سینماسینما، پویا نبی
یک. یافت و نمایش نسخه چهل و یک دقیقه ای تصاویر پشت صحنه فیلم سینمایی (گاو) ساخته سترگ داریوش مهرجویی آن هم قریب به پنجاه سال از زمان ساخت این اثر جاودانه که برای اولین بار در حاشیه جشنواره جهانی فیلم فجر به وقوع پیوست بار دیگر نگاه ها را به این فیلم مهم و جریان ساز معطوف کرد. سندی که حقایقی تازه از این اثر مهم به روی دیدهگان علاقمندان سینمای ایران به ویژه پیگیران بحث های پژوهشی سینمای ایران دارا است . تصاویری که به صورت کاملا تصادفی و به همت خانم طاهری مدیر وقت فیلمخانه ملی ایران یافت شد و بیانگر زوایایی از نحوه ساخت و حتی دوران زیستی سینمای ایران در اواخر دهه چهل خورشیدی است که حتی خود سازنده اثر از وجود آنها بی اطلاع بوده و یا به تعبیر صحیح تر در گذر ایام آنها را فراموش کرده بود.
دو. از ویژگی ها ماهیتی این تصاویر تازه یافته شده تکذیب تفکری است که عموما از طرف روزنامه نگاران و فیلمسازان گرایش چپ در مورد این اثر در طول تاریخ یاد شده و آن سانسور بی امان وزارت فرهنگ وقت و توقیف دومین ساخته داریوش مهرجویی است. با دیدن این تصاویر (از گفتن و نگارش صفت مستند پشت صحنه که این روزها به کرات استفاده می شود به عمد ابا دارم زیرا این مجموعه به هیچ عنوان مستندی با خط روایی مشخص در مورد شکل گیری فیلم سینمایی گاو نیست و بیشتر به تمرین بازیگری و اخت شدن بازیگران به محیط روستا می ماند) به راحتی متوجه می شویم تیم سازنده بر خلاف ادعای برخی تاریخ نگاران سینمایی اتفاقا از حمایت کامل وزارت فرهنگ برخوردار بودند به نحوی که حتی تمرینات اولیه بازیگران در حیاط وزات فرهنگ و در جوار اتومبیل های سینمای سیار صورت می گیرد و ماهیت این موضوع که در دوران نگاتیو تیمی شرایط آن را داشته که با دوربین ۳۵ تمرین بازیگران را به این شیوه دست و دلبازانه ثبت کند نشان دهنده چیست؟ نگاه چپ سنتی که با رژیم وقت زاویه داشت فراموش کرده که فیلم سینمایی «گاو» اساسا تولید وزارت فرهنگ است و حتی نسخه نمایشی آن که به کارگردانی جعفروالی به صورت زنده پخش شد هم به سفارش تلویزیون ملی بوده، حالا چگونه فیلمی که محصول دو جریان کاملا دولتی است توسط خود دولت توقیف می شود؟ البته استناد دوستان به جمله ابتدای فیلم است که زمان روایت داستان را به چهل سال قبل تعمیم می دهد که این هم از ضریب هوشی پایین سانسور در آن دوران ناشی می شود.
سه. اینکه نگاه چپ همواره نگاهی سیاسی به فیلم سینمایی «گاو» داشته چیزی نیست که قابل کتمان باشد از تعابیری مثل اینکه آن بلوری ها نماینده کشورهای غربی بودند تا گاو که به نفت سرزمین ایران از دید برخی تعبیر شد و چیزی که بسیار عجیب است در تمام طول این سالها که منتقدین به نامی چون مرحوم ایرج کریمی به دومین ساخته داریوش مهرجویی به تفصیل پرداخته اند اما کمتر کسی از روایت رئالیسم جادویی این اثر سخن به میان آورده، حتی در شماره مهر ماه ماهنامه فیلم که به همت علیرضا محمودی گرداوری شده بیشتر به جایگاه تاریخی این اثر و تقابلش با دیگر فیلم مهم آن سال یعنی «قیصر» (مسعود کیمیایی) پرداخت شده است. گاو که داستان چهارم مجموعه داستان «عزاداران بیل» (داستان های این کتاب عنوان ندارند و با شماره مشخص شده است) و همینطور فیلم «گاو»، یک وجه پر رنگ رئالیسم جادویی به سبک و سیاق مارکز فقید دارد؛ از استحاله محبوب در خود گرفته تا شرایط زیستی اهالی آن روستا که علیرغم نشانه های ایرانی جاری در زندگی اما توامان یک فضای بی مکان و بی زمان را هم یادآوری می کند مانند اینکه اساسا اهالی این روستا با چه لهجه ای گویش می کنند؟ این لهجه برای کدام بخش ایران است؟ اساسا موقعیت جغرافیایی این روستا کجا است؟
چهار. همانگونه که اشاره شد این تصاویر تازه یافته شده یک سند بی بدیل از نحوه بازی بازیگران است که همگی از تئاترهای ۲۴ شهریور آن روزگار می آمدند و تجربه غنی تئاتری را در پشت خود داشتند آن هم در دورانی که هنوز مکاتبی چون استانیسلاوسکی از شوروی در این سرزمین ظهور نکرده بود اما بازیگران دومین ساخته داریوش مهرجویی ناخواسته از شیوه بازیگری تبعیت می کردند. از جملگی می توان به سکانس هم آغوشی کاراکتر مش حسن با بازی مرحوم عزت الله انتظامی در گوشه آن طویله اشاره کرد که برای نزدیک شدن به نقشش با آن گاو هم نشینی می کند به گونه ای که گویی رفاقتی بین آنها شکل گرفته و حتی گاو مذکور به او واکنش نشان می دهد یا به فصلی توجه کنید که علی نصیریان در حال تمرین نشستن به شیوه اهالی آن روستا است و با چه دقتی رفتار روزمره آنها را زیر نظر دارد.
پنجم. لایه بیرونی تصاویر یافت شده شامل برخی نکات است که کمتر در بحث تاریخ نگاری فیلم «گاو» به آن اشاره شده است از جمله تغییر برخی بازیگران اصلی فیلم برای مثال در این تصاویری می بینیم جناب جعفر والی نقش آن دیوانه روستا را بازی می کند اما گویا در روزهای فیلمبرداری این نقش به عزت الله رمضانی فر واگذار می شود و یا شیوه بازی گیری داریوش مهرجویی که گویی بنیان اولیه اش در این فیلم گذاشته شد و بعدها در «هامون» و «اجاره نشین ها» به اوج خود رسید شیوه ای بر اساس تمرین و با حضور همه بازیگران. در این تصاویر هم می بینیم که مهرجویی جوان با چه دقت و ریزبینی روی حرکات تک تک بازیگران از عزت الله انتظامی و علی نصیریان تا محمود دولت آبادی و شکوه نجم آبادی انرژی صرف می کند و در موقعیت های مختلف روی تک تک اجزای نقش با آنها کار می کند.
شش. شاید ادعای بی راهی نباشد اگر بگوییم تصاویر یافت شده بیشترین میزان کاربردش در حوزه بازیگری و آموزه های مربوط به آن است به نحوی که به عنوان یک فرصت مطالعاتی می تواند در کلاس های بازیگری آن هم به عنوان یک مکتب تدریس شود و در عین حال بخشی از گذشته پر شکوه سینمای ایران را آشکار می کند که بازیگران آن خارج از اداهای مرسوم این روزگار به بهتر ایفا کردن نقش خود می اندیشیدند.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- مرور آثار داریوش مهرجویی در مسکو
- بزرگداشت بیتا فرهی و یادبود داریوش مهرجویی در پاریس
- یادی از داریوش مهرجویی در بیستوپنجمین نشست ماهانهی «مستندهای ایرانشناسی»
- فرهنگ رکن زندگی، حیات و هویت یک ملت است/ «ناخداخورشید»؛ معرفی خردمندانهای از سینمای ایران
- نمایش مستند «ساختن فیلم گاو» در پاریس
- صدور رای پرونده قتل داریوش مهرجویی و همسرش/ متهم ردیف اول به قصاص محکوم شد
- علیرضا رضاداد: ادغام بخش ملی و بینالمللی فیلم فجر نیازمند بازنگری است
- «تناقض»؛ روایتی از قتل داریوش مهرجویی و چند هنرمند دیگر
- ختم رسیدگی به پرونده قتل داریوش مهرجویی و وحیده محمدیفر
- گفتوگوی سینمایی نسلها/ نگاهی به مستند «موج نو»
- تعیین وقت در پرونده داریوش مهرجویی/ صدور رای غیابی برای تتلو
- آشنایی با دکتر سناریو با درآمد هفتهای ۳۰۰ هزار دلار
- صدور کیفرخواست متهمان پرونده قتل مهرجویی و همسرش
- ادای احترام جشنواره کرالا به مهرجویی و گلستان
- پرونده قتل داریوش مهرجویی به دادگاه مطبوعات رسید/ هیات منصفه «رکنا» را مجرم دانست
نظر شما
پربازدیدترین ها
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- کارگردان کانادایی که عاشق فرهنگ ایران شد/ ماتیو رانکین: از سینمای ایران تاثیر گرفتهام
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
آخرین ها
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- «آقای قاضی» به شبکه دو میآید
- واکنشها به گفتگوی عضو هیئت مدیره نماوا/ شورای صیانت خانه سینمای ایران بررسی میکند
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- بستههای همراه اول ویژه حج ۱۴۰۳ اعلام شد
- چرا «سرزمین مادری» فعلا متوقف است؟
- اکران «همسایه شما، زهره» در هنر و تجربه/ پوستر فیلم رونمایی شد
- کمال تبریزی به دبیری جشنواره فیلم اقوام ایرانی نرسید
- معرفی نامزدهای دومین جشنواره «عروسکخونه»
- «ایستاده با گرگ» نامزد دریافت جایزه از جشنواره دهلی نو شد
- کیلین مورفی، بهترین بازیگر مرد آکادمی فیلم و تلویزیون ایرلند/ پیروزی «اوپنهایمر» کامل شد
- شمشیرها برق میزنند/ نگاهی به فیلم «شوگان»
- اردیبهشتِ تئاتر شهرزاد با سه نمایش
- مستندی از «حمید سهیلی» در موزه سینما نمایش داده میشود
- انتشار پوستر «آن دو» با تصویری از لحظه شهادت کاراکتر اصلی
- دبیر هفتمین دوره جایزه پژوهش سال سینمای ایران منصوب شد