سینماسینما، ونداد الوندیپور
سینمای ایران، به ویژه در سالهای اخیر و به تبع سردتر شدن فضا و ابریترشدن هوا، به ورطه تمهای تلخ و سیاه افتاده و داستانسرای یأس و حرمان و سرگشتگی و نوعی تسلیم شدگی شده است. اما آیا کار سینما چیزی جز توصیفگری شرایط موجود و بازتاب دادن صرف واقعیتهای ناگوار نیست؟
خود من زمانی که جوانتر بودم گمان میکردم سینمای متعهد باید دردها و کمبودها را منعکس و مردم را از آسیبها و نارساییهای مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی باخبر کند؛ اینکه سینماگر کاری جز این نمیتواند بکند زیرا جوابها را ندارد و نمیتواند نسخهای برای برون رفت از شرایط نامطلوب بدهد. اما با گذشت زمان، فهمیدم نظرم کاملا اشتباه است. شکی نیست که یکی از کارهای سینما، انعکاس واقعیات ناگوار اجتماع است و «سپیدنمایی»، یعنی واقعیات تلخ و سیاه را فریبکارانه وارونه کردن و شیرین جلوه دادن، اقدامی است شیادانه و مطلوب بانیان سیاهی. اما بازنمایی تاریکی تنها کار سینما نیست و نباید باشد؛ حتی، کار بزرگی نیست، چه، جامعه خود دارد واقعیات را میبیند و از آنها خبر دارد؛ فقر و اختلاف طبقاتی و بیعدالتی و دزدی و انواع بیاخلاقیها و منفعت طلبیها و دروغگوییها و خیانتها و غیره را میبیند و در سطحی واقعی و نه بازنمایی شده توسط سینما، آنها را درک یا زندگی میکند. سینما باید چیزی به این دانستگی بیافزاید؛ چیزی در جهت برون رفت از تاریکی، که اگر چنین نکند، عملا کار چندانی نکرده و نقشش تا حد یک گزارشگر صرف، تقلیل داده شده است.
درست است سینماگری که دغدغه اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی دارد نمیتواند پاسخ مستقیمی به نارساییهای مختلف بدهد، که اگر بدهد هم پاسخش خریداری ندارد، اما یک کار اساسی میتواند بکند و آن القای حسهایی است که پیشنیاز و مولد تغییر مطلوب شرایطاند؛ یعنی امید و جسارت و شهامت و ایستادگی و تسلیم نشدگی و اراده معطوف به مبارزه برای تغییر شرایط ناگوار در همه ابعاد فردی، خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی و غیره، که خود یک پاسخ بنیادین است و بدون چنین حسهایی، هم فرد و هم جامعه، به باتلاق درجازدگی و انجماد فرو میافتند و اسیر تکرار همان شرایطی میشوند که فیلمساز دارد از وجودشان انتقاد میکند. و آیا این درجازدگی و سکون و تسلیم شدگی همان چیزی نیست که نیروهای مولد تاریکی به دنبالش هستند؟ آیا ایجاد یأس و در نتیجه ترس که به انفعال و سرگشتگی و تسلیم و خودتخریبی افراد و لاجرم جامعه میانجامد و حافظ وضع موجود است تنها کاری است که از سینما و پتانسیل قدرتمندش برمیآید؟
فیلمساز متعهد خواستار تغییرات است و موتور این تغییرات چیزی نیست جز القای امید و این باور که انجام تغییرات مثبت شدنی است؛ و تصویر کردن قهرمانانی از جنس مردم عادی که گرچه در شرایط یأسانگیز و غمزده و وحشتآلود جامعهی اسیر تباهی قرار گرفتهاند، امیدواری و جسارت و توانایی به چالش کشیدن ناملایمات و حس مبارزهجوییشان را از دست نداده و تسلیم بیاخلاقی و یأس و خودتخریبیهای گوناگون نشده، در تاریکی هم رو به نور ایستاده و میدانند که امید و ثمرات آن، چه قدرت بالقوه مهیبی در زدودن تباهیها دارد.
از تاریکی گفتن موجب روشنایی نمیشود؛ باید از اراده معطوف به روشنایی گفت که امید و جسارت شرط بایسته آن است.

لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- امروز، روز ملی سینما نیست!
- چاقوکشی برای رسیدن به حق!/ درباره لزوم فاصلهگذاری بین هنرمند و انسان خوب
- سینمای ایران از نفس افتاده است
- چرا سیاهنمایی کارِ سینمای ایران نیست
- سینمای ایران به هوای تازه نیاز دارد
- استقبال تماشاگران و منتقدین از یلدا در جشنواره ساندنس
- نکتههای گمشده سینمای ایران/ اهمیت دکور در سینمای دهه ۳۰ + ویدئو
- آزمون بزرگ «خانه پدری»
- گزارش سازمان سینمایی از وضعیت سالنهای سینمای کشور
- حجازیفر: پول سینما را در تئاتر خرج میکنم
- ساختار «خانه سینما» پیر شده است/ صنف نباید نیازمند پول دولت باشد
- چرا ما دیگر به کمدیهای وطنی نمیخندیم؟
- «کوچه ژاپنیها» و «عنکبوت» مجوز ساخت گرفتند
- لالهزار با ساخت ساختمان جدید خانه سینما دوباره جان میگیرد؟
- ناراحتی رضا درمیشیان از «مرگ اخلاق» در سینمای ایران
نظرات شما
پربازدیدترین ها
- حقایقی درباره فیلم یک تکه نان به بهانه پخش آن از شبکه نمایش
- تاریخچه سریالهای ماه رمضان از ابتدا تاکنون/ در دهه هشتاد ۴۰ سریال روی آنتن رفت
- خبرهای اختصاصی سینماسینما از جشنواره کن؛ مجیدی و فرهادی نمیرسند/ در انتظارِ روستایی، پناهی، مکری، کاهانی و اصلانی
- یادداشت علیرضا داود نژاد برای مهدی مسعود شاهی
- چهره تلخ عشق یک سویه/ نگاهی به فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟»
آخرین ها
- برای دستاوردهای یک دهه فعالیت حرفهای؛ بالاترین تجلیل سینمایی بریتانیا از تام کروز
- داوری فیلمساز ایرانی در جشنواره مورد تایید اسکار
- نگاهی به «اکنون»/ هنرِ شنیدن
- «بیگانه» کامو مقابل دوربین کارگردان فرانسوی میرود
- «روایت ناتمام سیما» قاچاق شد/ علیرضا صمدی: خواهش میکنم نسخه غیرقانونی را نبینید
- نقدچیست؟ منتقدکیست؟
- نوروز موسیقایی با فیدیبو؛ برنامه فستیوال موسیقی «گوشه» اعلام شد
- دارن آرونوفسکی میسازد؛ اقتباس سینمایی از رمان «کوجو»
- «بیصدا حلزون»؛ تلخی میان تصمیم و تسلیم
- «سلب مسئولیت»؛ کابوسی پنهانشده پشت نور
- خبرهای اختصاصی سینماسینما از جشنواره کن؛ مجیدی و فرهادی نمیرسند/ در انتظارِ روستایی، پناهی، مکری، کاهانی و اصلانی
- اختصاصی سینماسینما- کنفرانس خبری؛ ۱۰ آوریل/ احتمال حضور جارموش، لینکلیتر، اندرسن، مالیک و برادران داردن در جشنواره کن
- تبعات کرونا و اختلافات حقوقی با برادران وارنر؛ اعلام ورشکستگی شرکت تولیدکننده فیلمهای «ماتریکس» و «جوکر»
- به هر سازی رقصیدیم غیر از ساز دل خویش/ این بهاریه نیست، نامهای است برای امیروی امیر نادری
- تفاوت ساعت «۶ صبح» و «۵ عصر»
- پوستر بخش ۱۵ روز کارگردانان جشنواره کن منتشر شد
- یادداشت علیرضا داود نژاد برای مهدی مسعود شاهی
- هدیه نوروزی سوینا؛ انتشار نسخه ویژه نابینایان «پدرخوانده (۲)» با صدای فرهاد اصلانی
- یک جایزه دیگر برای «دانه انجیر معابد»/ برندگان جوایز فیلم آسیایی معرفی شدند
- متوهمی به نام «اون»!
- نگاهی به سریال «شوگر»/ محله چینیها
- سریال کُمدی «خجالت نکش» نوروز منتشر میشود
- عرضه ۲۳۵ مستند در شبکه نمایش خانگی
- وکیل مادر وحیده محمدیفر: پرونده قتل مهرجویی و محمدیفر بسته نشده/ حکم صادره قطعی نیست
- دبیر جوایز ایسفا مشخص شد
- اکران نوروزی ۴ مستند مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی
- حامد رحیمینصر «ترومای آقای ایکس» را روی صحنه میبرد
- مجوز ساخت غیرسینمایی برای ۵ فیلمنامه صادر شد
- بازیگر نقشهای اکشن تایید کرد؛ دواین جانسون در فیلم اسکورسیزی بازی میکند
- برای دومین دوره؛ ایریس نوبلوخ رئیس جشنواره کن شد
عالی
تحلیل جالبی بود از فیلمهای آپارتمانی و بدون قهرمان، سینمایی که داستان نداره و ثمری جز یاس نمیده