد.

*به نظر شما کرونا با سینما چه کرد؟ برخی معتقدند این ویروس کوچک سینما را به درون خانه‌ها برد و انقلابی در نحوه فیلم دیدن ایجاد کرد.

کرونا همانطور که به خیلی از صنوف لطمه زد در سینما هم تاثیر خودش را گذاشت حتی بیشتر، چون سینما اولویت اول مردم نبود. بیشتر از خود کرونا تصمیمات غلط مسئولین به سینما لطمه زد. سینما یک مرکز گردشگری است، بهانه‌ای است که خانواده‌ها دور هم جمع شوند.

به دلیل کرونا مردم اوقات فراغتشان را با نمایش خانگی سپری کردند. ولی به نظرم سینما جایگاه خودش را دارد یعنی به محض اینکه شرایط عادی شود به روزهای اولیه خودش برمی‌گردد. این منوط بر این است که شرایط بهداشتی سینما به حالت قبل کرونا برگردد و فیلم‌هایی اکران شود که مردم دوست داشته باشند.

مردم وقتی با یک فیلمی ارتباط برقرار کنند حاضرند عوارضش را تحمل کنند و در همین شرایط به سینما بیایند. موفقیت فیلمی مثل «دینامیت» شاهدی بر این ادعاست. اگر من و بقیه همکاران وظایفمان را به درستی انجام بدهیم و فیلم‌هایی بسازیم که ارتباط خوبی با مردم برقرار کند، سینما به شرایط اوج خودش برمی‌گردد.

در اوج کرونا به جای اینکه دولت از بقای سینما حمایت کند، همان معافیت مالیاتی که سینما داشت را هم حذف کرد. متاسفانه بعضی از اشخاصی که در مجلس هستند نسبت به حوزه سینما ناآگاه هستند.

*ضرورت اهمیت نقش هنرمندان در ورود به عرصه‌های اجتماعی تا کجاست؟

هنر ذاتا باید سخنگوی مطالبات مردم باشد، هنرمند اگر جایی فکر بکند می‌تواند تاثیرگذار باشد حتی در حوزه سیاست، باید مرجع باشد. طبیعی است که مردم به هنرمندان رجوع می‌کنند و آنها را مرجع خود می‌دانند. هنرمندان حتی از سیاسیون هم می‌توانند تاثیرگذاری بیشتری داشته باشند. از نظر من کار خیلی درستی است که هنرمندان وارد عرصه‌های اجتماعی شوند. وارد شدن به عرصه‌های اجتماعی از طرف هنرمندان به تمایلات فردی آنها بازمی‌گردد. ممکن است شخصی بخواهد و شخصی تمایل نداشته باشد، هر دو قابل احترامند.

*هنرمند چقدر باید از مردم متوقع باشد؟

این کارهایی است که دولت باید انجام دهد. توسعه‌های اقتصادی بحرانهای اجتماعی ایجاد می‌کند و در بحران‌های اجتماعی بعضی به موقعیت‌های عجیب غریبی می‌رسند. اینجا دولت‌ها به هنرمندانی که به هر دلیلی موقعیت اجتماعی‌شان را از دست می‌دهند باید خدمات اجتماعی بدهد.

وقتی ما می‌بینیم که چنین نهادی در حوزه هنر وجود ندارد، هنرمندی که مستاصل می‌شود متوسل به مردم می‌شود. هیچ نوع خدماتی در کشور وجود ندارد که اگر هنرمندی گرفتاری خاصی پیدا کرد به آنجا مراجعه کند. نیازها زیاد شده و دولت توان پاسخگویی ندارد.

*چرا پول‌های ناسالم اینقدر در سینما فرصت بروز پیدا کرده است؟ چرا پولشویی به سمت سینما روانه شده است؟

ما در سینما اصلا پولشویی نداریم. کل گردش مالی سینما در سال ۹۸، ۵۰۰ ملیارد تومان بوده است که عدد بسیار ناچیزی است. سینما ابزار مورد توجهی است، بعضی از کسانی که به پول‌های باد آورده‌ای می‌رسند چون موقعیت اجتماعی ندارند تصور می‌کنند با پول می‌توانند صاحب موقعیت اجتماعی شوند. از آنجایی که ریشه این پول‌ها ناسالم است و سواد تولید هم ندارند در سینما دوام نمی‌آورند.

*به زعم جنابعالی، تاریک اندیشان ایدئولوژیک سینما چه کسانی هستند؟

ما در عرصه هنر در کشورمان سلسله مراتب اداری منظمی نداریم. تعدد حوزه تصمیم‌گیری بسیاری در عرصه هنر داریم. افرادی که دخالت می‌کنند، تخصصی ندارند و دخالت‌های بی مورد بالای سر ارشاد هست که وزارت ارشاد اعتماد به نفسش را از دست داده است. ما خیلی فراز و فرود و بلاتکلیفی در حوزه هنر داریم. ممیزی‌ها ناشی از آن افکاری است که به وزارت ارشاد فشار می‌اورند.

*آیا تمهیدی برای ساخت اثر و فعالیت جدیدتان در سینما دارید؟

به واقع مقداری بلاتکلیفم. یعنی نمی‌دانم با این فضایی که در این دولت حاکم شده است چه اثری بسازم که هم از لحاظ تاثیرگذاری در راستای آثار قبلی‌ام باشد و هم بتواند از مراجع ممیزی عبور کند. به خاطر همین نمی‌دانم باید شروع بکنم یا نه. سینما اقتصاد گرانی دارد، امروز نمی‌توانم این ریسک را بکنم و ۱۴، ۱۵ملیارد تومان هزینه  فیلم کنم و آن فیلم دچار ممیزی شود و یا اصلا اکران نشود. هنوز بستر را مناسب کار نمی‌دانم.