سینماسینما، نوشتهی پیتر بردشاو، ترجمه: عقیل قیومی
علی عباسی، بیست سال پس از قتلِ شانزده کارگر جنسی در مشهد به دستِ قاتلی زنجیرهای، روایتی عجیب را از دستگیری و محاکمۀ قاتل مصور کرده است.
«عنکبوت مقدس» با وجودِ برخی کنایههای آشنا که ماهرانه به کار میگیرد، محاکمۀ فراتر از معمولِ قاتلی زنجیرهای است. فیلمی که از فرجامِ کار و دستگیری برمیگذرَد و با نمایشِ قساوتِ قاتلی خودبین، دامنهاش تا بازداشتگاه پلیس، محکمههای قانونی و عرصۀ رسانه گسترش مییابد.
درامی دلهرهآور برگرفته از جنایتی واقعی که یک کارگرِ ساختمان با نام سعید حنایی مرتکب شده است و مطبوعاتِ ایران او را «قاتل عنکبوتی» نامیدهاند. مردی که در سال ۲۰۰۱ شانزده کارگر جنسی را در شمالِ شرقِ مشهد به قتل رسانده بود و دستگیر شد. قاتلی که ادعا میکرد در مأموریتی مقدس شهر را از وجود فواحش پاکسازی میکند، به قهرمانِ مذهبیهایِ تندرو تبدیل شد. (حنایی پیش از این فیلم سوژۀ فیلمی مستند و فیلم بلند دیگری هم بوده است.)
با تماشای فیلم ذهنم درگیر این موضوع شد که آیا علی عباسی به عنوان کارگردان و همکارِ فیلمنامهنویس که او را با هجویۀ وحشتِ جسمانیِ «مرز» (۲۰۱۸) میشناسیم، ممکن است که رهروِ کارِ خانم هالی رُبِنهولدِ تاریخنگار بوده باشد؟ نویسندهای که کتابش در مورد قاتلی به نام جک ریپر با تمرکز روی هویتِ زنانِ قربانی آشکار ساخت که آنها بسیار پیچیدهتر از آن آدمهایی بودند که پیگیری و علاقۀ وسواسگونه مردانه به بررسی جنایات جک ریپر تاکنون به آن راه یافته است.
خب، نه دقیقاً، نه. صحنههایی از روابط جنسی نامشروع که نشانگرِ هستیِ رنجآورِ زنان است و حضورِ پدرِ یکی از زنها که با فکرِ زندگیِ تباهشدۀ دخترش میزند زیرِ گریه- و حقیقتاً لحظهای تکاندهنده است و تا حدی هالیوودی مینماید- بیشک از فیلمنامهای بسیار مؤثر با مرکزیت قاتل میآید. خودِ سعید را با بازی مهدی بجستانی میبینیم؛ کارگری ساختمانی که به خشم و تعارض درونی دچار است و در صحنهای پُتک را هراسانگیز به دیوار میکوبد. او کهنهسربازِ جنگ ایران و عراق در دهۀ هشتاد (میلادی) است و از خودش بدش میآید که به مرتبۀ دلاوری یا شهادت نرسیده است.
اما فیلم زنِ روزنامهنگارِ جستوجوگری را (رحیمی با بازی زَر امیرابراهیمی) خلق میکند که از تهران به قصدِ وارد شدن به پروندهای که به درازا انجامیده است، راهیِ مشهد میشود، و البته از نظرگاهِ او و نظرگاهِ فیلم به دلیل اینکه پلیسها و قوۀ قضاییه و خودِ متهم، همگی، متعلق به بخشی از ساختار فکریِ نظامِ مردسالار هستند، نیروی انتظامی، به وضوح، تمایلی به دستگیری متهم ندارد.
رحیمی با خبرنگاری محلی دوست میشود؛ خبرنگاری پریشان و خوشنیت (با بازی آرش آشتیانی) که عنکبوت از تلفنی همگانی با او تماس میگرفته است تا خیالش از اینکه قهرمانبازیهایش کاملاً به اطلاع عموم رسانده شده راحت باشد- چنین پیداست که داستانپردازی دیگری یا هر میزان به همبافتنی در راه است. این زوجِ عجیب با هم با رئیس پلیسی زنستیز (رستمی با بازی سینا پروانه)، با آن نگاهِ تحقیرآمیزش، حرف میزنند که تعمداً در برداشتش از شایعات مربوط به وضعیتی که رحیمی هم در رابطه با سردبیرش در تهران از سر گذرانده راه به خطا میبَرَد و باور دارد که او زنی سُست اخلاق است و مرد قادر است او را آزارِ جنسی بدهد بی آنکه مجازاتی در انتظارش باشد. سرانجام، پرسشی مطرح میشود: واقعاً رحیمی قرار است چگونه با این متجاوزِ روانپریش رو در رو شود؟ طبعاً رحیمی با وانمود کردنِ اینکه کارگر جنسی است، در خیابانهای مخوفی که قاتلِ عنکبوتی سر و کلهاش در آنجا پیدا میشود خودش را طعمه میکند و به همراهِ مرد به آپارتمانش میرود و این در حالیست که دوستِ خبرنگارش مخفیانه او را میپاید.
چنین شیوهای از روایتِ داستان پیشتر هم زیاد استفاده شده و قدری هم غیرِ قابلِ قبول مینماید. اما چه پیشآمد میکند اگر به دلایلی همکارِ روزنامهنگارِ رحیمی نتواند کمکش کند و زن با یک مردِ متجاوزِ معروف که خشونتورزی مجرب است تنها بمانَد؟ رحیمی از دفاع شخصی هیچ نمیداند و به نظر میرسد که فقط چاقویی با خود دارد.
بیگمان اینجا با رویکردی فراتر از باور مواجهایم. اما کنشِ نهاییِ فیلم، با نشان دادنِ آرامشِ ترسناکِ سعید و عرضِ اندامش بیهیچ ندامتی در دادگاه، با ظرافت به انجام رسیده است که به خودیِ خود لحظۀ حساسِ تیره و تاری را میسازد. هر چند عباسی در اینجا هم قدری هنرمندانه عمل میکند. «عنکبوت مقدس»، یقیناً، در تلقیاش از کارگری جنسی در حکومتِ دینیِ ایران قدری بیمحاباتر از فیلمی مانندِ «دایره» (جعفر پناهی) است. بیشک عباسی نگرشهای سَبعانهای را که به خلقِ قربانی میانجامد، پیش روی ما میگشاید.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- یسنا میرطهماسب و زهرا امیرابراهیمی بهترین بازیگران جشنواره توکیو شدند
- آکادمی فیلم آلمان برگزیدگان خود را معرفی کرد/ «تالار معلمان» لولای طلا را برد
- شش فیلم ایرانی در جشنواره موزه هنر هیوستون
- ۳۰۱ فیلم بلند واجد شرایط اسکار شدند/ «خرس نیست» پناهی در لیست
- ۱۵ نامزد اولیه اسکار بینالمللی معرفی شدند/ غیبت نماینده ایران
- پیشبینی نشریه ددلاین از ۱۵ شانس فهرست اولیه اسکار بینالمللی
- مراسم جوایز آکادمی فیلم اروپا امروز برگزار میشود/ Eo برگزیده دانشجویان
- آمار تماشاگران «تا فردا» و «خرس نیست» در سینماهای فرانسه
- معرفی نامزدهای جوایز آکادمی فیلم اروپا/ نامزدی «عنکبوت مقدس» در چندین رشته
- سینماسینما/ گزارشی از چهارمین روز جشنواره فیلم تورنتو/ از نامهای به سینما تا ساعتهای دالی
- آمار تماشاگران فیلمهای «عنکبوت مقدس» و «برادران لیلا» در فرانسه
- سینماسینما/ گزارشی از فروش فیلم «عنکبوت مقدس» در سینماهای فرانسه
- سینماسینما/ پیشنمایش «برادران لیلا» و «عنکبوت مقدس» در پاریس/ نظر منتقدان چه بود
- عنکبوت مقدس، پورصمیمی، یاغی و چرخنده؛ سهم پررنگ سینمای ایران در بیشترین جستوجوی ایرانیان در گوگل
- واکنش احمدرضا معتمدی به حواشی «عنکبوت مقدس»
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- تحسین امیر کوستوریتسا از فیلم سینمایی «دوار» در جشنواره فیلم روح آتش
- چهار مستند ایرانی در جشنواره هات داکس
- به انتخاب تماشاگران و به یاد شانتال آکرمن؛ ۱۵ روز سینماگران جشنواره کن جایزه جدید میدهد
- رقابت «آنیتا، گمشده در اخبار» در جشنواره استانبول
- پایان تور کنسرت علیرضا قربانی در تهران
- تلفیق شادی و شایستگی؛ نگاهی به برنامه «آی نسیم سحری عید شد»
- همکاری دوباره با یونیورسال؛ کیلین مورفی وارد ماجراهای جنجالی زغال سنگ آمریکا شد
- نگاهی به سریال افعی تهران
- علی اصغر رضایی نیک درگذشت
- ۱۰ روز مانده به شروع اجرا؛ نمایشِ بهرام افشاری ۲ میلیاردی شد
- برنامه تعطیلی سینماها در شبهای قدر
- به کارگردانی مهیار علیزاده؛ بازیگران نمایش «و تو هم برنگشتی» معرفی شدند/ اولین حضور شمس لنگرودی در تئاتر
- کنسرت «علیرضا قربانی» / گزارش تصویری
- بهار «مولوی» با متن محمد چرمشیر آغاز میشود
- شروع فیلمبرداری فیلم «پیکی بلایندرز» از ماه سپتامبر با حضور کیلین مورفی
- الهه نوبخت داور بخش اصلی جشنواره هلند شد
- جایزه جشنواره فریبورگ به ایران رسید
- جایزه جشنواره فریبورگ به ایران رسید
- «شیرین»، مثل عشق زنانه
- تلاش برای تحریف تاریخ/ نگاهی به فیلم «پرویزخان»
- فریاد، فضیلت است/ یادداشتی بر فیلم «داگویل» با نگاهی به پرفورمنس «ریتم صفر» مارینا آبراموویج
- جورج میلر با «فیوریوسا» به کن میرود
- نمایشگاه بینالمللی قرآن کریم با حمایت همراه اول در حال برگزاری است
- سفری به سوی ناشناخته ها
- فرامرز اصلانی درگذشت
- پوسترهای ۲ بخش جنبی جشنواره کن منتشر شدند
- جان تراولتا در یک فیلم درجه ۳ دیگر بازی کرد/ نمایش در آوریل
- عیدی همراه اول با سبدی از محصولات دیجیتال
- احمدرضا عابدزاده از عوامل «پرویز خان» شکایت کرد
- صدور پروانه نمایش غیرسینمایی برای ۴۱ اثر