سینماسینما، محمد نبهان*
کتاب «سینمای بی‌چیز» نوشته حبیب باوی ساجد اثری متشکل از یادداشت‌های روزانه چگونگی مقدمات فیلمبرداری فیلم سینمایی «سامی»، پرداختن به امور مربوط به فیلمبرداری، راهیابی به جشنواره‌های اروپایی و آفریقایی، نقد و نظرِ هنرمندانِ برجسته همچون امیرنادری، احلام مستغانمی و… است.
کتاب کاملاً «بی‌چیز» و در عین حال بی‌قاعده بنظر می‌آید؛ کتابی که ساختار کتاب‌‌های همانند خود را در هم شکسته و بی‌آلایش و در عین حال سمبلیک به جریان هنری / سینمایی می‌پردازد. کتابی که روزشمار حوادث یک کارگردان و نویسنده «بی‌چیز» را با تمام مشکلات پیش رویش را گام به گام شرح می‌دهد. بی‌قاعدگی، بی‌تکلف بودن و در میدان «جامعه بی‌چیزان» بودن خاصیت این قلم بر شمرده می‌شود. از منظر جامعه‌شناختی ما با کُنش‌گری روبه‌رو هستیم که در بستر خودٍ میدان، هویت خویش را یافته و خود را با آن بازتعریف می‌کند، لذا سمبلیک بودن در این خوانش نمی‌تواند غیرمنطقی و دور از ذهن فرض شود. از سوی دیگر گفتمان خویش را از سطوح مختلف با زوایای متفاوت عُریان می‌کند و معتقد است که برای کُنش هنری در بستر هنر باید به خویشتن خویش بازگشت و روایت‌های بومی را برجسته کرد. در حقیقت این نوع گفتمان، عکس‌العملی در برابر کنش دیگری به حساب نمی‌آید، بلکه این کنش خود زائیده تحرک اجتماعی پیوسته‌ای است که در خود کنش‌های جدی «من کیستم؟» را مرتباً بازتولید می‌کند و در عرصه صحنه به ماگوشزد می‌کند.
این نوع اندیشه‌ورزی در ساحت هنری به دنبال روایت‌سازی نیست؛ بلکه همانند یک مشاهده‌گر همه چیز را همان گونه که هست، روایت و درست پا به پای رخدادهای اجتماعی از درون و بیرون حرکت می‌کند و قائل به روتوش ماحصل حوادث نیست و در همان حال با مفهوم «همه‌چیز» برای یک روایت جذاب و دیدنی مخالف است.
به طور مشخص فاصله‌گیری نگارنده کتاب مورد مناقشه، از جذب سرمایه اقتصادی برای هنرورزی به عنوان یک عنصر مداخله‌گر که می‌تواند آن مولفه «بی‌چیز بودن» را مورد تعرض قرار دهد، به مثابه هشدار دانسته و آن را یکی از عوامل جدی در عدم برقراری یک «گفتمان پویا» و دوسویه میان مخاطبین و هنرورزان بر می‌شمرد. کما این که توسعه ابزارهای تکنولوژی و تطور مهارت‌های فنی هنرورزی را نیز از این مسئله مستثنی نمی‌داند. لذا باید تاکید کرد که وی گفتمانی با نمایه‌ی هنری اما با امیال اقتصادی و یا تکنولوژی را در دنیای مدرن کنونی به عنوان مبنایی تبیین می‌کند که به ناچار اثر خلق شده را از غایت هنری و اجتماعی خود دور می‌کند. بدین سان حبیب باوی ساجد کارگردان اهوازی معتقد است که خلق اثر هنری عُریان و یا «بی‌چیز» که اتفاقاً همه آن چیزهای غیرحقیقی را در برندارد و در عصر پسامدرن به عنوان یک مفهوم جدید پا به عرصه هنری و اجتماعی گذارده است، می‌تواند خود «هنر» باشد.
از منظری دیگر هوشمندی نخبگانی عرصه هنری در قبال پرداخت متخصصانه به یک بسته هنری و روایت آن به صورت کاملاً حرفه‌ای، می‌تواند آزادی پذیرش روایت نویسنده اثر را از وی برباید و اغواگرانه مخاطب را به نقطه‌ای بکشاند که میل دارد. از این رو می‌توان مفهوم «سینمای بی‌چیز» را از منظر حبیب باوی ساجد با مفهوم آزادی در پذیرش و تامل در روایت مطروحه از سوی مخاطبین، همگام با عُریانی از امیال مالی و اغواگرایانه در بُعد تکنولوژی هنری (در بستر غیرضروری) گره زد.
*پژوهشگر علوم اجتماعی
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- عکسهایی که برای همیشه سیاه و سفید ماندند
- جشنواره مصری به «کارون – اهواز» جایزه داد
- نمایش مستند «کارون – اهواز» در جشنواره نیجریهای
- «کارون – اهواز» در راه مصر
- «کارون – اهواز» در مراکش
- راهیابی «البنات» به جشنواره فیلم کوتاه المنامه
- فیلم سینمایی «عرزال» آماده نمایش شد
- یک منبع ارزشمند/ نگاهی به کتاب «طراحی صدا برای فیلم»
- نگاهی به کارنامه فیلمسازی کیانوش عیاری
- راوی تلخاندیش و صادق جنوب/ درباره اصغر عبداللهی
- اینجا ترس، شام و ناهار و صبحانه آدمهاست!/ معرفی کتاب «گالری اجساد»
- کارنامهی درخشانِ یک پژوهشگرِ دلشیفتهی سینما/ نگاهی به کتاب «افسون پردهی نقرهیی»
- تنهایی، وجه اشتراک بشریت/ برای کیومرث پوراحمد
- سیستان و بلوچستان و فقدان پرداختن فیلمسازانِ محلی به زادبوم/ نگاهی به فیلم «هوک»
- مطالعات سینمایی یا تحصیلات سینمایی؟/ تأملی بر ترجمهی کتاب‌‌های سینمایی
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- معرفی پلتفرمهای هوشمند سلامت همراه اول بهعنوان اپلیکیشنهای برگزیده
- انتقاد سازندگی از گفتوگوی کمال تبریزی با ایسنا/ داوران بر اساس مصلحت رای دادند نه کیفیت
- وداع با صدای ماندگار دوبله؛ بدرقه منوچهر والیزاده به خانه ابدی/ دوبلوری بدون جایگزین
- لوئیس بونیوئل فیلمساز در تبعید و صدو بیست و پنج سالگی
- فوت یک هنرمند پیشکسوت؛ عبدالرضا فریدزاده درگذشت
- شاهپور هنوز هست
- فیلمی در نوبت عید فطر به اکران اضافه نمیشود/ اسعدیان: پیشنهاد شورای صنفی نمایش برای بلیت، بیشتر از ۱۰۰ هزار تومان بود
- از دنیای عجیب، اما نه چندان عجیب سینما/ کارگردانانی که نمیتوانند اجاره خانهشان را بدهند
- با دستور وزیر ارتباطات، پروژههای ارتباطی همراه اول در روستاهای استان قزوین افتتاح شد
- جشنواره علیه جشنواره
- جایزه تجلی اراده ملی جشنواره فیلم فجر / گزارش تصویری
- گامی دیگر در جهت حذف سینما از سبد خانوادهها/ افزایش قیمت بلیت؛ ضربه مهلک به سینمای ایران
- مدیرعامل بهمن سبز: چه کسی بلیت ۲۲۰ هزار تومانی پیر پسر را میخرد؟!
- انتقاد صریح کمال تبریزی و علیرضا رییسیان از بهرام رادان
- اعطای تندیس «سازمان سبز برتر» به همراه اول
- پنجمین دوره «طرح پژوهانه همراه» با حمایت از دانشجویان نخبه کلید خورد
- نگاهی به سریال «جانسخت»؛ منتظر غافلگیری بمانیم یا نه؟
- کنسرت نمایش «ژن زامبی» از فردا می‌آید/بلیت ۵ روز اول به پایان رسید
- «نبض» روی میز تدوین
- نسخه ویژه نابینایان «مادیان» با صدای رعنا آزادیور منتشر می‌شود
- منوچهر والیزاده درگذشت
- ۱۲ نقشی که برنده اسکار شدند اما قرار بود به بازیگران دیگری داده شوند
- آیا باید از اینفلوئنسرها ترسید؟
- با رونمایی احتمالی فیلم در جشنواره کن؛ تام کروز با «ماموریت غیرممکن» خداحافظی می‌کند
- باید جلوی تصمیمات پشت پرده درباره سینمای ایران گرفته شود/ چه کسی باید مشکل شرعی «قاتل و وحشی» را حل کند؟
- نشان سیف الله داد چه نسبتی با بهرام افشاری و ملیکا شریفی نیا دارد؟
- فانتزیهای سورئال و کمدیهای پیچیده از جنس سروش صحت/نگاهی به فیلم «صبحانه با زرافهها»؛
- فیلم «قاتل»؛ تولدی دوباره
- «زیبا صدایم کن»؛ ملودرامی احساسی
- آیین اختتامیه جشنواره موسیقی فجر / گزارش تصویری
