سینماسینما، جمال رهنمایی*
هیرایاما در شهر مدرن توکیو در پایینترین رده شغلی ممکن کار میکند. او در محلهای دور افتاده زندگی می کند و به اندازه ای حقوق میگیرد که این پول مایحتاج اولیه یک روز او را تامین میکند. اما ویم وندرس نویسنده و کارگردان این فیلم برای روایت داستان این زندگی نام روزهای عالی را انتخاب کرده است.
زندگی این نظافتچی سرویسهای بهداشت عمومی در نهایت سادگی میگذرد. هنوز نوار کاست گوش میدهد، در رستورانهای بسیار ساده غذا میخورد و با یک دوربین قدیمی که هنوز باید نگاتیوهای آن را ظاهر و سپس چاپ کرد، عکاسی میکند. این سبک زندگی کاملاً در مقابل زندگی رایج در شهر مدرنی مانند توکیوست که حتی توالتهای عمومی هم به سیستمهای دیجیتالی و هوشمند مجهز شدهاند. گویی کارگردان میخواهد به ما بگوید که هیرایاما در نهایت رضایت و شادمانی روزگار میگذراند در حالی که از کمترین مواهب این شهر مدرن برخوردار است.
در طول روایت پرتکرار و بسیار آهسته فیلم از دیدارهیرا یاما و خواهرش و خوابهای سیاه و سفیدی که میبیند ما کم کم متوجه میشویم که او گذشتهای دردناک و پدری بسیار سختگیر داشته و در طول زندگی خود اجبار را تجربه کرده است و احتمالاً آگاهانه از یک زندگی برخوردارتر و راحتتر فرار کرده تا در گوشهای از این شهر شلوغ به زندگی مورد علاقه خودش که گوش دادن موزیکهای دهه هفتادی و خواندن کتابهای قدیمی است بپردازد و از درختان عکاسی کند.
ما در دو سکانس فیلم غصه و ناراحتی هیرویاما را میبینیم. یکی زمانی است که پس از در آغوش گرفتن خواهرش و خداحافظی با او بیاختیار بغضش میترکد و تمام آن شب را بیدار میماند و دوم در صحنه پایانی فیلم که او در حال گوش دادن به موسیقی ترکیبی از غم و شادی را در هنگام رانندگی تجربه میکند به طوری که نمیتوانیم بگوییم او در حال خندیدن است یا در حال گریه کردن.
فیلم روزهای عالی یک بیانیه تند علیه مدرنیته و کاپیتالیسم هم هست. نکته جالب این فیلم همصدایی فرهنگ سنتی ژاپنی و سوسیالیسم آلمانی در اعتراض به نظام سرمایهداری است. همکار او در شرکت خدمات نظافتی به عنوان نماینده فرهنگ رایج شهر در مقابل هیرایاما قرار میگیرد. او بیمسئولیت، سهل انگار، بیهویت و همچنین دزد است و درک درستی از روابط انسانی و هویت شهروندی و توانایی لذت بردن از زیبایی را ندارد و دوستش با بوسه ای که تقدیم هیرایاما میکند، در این اعتراض با او همراه میشود.
رضایتمندی گمشده بزرگ انسان مدرن است و فیلم میخواهد به ما بگوید که نظام سرمایهداری در یکی از کهنترین سرزمینهای شرقی با وجود امکانات رفاهی فراوانی که فراهم کرده، نمیتواند رضایتمندی از زندگی را به او تقدیم کند و انسان مدرن همانند خواهرزاده هیرایاما در زندانی گیر کرده که خانه نام دارد ولی در آرزوی زندگی ساده دایی خود به سر میبرد و قدرت تصمیمگیری برای انتخاب سبک زندگی از او گرفته شده است. شاید بررسی مفهوم میل در روانکاوی معاصر بتواند تا حدودی دلایل این ناخرسندی انسان مدرن را توضیح دهد. آن هم در زمانی که او در قله رفاه و برخورداری و بهداشت و سلامت قرار دارد اما از همیشه ناراضی تر و افسرده تر است.
دروغی که نظام سرمایهداری با تواناییهای تکنولوژیک و رسانهای به انسان مدرن میگوید این است که رفاه ضامن رضایتمندی است. در حالیکه برانگیختن انسان برای تلاش فراتر از طاقت انسانی خود، در جهت به دست آوردن این رضایت نیست بلکه در خدمت تداوم بخشیدن به چرخه نظام سرمایهداری است و از این جهت بر خلاف منفعت انسان و رضایتمندی او عمل میکند.
روانکاوی مدعی داشتن راه حلی برای این تعارض است و از این جهت در نقطه مقابل کاپیتالیسم قرار میگیرد. میل انسان به برخورداری و مالکیت و رفاه یک امر خیالی است و تحقق کامل آن ناممکن است. خیالی که با امکانات تکنولوژی رسانه در رویایی ترین شکل خود همواره باز تولید میشود. در حالی که در عالم واقعیت این برخورداری برای بخش بسیار بزرگی از جامعه انسانی امکان تحقق ندارد و تلاشی که گفته میشود فارغ از طبقه اقتصادی و اجتماعی انسان میتواند او را به این آمال و آرزوهای خیالی برساند همان دروغ بزرگ است و هر چه بیشتر این مسیر پیموده شود، تنها موجب ناکامی و سرخوردگی بیشتر او خواهد شد.
هیرایاما در این داستان نماد فردیست که متوجه این دروغ بزرگ شده است. او هر روز صبح که از خانه بیرون میآید و طلوع خورشید را میبیند، خوشحال میشود. ناهارش را در کنار درختانی که آنها را دوست خود نامیده صرف میکند و با لبخند درختها را نظاره میکند و از آنها عکس میگیرد. با وجود آنکه میداند لحظاتی بعد حاصل کار او در توالت های عمومی از بین خواهد رفت و دوباره سرویسها آلوده خواهند شد او با جدیت کارش را درست انجام میدهد و در واقع از انجام کار درست صرفنظر از نتیجه لذت می برد. در جای دیگری از فیلم او از بازی سادهای که نمیداند با چه کسی روی کاغذ مخفی شده روی زیر آینه دستشویی عمومی انجام میدهد لذت میبرد یا در مسیر این تکرار ملال آور آهنگ مورد علاقهاش را گوش میدهد و شبها با خواندن چند صفحه کتاب برای خودش رویایی فراهم میآورد تا در خواب با آنها کامیاب شود.
گویی او با گشودن این راز بزرگ مفهوم واقعی و ممکن رضایتمندی را دریافته و متوجه خیالی بودن آرزوها و امیال انسانی شده است و به جای آنکه روزها در پی آن باشد، شبها در خواب به راحتی به آن دسترسی پیدا میکند.
*روانشناس تحلیلی
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- تغییرات در جوایز آکادمی فیلم اروپا
- مشکلات و رویاهای فیلمسازان خارجی در هالیوود!
- «درون و بیرون۲»؛ مدیریت شکوهمند یک اضطراب
- «کیک محبوب من»؛ کیکی که نصیب ما نشد
- درباره «ما با هم تمامش میکنیم»/ خشونت خانگی؛ قاتل خاموش نسلها
- «ناپلئون»؛ سه بیماری امپراتور
- نقش خانوادهها در گسترش تبهکاری/ نگاهی به سریال «اوزارک»
- توالت، معماری و «روزهای عالی»
- بدون پول و قدرت مرد نیستی/ «مهتاب»؛ اندوه مردانه و ممنوعیت ابراز احساسات
- هفته پایانی فیلسوف/ نگاهی به فیلم «آخرین جلسه فروید»
- جنگ ضد مردمی است/ نگاهی به فیلم «۲۰ روز در ماریوپل»
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
- «روزهای عالی»؛ روزمرگیهای یک نظافتچی تنها
- «شیرین»، مثل عشق زنانه
- وقتی غم، نفس زندگی را بند میآورد/ نگاهی به فیلم «ملانکولیا»
پربازدیدترین ها
- فوت خواننده پیشکسوت موسیقی نواحی گیلان/ ناصر مسعودی درگذشت
- نگاهی به فیلم «بیسر و صدا»؛ ایده خلاقانه، مسیر اشتباه
- حقایقی درباره بازمانده ساخته سیف الله داد/ماجرای توقیف فیلم بازمانده به دلیل حجاب!
- بیانیه انجمن بازیگران سینما در واکنش به وقایع اخیر و هتک حرمت هنرمندان/ پژمان بازغی استعفا داد
- «رابین هود»؛ افسانهی شیرین مرد شریف قانون شکن!
آخرین ها
- معرفی برندگان هیئت ملی نقد آمریکا ۲۰۲۵/ «یک تصادف ساده»؛ بهترین فیلم بینالمللی/ «نبردی پس از دیگری» ۵ جایزه گرفت
- ۱۵ اثری که برای فهرست اولیه اسکار فیلم بینالمللی شانس بالاتری دارند
- تأملی بر حضور نوری بیلگه جیلان در جشنواره جهانی فیلم فجر؛ داور غایب
- بیانیه کانون کارگردانان سینما درباره بازداشت سینماگران در مهمانی خصوصی
- واکنش رضا کیانیان به گزارش تاریخ سه هزار ساله زیر چرخ لودرها
- اعلام مستندهای دو بخش از نوزدهمین جشنواره «سینماحقیقت»
- واکنش کانون کارگردانان سینمای ایران به حکم جعفر پناهی
- شروودِ تالار وحدت؛ جایی که ماهان حیدری قهرمانان آینده را پیدا میکند
- تورج اصلانی داور جشنواره ترکیهای شد
- سروش صحت و علی مصفا «بیآتشی» را روایت کردند
- سام درخشانی هم استعفا داد
- نمایش موزیکال «رابین هود» / گزارش تصویری
- حلقه منتقدان فیلم نیویورک منتخبان ۲۰۲۵ خود را اعلام کرد/ «نبردی پس از دیگری»، بهترین فیلم شد؛ پناهی، بهترین کارگردان
- جشنواره جهانی فیلم فجر۴۳؛ در ایستگاه پایانی «درس آموختهها» بهترین فیلم شد/ جایزه ویژه داوران به کارگردان ژاپنی رسید
- «خرگوش سیاه، خرگوش سفید» به چین میرود
- گاتهام ۳ جایزه به «یک تصادف ساده» داد/ «نبردی پس از دیگری» بهترین فیلم جوایز مستقل نیویورک شد
- بیانیه انجمن بازیگران سینما در واکنش به وقایع اخیر و هتک حرمت هنرمندان/ پژمان بازغی استعفا داد
- مصائب افزایش سن ، از جولیا رابرتز تا نیکول کیدمن
- تام استاپارد؛ نویسندهای که جهان را از نو صحنهپردازی کرد
- نگاهی به فیلم «پارتنوپه»؛ زیبایی از دست رفته
- توقیف سکوی پخش «بازمانده» پس از انتشار ویدیوی بدون مجوز
- «سمفونی باران» کلید خورد
- «ناتوردشت» به باکو میرود
- از جدال اندیشه تا لبخند روی ردکارپت
- گفت وگو با کارگردان مستند «مُک» به بهانه حضور آن در جشنواره سینما حقیقت
- «زوتوپیا ۲» رکورددار فروش جهانی سینما شد
- صدای بخش خصوصی را بشنوید؛ هوای آلوده با تعطیلی تئاتر تمیز میشود؟
- «رها» بهترین فیلم اول جشنواره گوا شد
- سنگرم اندازه همان کافه ام بود
- نگاهی به تازهترین قسمت برنامه «اکنون»؛ سیر و سلوک بازیگری
