سینماسینما، پویا نبی
یک. یافت و نمایش نسخه چهل و یک دقیقه ای تصاویر پشت صحنه فیلم سینمایی (گاو) ساخته سترگ داریوش مهرجویی آن هم قریب به پنجاه سال از زمان ساخت این اثر جاودانه که برای اولین بار در حاشیه جشنواره جهانی فیلم فجر به وقوع پیوست بار دیگر نگاه ها را به این فیلم مهم و جریان ساز معطوف کرد. سندی که حقایقی تازه از این اثر مهم به روی دیدهگان علاقمندان سینمای ایران به ویژه پیگیران بحث های پژوهشی سینمای ایران دارا است . تصاویری که به صورت کاملا تصادفی و به همت خانم طاهری مدیر وقت فیلمخانه ملی ایران یافت شد و بیانگر زوایایی از نحوه ساخت و حتی دوران زیستی سینمای ایران در اواخر دهه چهل خورشیدی است که حتی خود سازنده اثر از وجود آنها بی اطلاع بوده و یا به تعبیر صحیح تر در گذر ایام آنها را فراموش کرده بود.
دو. از ویژگی ها ماهیتی این تصاویر تازه یافته شده تکذیب تفکری است که عموما از طرف روزنامه نگاران و فیلمسازان گرایش چپ در مورد این اثر در طول تاریخ یاد شده و آن سانسور بی امان وزارت فرهنگ وقت و توقیف دومین ساخته داریوش مهرجویی است. با دیدن این تصاویر (از گفتن و نگارش صفت مستند پشت صحنه که این روزها به کرات استفاده می شود به عمد ابا دارم زیرا این مجموعه به هیچ عنوان مستندی با خط روایی مشخص در مورد شکل گیری فیلم سینمایی گاو نیست و بیشتر به تمرین بازیگری و اخت شدن بازیگران به محیط روستا می ماند) به راحتی متوجه می شویم تیم سازنده بر خلاف ادعای برخی تاریخ نگاران سینمایی اتفاقا از حمایت کامل وزارت فرهنگ برخوردار بودند به نحوی که حتی تمرینات اولیه بازیگران در حیاط وزات فرهنگ و در جوار اتومبیل های سینمای سیار صورت می گیرد و ماهیت این موضوع که در دوران نگاتیو تیمی شرایط آن را داشته که با دوربین ۳۵ تمرین بازیگران را به این شیوه دست و دلبازانه ثبت کند نشان دهنده چیست؟ نگاه چپ سنتی که با رژیم وقت زاویه داشت فراموش کرده که فیلم سینمایی «گاو» اساسا تولید وزارت فرهنگ است و حتی نسخه نمایشی آن که به کارگردانی جعفروالی به صورت زنده پخش شد هم به سفارش تلویزیون ملی بوده، حالا چگونه فیلمی که محصول دو جریان کاملا دولتی است توسط خود دولت توقیف می شود؟ البته استناد دوستان به جمله ابتدای فیلم است که زمان روایت داستان را به چهل سال قبل تعمیم می دهد که این هم از ضریب هوشی پایین سانسور در آن دوران ناشی می شود.
سه. اینکه نگاه چپ همواره نگاهی سیاسی به فیلم سینمایی «گاو» داشته چیزی نیست که قابل کتمان باشد از تعابیری مثل اینکه آن بلوری ها نماینده کشورهای غربی بودند تا گاو که به نفت سرزمین ایران از دید برخی تعبیر شد و چیزی که بسیار عجیب است در تمام طول این سالها که منتقدین به نامی چون مرحوم ایرج کریمی به دومین ساخته داریوش مهرجویی به تفصیل پرداخته اند اما کمتر کسی از روایت رئالیسم جادویی این اثر سخن به میان آورده، حتی در شماره مهر ماه ماهنامه فیلم که به همت علیرضا محمودی گرداوری شده بیشتر به جایگاه تاریخی این اثر و تقابلش با دیگر فیلم مهم آن سال یعنی «قیصر» (مسعود کیمیایی) پرداخت شده است. گاو که داستان چهارم مجموعه داستان «عزاداران بیل» (داستان های این کتاب عنوان ندارند و با شماره مشخص شده است) و همینطور فیلم «گاو»، یک وجه پر رنگ رئالیسم جادویی به سبک و سیاق مارکز فقید دارد؛ از استحاله محبوب در خود گرفته تا شرایط زیستی اهالی آن روستا که علیرغم نشانه های ایرانی جاری در زندگی اما توامان یک فضای بی مکان و بی زمان را هم یادآوری می کند مانند اینکه اساسا اهالی این روستا با چه لهجه ای گویش می کنند؟ این لهجه برای کدام بخش ایران است؟ اساسا موقعیت جغرافیایی این روستا کجا است؟
چهار. همانگونه که اشاره شد این تصاویر تازه یافته شده یک سند بی بدیل از نحوه بازی بازیگران است که همگی از تئاترهای ۲۴ شهریور آن روزگار می آمدند و تجربه غنی تئاتری را در پشت خود داشتند آن هم در دورانی که هنوز مکاتبی چون استانیسلاوسکی از شوروی در این سرزمین ظهور نکرده بود اما بازیگران دومین ساخته داریوش مهرجویی ناخواسته از شیوه بازیگری تبعیت می کردند. از جملگی می توان به سکانس هم آغوشی کاراکتر مش حسن با بازی مرحوم عزت الله انتظامی در گوشه آن طویله اشاره کرد که برای نزدیک شدن به نقشش با آن گاو هم نشینی می کند به گونه ای که گویی رفاقتی بین آنها شکل گرفته و حتی گاو مذکور به او واکنش نشان می دهد یا به فصلی توجه کنید که علی نصیریان در حال تمرین نشستن به شیوه اهالی آن روستا است و با چه دقتی رفتار روزمره آنها را زیر نظر دارد.
پنجم. لایه بیرونی تصاویر یافت شده شامل برخی نکات است که کمتر در بحث تاریخ نگاری فیلم «گاو» به آن اشاره شده است از جمله تغییر برخی بازیگران اصلی فیلم برای مثال در این تصاویری می بینیم جناب جعفر والی نقش آن دیوانه روستا را بازی می کند اما گویا در روزهای فیلمبرداری این نقش به عزت الله رمضانی فر واگذار می شود و یا شیوه بازی گیری داریوش مهرجویی که گویی بنیان اولیه اش در این فیلم گذاشته شد و بعدها در «هامون» و «اجاره نشین ها» به اوج خود رسید شیوه ای بر اساس تمرین و با حضور همه بازیگران. در این تصاویر هم می بینیم که مهرجویی جوان با چه دقت و ریزبینی روی حرکات تک تک بازیگران از عزت الله انتظامی و علی نصیریان تا محمود دولت آبادی و شکوه نجم آبادی انرژی صرف می کند و در موقعیت های مختلف روی تک تک اجزای نقش با آنها کار می کند.
شش. شاید ادعای بی راهی نباشد اگر بگوییم تصاویر یافت شده بیشترین میزان کاربردش در حوزه بازیگری و آموزه های مربوط به آن است به نحوی که به عنوان یک فرصت مطالعاتی می تواند در کلاس های بازیگری آن هم به عنوان یک مکتب تدریس شود و در عین حال بخشی از گذشته پر شکوه سینمای ایران را آشکار می کند که بازیگران آن خارج از اداهای مرسوم این روزگار به بهتر ایفا کردن نقش خود می اندیشیدند.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- مرور آثار داریوش مهرجویی در مسکو
- بزرگداشت بیتا فرهی و یادبود داریوش مهرجویی در پاریس
- یادی از داریوش مهرجویی در بیستوپنجمین نشست ماهانهی «مستندهای ایرانشناسی»
- فرهنگ رکن زندگی، حیات و هویت یک ملت است/ «ناخداخورشید»؛ معرفی خردمندانهای از سینمای ایران
- نمایش مستند «ساختن فیلم گاو» در پاریس
- صدور رای پرونده قتل داریوش مهرجویی و همسرش/ متهم ردیف اول به قصاص محکوم شد
- علیرضا رضاداد: ادغام بخش ملی و بینالمللی فیلم فجر نیازمند بازنگری است
- «تناقض»؛ روایتی از قتل داریوش مهرجویی و چند هنرمند دیگر
- ختم رسیدگی به پرونده قتل داریوش مهرجویی و وحیده محمدیفر
- گفتوگوی سینمایی نسلها/ نگاهی به مستند «موج نو»
- تعیین وقت در پرونده داریوش مهرجویی/ صدور رای غیابی برای تتلو
- آشنایی با دکتر سناریو با درآمد هفتهای ۳۰۰ هزار دلار
- صدور کیفرخواست متهمان پرونده قتل مهرجویی و همسرش
- ادای احترام جشنواره کرالا به مهرجویی و گلستان
- پرونده قتل داریوش مهرجویی به دادگاه مطبوعات رسید/ هیات منصفه «رکنا» را مجرم دانست
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- رکوردداران روز اول اکران
- «اتاق فرار» پرمخاطبترین بسته فیلم کوتاه «هنر و تجربه»
- معرفی برگزیدگان جوایز دیوید دی دوناتلو ۲۰۲۴ ایتالیا/ «من کاپیتان» بهترین فیلم شد
- روسای جدید آکادمی سزار معرفی شدند
- فیلم کوتاه «چوپان» در جشنواره ژاپنی
- «طاووس خانم و ازدواجهایش» در فرهنگسرای نیاوران روی صحنه میرود
- حسن فتحی: جهانِ پر از طمع و ویرانی را با افعال خود سیاهتر نکنیم
- شهاب حسینی؛ تنوع در پذیرش نقش، تناقض و شتابزدگی در واکنشها/ یادداشت کیوان کثیریان
- جزئیاتی از فیلم «کارآموز» علی عباسی/ صعود ترامپ
- جزئیات برنامههای جشنواره ترایبکا اعلام شد/ نمایش فیلمهای خاطرهانگیز هیچکاک، اسکورسیزی و اسپیلبرگ
- برگزاری دوازدهمین کارگاه بینالمللی تئوری اطلاعات و مخابرات با حمایت همراه اول
- این هنر و تجربه آنتی ویروسی ست بر فیلم های به هرقیمت مسخره
- جشنواره «هاتداکس» در ایستگاه پایانی؟/ گرفتاریهای تهدید کننده
- رخشان بنیاعتماد و روبن اوستلوند در مجمع سرمایهگذاران بازار فیلم کن
- نظارت سازمان سینمایی به نمایش آثار سینمایی خارجی در پلتفرمها
- پل استر درگذشت
- رامین حسینپور بهترین آهنگساز فستیوال لسآنجلس شد
- رقابت ویژه چند فیلم و تعطیلی یک روزه سینما
- «پر» در جشنواره ورونژ روسیه نمایش داده میشود
- مسعود اسکویی درگذشت
- برگزیدگان جشنواره فیلم پکن معرفی شدند/ تجلیل از چن کایگه با حضور ییمو
- «سیم خاردار» در کازابلانکا
- راهیابی مستند «دوربین فرانسوی» به جشنواره ارمنستانی
- نمایشگاه نقاشی «درخت جان» در گالری کاما
- رضا شیخی فیلمبردار سینمای ایران درگذشت
- پایان فیلمبرداری «خالد» در زیگورات
- معرفی آثار راه یافته به بخش فیلمنامه جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی
- امیر جدیدی، منصور بهرامی میشود
- زیر پوست شهر/ نگاهی به سریال «افعی تهران»
- هیات داوران جشنواره فیلم کن معرفی شدند/ گلادستون، کورئیدا و بایونا در فهرست