سینماسینما، محمد نبهان*
کتاب «سینمای بی‌چیز» نوشته حبیب باوی ساجد اثری متشکل از یادداشت‌های روزانه چگونگی مقدمات فیلمبرداری فیلم سینمایی «سامی»، پرداختن به امور مربوط به فیلمبرداری، راهیابی به جشنواره‌های اروپایی و آفریقایی، نقد و نظرِ هنرمندانِ برجسته همچون امیرنادری، احلام مستغانمی و… است.
کتاب کاملاً «بی‌چیز» و در عین حال بی‌قاعده بنظر می‌آید؛ کتابی که ساختار کتاب‌‌های همانند خود را در هم شکسته و بی‌آلایش و در عین حال سمبلیک به جریان هنری / سینمایی می‌پردازد. کتابی که روزشمار حوادث یک کارگردان و نویسنده «بی‌چیز» را با تمام مشکلات پیش رویش را گام به گام شرح می‌دهد. بی‌قاعدگی، بی‌تکلف بودن و در میدان «جامعه بی‌چیزان» بودن خاصیت این قلم بر شمرده می‌شود. از منظر جامعه‌شناختی ما با کُنش‌گری روبه‌رو هستیم که در بستر خودٍ میدان، هویت خویش را یافته و خود را با آن بازتعریف می‌کند، لذا سمبلیک بودن در این خوانش نمی‌تواند غیرمنطقی و دور از ذهن فرض شود. از سوی دیگر گفتمان خویش را از سطوح مختلف با زوایای متفاوت عُریان می‌کند و معتقد است که برای کُنش هنری در بستر هنر باید به خویشتن خویش بازگشت و روایت‌های بومی را برجسته کرد. در حقیقت این نوع گفتمان، عکس‌العملی در برابر کنش دیگری به حساب نمی‌آید، بلکه این کنش خود زائیده تحرک اجتماعی پیوسته‌ای است که در خود کنش‌های جدی «من کیستم؟» را مرتباً بازتولید می‌کند و در عرصه صحنه به ماگوشزد می‌کند.
این نوع اندیشه‌ورزی در ساحت هنری به دنبال روایت‌سازی نیست؛ بلکه همانند یک مشاهده‌گر همه چیز را همان گونه که هست، روایت و درست پا به پای رخدادهای اجتماعی از درون و بیرون حرکت می‌کند و قائل به روتوش ماحصل حوادث نیست و در همان حال با مفهوم «همه‌چیز» برای یک روایت جذاب و دیدنی مخالف است.
به طور مشخص فاصله‌گیری نگارنده کتاب مورد مناقشه، از جذب سرمایه اقتصادی برای هنرورزی به عنوان یک عنصر مداخله‌گر که می‌تواند آن مولفه «بی‌چیز بودن» را مورد تعرض قرار دهد، به مثابه هشدار دانسته و آن را یکی از عوامل جدی در عدم برقراری یک «گفتمان پویا» و دوسویه میان مخاطبین و هنرورزان بر می‌شمرد. کما این که توسعه ابزارهای تکنولوژی و تطور مهارت‌های فنی هنرورزی را نیز از این مسئله مستثنی نمی‌داند. لذا باید تاکید کرد که وی گفتمانی با نمایه‌ی هنری اما با امیال اقتصادی و یا تکنولوژی را در دنیای مدرن کنونی به عنوان مبنایی تبیین می‌کند که به ناچار اثر خلق شده را از غایت هنری و اجتماعی خود دور می‌کند. بدین سان حبیب باوی ساجد کارگردان اهوازی معتقد است که خلق اثر هنری عُریان و یا «بی‌چیز» که اتفاقاً همه آن چیزهای غیرحقیقی را در برندارد و در عصر پسامدرن به عنوان یک مفهوم جدید پا به عرصه هنری و اجتماعی گذارده است، می‌تواند خود «هنر» باشد.
از منظری دیگر هوشمندی نخبگانی عرصه هنری در قبال پرداخت متخصصانه به یک بسته هنری و روایت آن به صورت کاملاً حرفه‌ای، می‌تواند آزادی پذیرش روایت نویسنده اثر را از وی برباید و اغواگرانه مخاطب را به نقطه‌ای بکشاند که میل دارد. از این رو می‌توان مفهوم «سینمای بی‌چیز» را از منظر حبیب باوی ساجد با مفهوم آزادی در پذیرش و تامل در روایت مطروحه از سوی مخاطبین، همگام با عُریانی از امیال مالی و اغواگرایانه در بُعد تکنولوژی هنری (در بستر غیرضروری) گره زد.
*پژوهشگر علوم اجتماعی
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- نقدچیست؟ منتقدکیست؟
- عکسهایی که برای همیشه سیاه و سفید ماندند
- جشنواره مصری به «کارون – اهواز» جایزه داد
- نمایش مستند «کارون – اهواز» در جشنواره نیجریهای
- «کارون – اهواز» در راه مصر
- «کارون – اهواز» در مراکش
- راهیابی «البنات» به جشنواره فیلم کوتاه المنامه
- فیلم سینمایی «عرزال» آماده نمایش شد
- یک منبع ارزشمند/ نگاهی به کتاب «طراحی صدا برای فیلم»
- نگاهی به کارنامه فیلمسازی کیانوش عیاری
- راوی تلخاندیش و صادق جنوب/ درباره اصغر عبداللهی
- اینجا ترس، شام و ناهار و صبحانه آدمهاست!/ معرفی کتاب «گالری اجساد»
- کارنامهی درخشانِ یک پژوهشگرِ دلشیفتهی سینما/ نگاهی به کتاب «افسون پردهی نقرهیی»
- تنهایی، وجه اشتراک بشریت/ برای کیومرث پوراحمد
- سیستان و بلوچستان و فقدان پرداختن فیلمسازانِ محلی به زادبوم/ نگاهی به فیلم «هوک»
پربازدیدترین ها
- حقایقی درباره فیلم یک تکه نان به بهانه پخش آن از شبکه نمایش
- تاریخچه سریالهای ماه رمضان از ابتدا تاکنون/ در دهه هشتاد ۴۰ سریال روی آنتن رفت
- خبرهای اختصاصی سینماسینما از جشنواره کن؛ مجیدی و فرهادی نمیرسند/ در انتظارِ روستایی، پناهی، مکری، کاهانی و اصلانی
- یادداشت علیرضا داود نژاد برای مهدی مسعود شاهی
- چهره تلخ عشق یک سویه/ نگاهی به فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟»
آخرین ها
- برای دستاوردهای یک دهه فعالیت حرفه‌ای؛ بالاترین تجلیل سینمایی بریتانیا از تام کروز
- داوری فیلمساز ایرانی در جشنواره مورد تایید اسکار
- نگاهی به «اکنون»/ هنرِ شنیدن
- «بیگانه» کامو مقابل دوربین کارگردان فرانسوی میرود
- «روایت ناتمام سیما» قاچاق شد/ علیرضا صمدی: خواهش میکنم نسخه غیرقانونی را نبینید
- نقدچیست؟ منتقدکیست؟
- نوروز موسیقایی با فیدیبو؛ برنامه فستیوال موسیقی «گوشه» اعلام شد
- دارن آرونوفسکی میسازد؛ اقتباس سینمایی از رمان «کوجو»
- «بیصدا حلزون»؛ تلخی میان تصمیم و تسلیم
- «سلب مسئولیت»؛ کابوسی پنهانشده پشت نور
- خبرهای اختصاصی سینماسینما از جشنواره کن؛ مجیدی و فرهادی نمیرسند/ در انتظارِ روستایی، پناهی، مکری، کاهانی و اصلانی
- اختصاصی سینماسینما- کنفرانس خبری؛ ۱۰ آوریل/ احتمال حضور جارموش، لینکلیتر، اندرسن، مالیک و برادران داردن در جشنواره کن
- تبعات کرونا و اختلافات حقوقی با برادران وارنر؛ اعلام ورشکستگی شرکت تولیدکننده فیلمهای «ماتریکس» و «جوکر»
- به هر سازی رقصیدیم غیر از ساز دل خویش/ این بهاریه نیست، نامهای است برای امیروی امیر نادری
- تفاوت ساعت «۶ صبح» و «۵ عصر»
- پوستر بخش ۱۵ روز کارگردانان جشنواره کن منتشر شد
- یادداشت علیرضا داود نژاد برای مهدی مسعود شاهی
- هدیه نوروزی سوینا؛ انتشار نسخه ویژه نابینایان «پدرخوانده (۲)» با صدای فرهاد اصلانی
- یک جایزه دیگر برای «دانه انجیر معابد»/ برندگان جوایز فیلم آسیایی معرفی شدند
- متوهمی به نام «اون»!
- نگاهی به سریال «شوگر»/ محله چینیها
- سریال کُمدی «خجالت نکش» نوروز منتشر می‌شود
- عرضه ۲۳۵ مستند در شبکه نمایش خانگی
- وکیل مادر وحیده محمدیفر: پرونده قتل مهرجویی و محمدیفر بسته نشده/ حکم صادره قطعی نیست
- دبیر جوایز ایسفا مشخص شد
- اکران نوروزی ۴ مستند مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی
- حامد رحیمینصر «ترومای آقای ایکس» را روی صحنه میبرد
- مجوز ساخت غیرسینمایی برای ۵ فیلمنامه صادر شد
- بازیگر نقشهای اکشن تایید کرد؛ دواین جانسون در فیلم اسکورسیزی بازی می‌کند
- برای دومین دوره؛ ایریس نوبلوخ رئیس جشنواره کن شد
