سینماسینما، آریو همتی
پیام فیلم «لیلا» (۱۳۷۵) این است که هر غیر ما، دیگری یا ابژه نیست که ما باعنوان نشستن در جایگاه سوژه بتوانیم آن را حذف کنیم.
«لیلا»ی مهرجویی بنا بر مقولهبندی ساختاریک در نوع سینمای فراساختارگرا قرار میگیرد.و بنا بر سوژههای بیستگانه فرائیستی در نوع جنسیت سوژه گرایی ذیل شاخه زن سوژهگرایی انسان محور تعریف میشود که توانسته خود را به دگرسوژهگرایی نزدیک کند.
درک حضور دیگری امری مهم در تاریخ اندیشه بشر است و ظرفیتسازی دیالکتیک ادراکی برای اینکه با این متد نگرشی بشود به گونهای وارد این مبحث شد که هر غیر خویش را دیگری نپنداریم و در واقع خویش را از مقام قضاوت خلع کنیم. همه ما انسانها با هر جنسیت، نژاد،ز بانی و در هر مکانی دگرسوژههای هم هستیم. در واقع در جهان تزها زیست ما معنی پیدا میکند آن هم بدون آنتیتز.
همه ما کنار هم سوژههای شناورجامعه انسانی هستیم و در مقام مادرمائیک با جنسهای همعرض خویش، سوژههای شناور جامعه جانداران، و باز در مقام مادرمائیک سوژههای شناور شناور تمام کلمه پدیدارهای هستی هستیم.
فیلم با سه تفاوتسازی لیلا با بازی لیلا حاتمی و همسرش با بازی علی مصفا و لیلا و مادر شوهرش با بازی جمیله شیخی و لیلا و هوویش با بازی شقایق فراهانی یکی از مهمترین فیلمهای سینمای ایران به لحاظ شکلگیری درام است. اینکه او میتواند در طول فیلم از تمام کشمکشها عبور کند در واقع یک کلاس درس برای زیست رئال ما میتواند باشد.
یک نکته مهم دیگر این است که در کلیت فیلم «لیلا» جایگاه زن سوژه محوری را داراست و ما انگار داریم جهان درون او را میخوانیم و میبینیم. این جهان زن سوژهگرایی البته با فراروی از نگرههای قالبیک به مبحث دگرسوژگی وارد میشود و میخواهد به درک حضور مادر شوهر، شوهر، و هوویش برسد. هر چند این تمرینها نهایتا روان او را میآزارد و یک جا، درست در نقطه اوج دراماتیک اثر، لیلا انگار میشکند و نیاز به باز آفرینی پیدا میکند. او که خودش برای همسرش زن اختیار کرده در شب عروسی آنها، خانه را ترک میکند.
مهمترین شاخصه مهرجویی زمانی که زنان در فیلمهای او در جایگاه سوژه قرار میگیرند مانند «پری» (۱۳۷۳) یا لیلا، آنجاست که ما درون ذهن کاراکتر را میشنویم و میبینیم. جهان درون تعیین یافته چه روزمرگی لیلا زیر بار فشار جهان بیرونی ـ اینجا خانواده ـ که لیلا حاتمی این ذره ذره دیوانگی و جان سوزی را به درستی بازی کرده و نمایش میدهد و چه زیست فلسفی و پرسشمند پری با آن بازی شاخص و تاریخ ساز نیکی کریمی که مخاطب را لحظهای به حال خود وا نمیگذارد، و تمام اینها بنا بر دقت و وسواس مهرجویی در شخصیتپردازی شکل گرفته و رخ مینماید. بهرام بیضایی هر چند در شخصیتپردازی مانند مهرجویی قوی عمل میکند ولی این کارگردان برجسته با جهان درون محتاطتر عمل کرده و تصاویر مبهم و هالههای عجیب و لحظههای نامفهوم از آن خلق میکند که البته این تفاوت در این دو کارگردان بنا بر رویکردهای متفاوت آنها نسبت به انسان و هستی است. بر مهرجویی نگرش فلسفی ـ عرفانی غلبه دارد، اما بر بیضایی نگرش اسطورهای ـ عرفانی .
بازی جذاب جمیله شیخی که به کاراکتری جان بخشیده که در ایجاد فراز های روایتی میتواند به عنوان یک آغاز گر درست عمل کند و البته در مقابل بازی درونگرای برونریز لیلا حاتمی با آن عمق کاراکتر لیلا ، با بازی به برونگرای درونریز علی مصفا مخاطب نسبت به فیلم کشش بیشتر و بیشتر پیدا میکند. تا آنجا که در نگاه مخاطب تودگانی این اثر به عنوان یک فیلم ماندگار ثبت میشود و در نگاه مخاطب نخبگانی در تمام نظر سنجیها به عنوان یکی از مهمترین فیلمهای مهرجویی نام برده میشود. این فیلم هنوز هم در ساحت سینمای اندیشهمحور و قصهگو با روایتی به شدت ایرانی، دوربینی ایرانی، بازیهایی ایرانی و یک کارگردانی ایرانی از نمودهای باشکوه تعیین یافته تمدن آریایی ماست.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- «شمعی در باد»؛ جسورانهترین فیلم نیمه اول دهه هشتاد
- نمایش «بانو»ی داریوش مهرجویی در بنیاد حریری
- «فریاد زیر آب» و موجی که فروکش نکرد
- اکران نسخه مرمت شده یکی از فیلمهای مهم داریوش مهرجویی
- «سوت پایان»؛ فیلمی با بار زنانگی و عاطفی قوی
- مولف بودن در آینه مکتب نقد عمیقگرا
- «دو زن» در آینه مکتب نقد عمیقگرا/ تصویری ماندگار از زنان
- «فروشنده» در آینه مکتب نقد عمیقگرا / فیلمی که مخاطبانی فراگیر دارد
- «پیرپسر» در آینه مکتب نقد عمیقگرا
- یادداشتی بر کتاب «سینماگر متفکر: گفتوگو با داریوش مهرجویی»/ فراتر از تصویر؛ از جهان فلسفه تا زبان سینما
- محسن امیریوسفی: روزی در این مملکت دادگاه رسیدگی به جنایات فرهنگی تشکیل میشود
- به یاد دو استاد موج نو سینمای ایران؛ آرامش در درود بیکران
- از خانه تا شهر؛ تداوم فلسفهی زیستن در سینمای مهرجویی
- اولیای دم مرحوم مهرجویی و محمدیفر از حکم قصاص گذشت کردند
- نمایش آثار مهرجویی، بیضایی و فرهادی در جشنواره مطرح ایتالیایی
پربازدیدترین ها
- آیا رونالدو وارد دنیای «سریع و خشمگین» میشود؟/ دیزل: ما برای او نقشی نوشتیم
- «سرِ انقلاب»؛ خنده در اتاق بازجویی، نمایش فروپاشی قدرت
- حقایقی درباره فیلم سرب ساخته مسعود کیمیایی به بهانه نمایش آن از تلویزیون
- داستان پرسر و صدای «بیسر و صدا»
- تاریخچه سریالهای ماه رمضان از ابتدا تاکنون/ در دهه هشتاد ۴۰ سریال روی آنتن رفت
آخرین ها
- «سامی»؛ روایتی انسانی از جنگ بیپایان
- سینمای مستقل ایران را به رسمیت بشناسید
- گیشه سینما در دست کمدیها/ دو فیلم جدید اکران شدند
- اعلام بودجه فرهنگ و هنر در سال ۱۴۰۵
- مصوبهای برای حذف وزارت فرهنگ؛ مصوبه «سیاستهای صوت و تصویر فراگیر»؛ تعارض با جمهوریت
- «بابا پیکاسو»؛ در چنبره عواطف، حرمان و جداافتادگی
- «شمعی در باد»؛ جسورانهترین فیلم نیمه اول دهه هشتاد
- مهتاب ثروتی و مرجان اتفاقیان به «خاکستر خیال» پیوستند
- «جزیره آزاد»؛ خداوندگار خودخوانده جزیره آزاد
- جیمز کامرون: از سلطه هوش مصنوعی میگریزم/ «آوارتار۳» و شروع افتخارآمیز اکران
- بازیگر آمریکایی خودکشی کرد
- «قمرتاج»؛ از ثبتِ واقعیت تا سازماندهی روایت
- «یک تصادف ساده»، فیلم مورد علاقه باراک اوباما
- مدیران تلویزیون به جای اینکه نقدها را بپذیرند به انتقاد از منتقدان می پردازند
- آخرین قاب یک کارگردان در «سینماحقیقت۱۹»/ احسان صدیقی درگذشت
- «شهر خاموش»؛ طلسم فاوست بر فراز شهر
- واکنش روزنامه هفت صبح به مصاحبه اخیر مهران مدیری : از برج عاج خود پایین نیامد
- استوری سحر دولتشاهی از پشت صحنه «هزار و یک شب»
- از «بادکنک سفید» تا «طعم گیلاس» در نیویورک
- پرویز شهبازی و سینمای مولف
- معرفی برگزیدگان بیست و چهارمین جشن حافظ؛ «پیر پسر» چهار جایزه گرفت/ سه جایزه برای «تاسیان»
- نقش هوش مصنوعی در باز طراحی کسب و کارها در ۲۰۲۶
- نمایش مناسبات داخل زندانها در سریالهای نمایش خانگی چگونه است؟
- «کفایت مذاکرات»؛ شوخیهای نخنما
- چهلوسومین جشنواره جهانی فیلم فجر؛ آزمونی جدی و نگاهی رو به آینده
- نمایش «بانو»ی داریوش مهرجویی در بنیاد حریری
- مستند «جستجو در تنگنا»؛ چیزی که شور زندگی خلق میکند
- «افسانه فیل»؛ سوار فیلی بزرگ و سفید، که انگار همهی راه را بلد بود
- سینمای ما چه سرسبز بود!/به بهانه نمایش نسخه بازسازی شده سارا مهرجویی در موزه سینما
- «کج پیله» وقتی زنها از پوست خودشان، خارج میشوند
