سینماسینما، جابر تواضعی
بدون شک شجریان کاملترین شمایل یک هنرمند ملی است. این شمایل، گذشته از هنرش در آواز و موسیقی، حاصل ویژگیهای دیگری است که در او متجلی شد. سابقه قاری قرآن بودن او و مخصوصاً خواندن مناجات ربنا وجه مذهبی این شمایل را ساخت و حمایتش از اعتراضات مردمی این پازل را تکمیل کرد. تا جایی که بسیاری از ما که اهل موسیقی سنتی نیستیم و حتی بلد نیستیم «ربنا» و «مرغ سحر» را هم تا آخرش بخوانیم، به این شمایل احساس ارادت میکنیم.
غریبگی ما با موسیقی سنتی، به هژمونی این موسیقی در دهه شصت برمیگردد. زمانی که غیر از نوحههای مذهبی و مارشهای نظامی و حماسی و سرودهای انقلابی، چیزی که بهعنوان موسیقی از رادیو و تلویزیون میشنیدیم، همردیف ناله و زنجموره بود و نیاز طبیعی و انسانی ما را به موسیقی شاد و ریتمیک برآورده نمیکرد. راز اقبال و موفقیت بسیاری از خوانندگان لسآنجلسی و «ترانه»های ممنوعشان را که درست یا غلط با عنوان «مبتذل» دستهبندی میشد، باید در همین جستوجو کرد. از دورهای حرف میزنم که حتی بهکار بردن واژه «ترانه» ممنوع بود و این تقسیمبندی که فلانی «اهل نوار» هست یا نه، دلیل مکدر شدن بسیاری از ارتباطات میان فردی و فامیلی و حتی بههم خوردن وصلتها بود. نوعی خودسانسوری ناشی از جوزدگی که گرچه به قوت گذشته نیست، اما در لایههای سنتیتر جامعه همچنان مشهود و پابرجا است.
آن افراط نمیتوانست نتیجهای جز تفریط داشته باشد. با اغماض و نرمش سنتگرایان، همه آنها کمانه کرد و به سمت خود جامعه برگشت. حالا در زمانه خاموشی عندلیبان، زاغچههای انکرالاصوات نهتنها در فضای مجازی که حتی از رسانههای رسمی هر خزعبلی را به اسم شعر و ترانه و موسیقی بر سر جالیز جامعه و مردمانی که ما باشیم، فریاد میکنند و صدالبته ما که وارثان ندیدبدیدِ همان دورهایم، سوت و دست و هورا نثارشان میکنیم. فارغ از ارزشگذاری موسیقیایی، بدون تعارف و فارغ از جوزدگی فضای مجازی و ژستهایی که این چند روز در استوریها و پستهامان خواهیم گرفت، با خودمان صادق باشیم؛ شما صدای امثال تتلوها و ساسی مانکنها را بیشتر از صدای ماشینهای کناریتان میشنوید یا صدای شجریان را؟!
فارغ از محدودیتهای مشهد و شرایط کرونا، به استناد تجمع مردم در خیابانهای اطراف بیمارستان جم تهران، میتوان پیشبینی کرد که تشییع جنازه استاد شجریان هم به لیست پرجمعیتترین تشییعهای سالهای اخیر اضافه خواهد شد. اما از بسیاری جهات با نمونههای پیشیناش متفاوت خواهد بود. طرفداران فردین که یکی از پرجمعیتترین تشییع جنازههای تاریخ کشور را برای او رقم زدند، مخاطب مستقیم فیلمهای او نبودند و در حقیقت نوستالژی نسل پدرانشان را بدرقه میکردند. اما شجریان قبل از اینکه به نوستالژی تبدیل شود، به یک شمایل تبدیل شد.
بخش زیادی از شمایل شجریان به رویکرد او پس از دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، تحریم پخش آثارش و مخصوصاً ربنا از رادیو و تلویزیون و در یک کلام غیبت خودخواستهاش برمیگردد؛ وقتی که محکم و استوار ایستاد و خودش را صدای خس و خاشاک خواند.
درست است که آخرین کنسرت او به سال ۸۷ برمیگردد، اما حالا دیگر دوست داشتن شجریان به معنای دوست داشتن خود او یا ترجیح هنر موسیقی سنتی بر انواع دیگر نیست؛ دوست داشتن شمایل هنرمندی است که چون علاوه بر رسالت هنری وظایف دیگری هم برای خودش قائل بود، تلاش کرد در یک بزنگاه تاریخی نقش درستی ایفا کند و صدای مقاومت مردمی باشد که از زبان آنها تصنیف «تفنگت را زمین بگذار» را خواند.
انتشار زمزمه زیر لب و مشمئزکننده این شعر توسط یکی از اصلیترین مسببان آن روزها در ویدئویی که اخیراً در فضای مجازی منتشر شد، علاوه بر غلظت جو سالوس و ریا در جامعه و میزان وقاحت او، میتواند نشاندهنده پایمردی هنرمندی باشد که اتفاقاً چون با هژمونی غالب همصدا نبود، حالا برای مصادره به مطلوب طعمه لذیذی بهحساب میآید. همین است که خبرگزاری رسمی کشور (ایرنا) اولین رسانهای است که خبر فوتش را منتشر میکند، صدا و سیما بعد سالها بر اساس قاعده «هنرمند خوب، هنرمند مرده است» با انتشار خبر فوتش به ممنوعالتصویریاش خاتمه میدهد و مقام رسمیای که بیتفاوت از کنار او و مردمی که او کنارشان ایستاده عبور کرده، پیام تسلیت میفرستد. در حالی که در زمان حیاتش نامگذاری یک خیابان به نام او هم با حرف و حدیثهای فراوانی روبهرو شد.
مصادره نام و هنر او پس از مرگش داستان تازهای نیست و قطعاً همین جا متوقف نخواهد ماند. اما یاد او برای همه ما یادآور مردی است که اول هنرمند و انسان بود و دوم اینکه میدانست سرمایهاش را کِی، کجا و برای چه کسی هزینه کند.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- جاودانگی صدا تا ابد/ به مناسبت سالگرد درگذشت محمدرضا شجریان
- برشهای کوتاه/ سخنرانی شجریان و سایه در مراسم شب عبدالوهاب شهیدی/ قطعهای شنیدنی از شهیدی
- محمدرضا شجریان بودن
- خدایا مرغ سحر را شاد کن تا ناله نکند/دلنوشته ای از علی رویین تن
- تصاویر اختصاصی سینماسینما از حضور مردم و دوستداران محمدرضا شجریان در توس و در جوار آرامگاه فردوسی
- مراسم تشییع پیکر محمدرضا شجریان برگزار شد/ بدرقه با زمزمه «مرغ سحر»
- آوازخوان و آواز/ مهر محمدرضا شجریان در قلب ما میماند
- صدا وسیما از جان استاد شجریان چه می خواهد؟!
- ویدئویی از محمدرضا شجریان به مناسبت زادروزش
- افسانه موسیقی شرق
- گفتوگو منتشر نشده با محمدرضا شجریان؛ در آستانه زادروزش/ «ربنا» را یک دعای سیاسی کردند
- حذف نام شجریان از بیلبوردهای مستند چاووش از در آمد تا فرود
- در سالروز تولد محمدرضا شجریان صورت گرفت/ تکمیل باغ هنر بم پس از ۱۵سال
- شکایت شجریان از رسانه ملی به کجا رسید؟
- انتقاد علی مطهری از حذف نام شجریان در صداوسیما
نظر شما
پربازدیدترین ها
- وقتی زن تبدیل به «ناموس» میشود/ نگاهی به فیلم «خورشید آن ماه»
- چهره تلخ عشق یک سویه/ نگاهی به فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟»
- اختصاص سینماسینما/ سه فیلم ایرانی در جشنواره فیلمهای برتر سال ۲۰۲۴ مجله تله راما
- گفتوگو با محمد مقدم درباره سینمای مستند/ فیلم مستند، جهانی است ساختگی؟
- تاریخچه سریالهای ماه رمضان از ابتدا تاکنون/ در دهه هشتاد ۴۰ سریال روی آنتن رفت
آخرین ها
- حضورهای بین المللی فیلم کوتاه تامینا
- گلدن گلوب اعلام کرد؛ وایولا دیویس جایزه سیسیل بی دمیل ۲۰۲۵ را میگیرد
- درباره «قهوه پدری»؛ قهوه بیمزه پدری
- «کارون – اهواز» در راه مصر
- اختتامیه جشنواره «دیدار» ۱۷ دی برگزار خواهد شد
- اختصاص سینماسینما/ سه فیلم ایرانی در جشنواره فیلمهای برتر سال ۲۰۲۴ مجله تله راما
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ «مجمع کاردینالها»؛ موفقیت غیرمنتظره در گیشه و جذب مخاطبان مسنتر
- مدیر شبکه نسیم توضیح داد؛ مهران مدیری، جنابخان، فرزاد حسنی و چند برنامه دیگر
- تاکید بر سمزدایی از سینما و جشنواره فجر/ علیرضا شجاع نوری: ادغام جشنوارهی ملی و جهانی فجر سیاسیکاری بود
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ جادوی «شرور»؛ داستانی از دوستی، تفاوتها و مبارزه با تبعیض
- برای پخش در سال ۲۰۲۵؛ پسر شاهرخ خان برای نتفلیکس سریال میسازد
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ «گلادیاتور ۲»؛ بازگشتی باشکوه به کُلُسیوم و سنت حماسههای سینمایی
- اعلام نامزدهای چهلمین دوره جوایز انجمن بینالمللی مستند/ محصول مشترک ایران و انگلیس در شاخه بهترین مستند کوتاه
- اصغر افضلی و انیمیشن «رابینهود» در تازهترین قسمت «صداهای ابریشمی»
- جایزه جشنواره آمریکایی به پگاه آهنگرانی رسید
- چهل و سومین جشنواره فیلم فجر؛ از فرصت ثبت نام فیلمها تا داوری عوامل بخش نگاه نو
- نمایش بچه / گزارش تصویری
- اهمیت «باغ کیانوش» در سینمای کمدی زدهی این روزها
- برای بازی در فیلم «ماریا»؛ نخل صحرای پالم اسپرینگز به آنجلینا جولی اهدا میشود
- اکران فیلم علی زرنگار از اواخر آذر؛ «علت مرگ: نامعلوم» رفع توقیف شد
- مانور آمادگی همراه اول برای رویارویی با بحران؛ تمرینی برای پایداری ارتباطات
- بررسی هزینه و درآمد تولیدات ۳ سال اخیر؛ حساب کتاب فارابی جور است؟
- در اولین روزهای اکران بینالمللی؛ «گلادیاتور۲»، ۸۷ میلیون دلار فروخت
- اعضای شورای سیاستگذاری جشنواره فیلم فجر معرفی شدند
- نامزدی ۲ جایزه آمریکایی برای «دوربین فرانسوی»
- «شهر خاموش» بهترین فیلم جشنواره نوستالژیا شد
- فروغ قجابگلی بهترین بازیگر جشنواره ریچموند شد
- «تگزاس ۳»؛ کمدی از نفس افتاده یا موفقیت تکراری؟
- روایتی از سه نمایشنامه از محمد مساوات روی صحنه میرود
- «کارون – اهواز» در مراکش