پایگاه خبری تحلیلی سینماسینما

نشست رسانه‌ای چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر با حضور حسین مسافرآستانه دبیر، اتابک نادری قائم‌مقام دبیر و وحید لک مدیر روابط عمومی،‌ اطلاع‌رسانی و تبلیغات جشنواره صبح دوشنبه ۱۱ بهمن در تالار رودکی برگزار شد.

به گزارش سینماسینما، مهران فاطمی استاندارد یزد که مراسم افتتاحیه با همکاری این استانداری در این استان برگزار می‌شود، اولین سخنران این مراسم بود.

او با ابراز خوشنودی از افتتاح جشنواره در این استان گفت: « افتخار دارم که از جانب مردم عزیز، شریف، مومن و نجیب یزد به شما سلام کنم و چهل‌ودومین سالگرد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی را تبریک بگویم. ما چهلمین دوره جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر را پیش رو داریم و استان یزد افتخار دارد که میزبانی این دوره را برای اولین بار بر عهده گیرد. این اتفاق فرخنده‌ای است که اتفاقات فرهنگی و هنری از پایتخت به مراکز شهرهای دیگر منتقل شود و زمینه رشد فرهنگی و شکوفایی استعدادها که در دیگر استان‌ها وجود دارد، فراهم شود. ما این اتفاق را به فال نیک می‌گیریم و ممنونیم که به استان‌ها اطمینان شد تا چنین رویدادهای بزرگی در آن‌ها برگزار شود. ان‌شاالله این اقدام به عنوان الگویی مبارک در سال‌های آینده در دیگر استان‌ها به وقوع بپیوندد. ما در استان یزد اعلام کرده‌ایم که فرهنگ، هنر و محیط زیست در صدر الویت‌های توسعه استان قرار دارند چراکه اینها مسائل اساسی و مهم هستند. ان‌شاالله زیباترین اتفاقات رقم بخورد. ما برنامه‌ریزی‌هایی کرده‌ایم که به لحاظ شکلی و محتوایی شاهد رخ دادن اتفاقی متفاوت با سال‌های پیش باشیم. از همه بزرگواران تقدیر و تشکر می‌کنم.»

آغاز فاز اول پروژه تاریخ شفاهی جشنواره تئاترفجر

حسین مسافرآستانه در ادامه با تشریح جزئیات اخبار، اطلاعات و فعالیت‌های مربوط به دبیرخانه گفت: «چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در ۱۰ بخش برگزار می‌شود؛ شش بخش اجرایی و چهار بخش دیگر که بخش‌هایی هدفمند هستند.»

او درباره بخش‌های غیراجرایی توضیح داد: «بخش‌های غیراجرایی شامل مسابقه و نمایشگاه عکس، مسابقه و نمایشگاه پوستر، مسابقه نمایشنامه‌نویسی ونمایشگاه اسناد چهل دوره جشنواره تئاتر فجر است. نگاه جشنواره در بخش پژوهش پرداختن به خود جشنواره در سه ساحت بوده است؛ یکی برگزاری نمایشگاه اسناد چهل ساله جشنواره تئاتر فجر است. بخشی از نمایشگاه اسناد به صورت فیزیکی و بخش عمده آن از طریق فضای مجازی ارائه خواهد شد. ساحت دوم، فاز اول پروژه تاریخ شفاهی جشنواره تئاترفجر است. مشکل ما این است که با تاریخ صرفا در پس خاطرات ذهنی افراد روبه‌رو هستیم و فاز اول پروژه تاریخ شفاهی جشنواره به همین دلیل آغاز شده است و خروجی‌اش در تلویزیون تئاتر ایران قابل مشاهده خواهد بود. ساحت سوم ،ترجمه و انتشار کتاب راهنمای جشنواره‌های بین‌المللی شامل مجموعه مقالاتی از انتشارات دانشگاه کمبریج است. این اثر کتابی معتبری است .برای من جذاب بود که بدانم به شکل رسمی استاندارهای کلی که در دنیا به آن رسیده‌اند چیست و این کتاب نشان‌دهنده این اطلاعات است و فکر می‌کنم می‌توان از آن در جشنواره‌های تئاتری از جمله جشنواره تئاتر فجر بهره‌مند شد.»

شروع دوباره فجر استانی از یزد و گیلان

مسافرآستانه ادامه داد: «ما در چند دوره شاهد برگزار فجر استانی بودیم و آخرین دوره آن در جشنواره سی‌وهفتم برگزار شد. به این معنا که تعدادی از کارهای پذیرفته‌شده در جشنواره به استان‌ها اعزام می‌شدند و اجراهایی را برای دیگر استان‌ها داشتند. این اتفاق منقطع شده بود و ما مجددا آن را آغاز کردیم، چون فکر می‌کنیم یکی از بخش‌هایی است که می‌تواند فجر را در گستره تئاتر کشور تعمیم دهد؛ چرا که امکان حضور همه در تهران نیست و اگر امکان حضور در تهران هم باشد، ممکن است امکان حضور در سالن وجود نداشته باشد و برای همین تعمیم جشنواره به استان‌ها ضرورت است.»

او افزود: «امسال جشنواره استانی به لطف مشارک استان یزد، به این بخش از کشورمان خواهد رفت و تعدادی از اجراهای صحنه‌ای و تعدادی از اجراهای خیابانی در حین برگزاری جشنواره در شهر یزد اجرا خواهد شد. همچنین تعدادی از اجراها بنا به درخواست استانداری گیلان در شهر رشت روی صحنه خواهد رفت. زمان اندک بود وگرنه امکان تعمیم به سایر استان‌ها هم وجود داشت و امیدوارم در دوره‌های بعدی گستره بیشتری را به خود اختصاص دهد.»

دبیر جشنواره تئاتر فجر با اشاره به افزایش همه گیری اومیکرون گفت: « هر گونه احتمال تغییر در برنامه‌ریزی هایی که طی جلسات متعدد با توجه به تمام مشکلات کشور استخراج کرده‌ایم، وجود دارد. متاسفانه شاهد فراگیری سویه اومیکرون هستیم و اتفاقات پیش رو قابل پیش‌بینی نیست. امیدوارم اتفاقی رخ ندهد که خللی در جشنواره ایجاد کند. برای مواجهه با این اتفاق، سه برنامه در نظر گرفتیم. با اینکه آماده برگزاری جشنواره با صد در صد ظرفیت سالن بودیم، اما به ما اعلام کردند که ظرفیت سی درصد در نظر گرفته شده که امیدوارم کمتر از این نشود و مجبور به برگزاری رویداد صرفا در فضای مجازی نباشیم. پخش از پلتفرم‌های مختلف باید به صورت یک برنامه نهادینه در جشنواره‌های مهم کشوری قرار بگیرد.»

حضور دوازده نمایش در بخش ملل

مسافرآستانه با اشاره به شش بخش اجرایی چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر ادامه داد: «شش بخش اجرایی شامل نمایش‌های صحنه‌ای رقابتی و غیررقابتی، خیابانی رقابتی و غیررقابتی، دیگرگونه‌های اجرایی ،رادیو تئاتر و تئاتر ملل است.  بخش رادیوتئاترشامل ۱۲ نمایش است که در روزهای جشنواره در سالن استاد انتظامی خانه هنرمندان برگزار خواهد شد.»

او با اشاره به بخش ملل توضیح داد: «با توجه به شرایط کنونی تئاتر در دنیا تاکیدمان را روی کشورهای منطقه و همسایه ایران گذاشتیم. با توجه به وضعیت کنونی تئاتر در کشورهای اروپایی و صاحب تئاتر که بسیاری از آنها تولیدی نداشته‌اند، این فرصت مغتنم بود و مراوده با کشورهای حوزه ایران فرهنگی که با آن ها اشتراکات فرهنگی  داریم را غنیمت شمردیم. بین کشورهای منطقه نگاه ویژه‌تری به رابطه ایران و تاجیکستان داشتیم که علاوه بر فرهنگ مشترک، تمدن مشترک، اسطوره‌های مشترک و زبان مشترک، در دوره‌ای ارتباط ویژه‌ای داشته‌ایم که متاسفانه در دور‌ه‌ای متوقف شد، اما خوشحالیم که شاهد بخش ویژه تئاتر تاجیکستان شامل دو نمایش و جلساتی برای تعامل و تبادل فرهنگی خواهیم بود.»

او در مورد نمایش‌های حاضر در بخش ملل هم گفت: «در بخش ملل نمایش‌هایی از  الجزایر، دو نمایش از عراق (یک اثر مشترک بین ایران و عراق و دیگری نمایشی از عراق)، دو نمایش مشترک بین ایران و افغانستان، دو نمایش از آذربایجان و یک نمایش از بلغارستان خواهیم داشت که نکته جالب توجه در مورد آن مضمونش است که به شاهنامه می‌پردازد. نمایشی هم از تاجیکستان اجرا می‌شود که درباره فردوسی است. از ایتالیا و ارمنستان نیز نمایش‌هایی خواهیم داشت.»

پرداخت کمک هزینه به گروه‌ها

حسین مسافرآستانه با بیان اینکه ما در بررسی آثار و ثبت‌نام از داوطلبان برای شرکت در جشنواره و انتخاب، موضوع خاصی را تعیین نکرده‌ایم؛ اما در خروجی نتیجه جالبی حاصل شد؛ گفت:« ۱۰۹ نمایش روی صحنه هستند که ۱۹ اثر به مضامین مرتبط با مقاومت و شهید سلیمانی و مدافعان سلامت، مقاومت‌های ضد استعماری و… می‌پردازند، ۹ نمایش با موضوع مسایل خانواده و ۲ اثر مرتبط با مشکلات مواد مخدر هستند.»

دبیر جشنواره همچنین درباره بودجه جشنواره گفت: «سال گذشته بودجه جشنواره ۵ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان بود در برآورد بودجه امسال هم تلاش کردیم تنها افزایش بودجه‌ای را لحاظ کنیم که نصیب هنرمندان شود، چون سال سختی را در تولید تئاتر گذراندند. تلاش می‌کنیم، هر چه در وسع بودجه باشد و اگر بتوانیم جایی از آن را افزایش دهیم، به دست هنرمندان برسد. برای امسال ۹ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان را پیشنهاد داده بودیم که مصوب هم شده و بخشی از آن اختصاص یافته است که مقداری از کمک هزینه گروه‌ها را از آن پرداخت خواهیم کرد. هرچند که همین بودجه هم حداقلی است و امیدوارم نگاه بازتری نسبت به جشنواره شکل بگیرد و بر اساس اهمیت آن، بودجه اختصاص پیدا کند.»

نگاه‌های مغرضانه‌ای که از روی ناآگاهی است

مسافرآستانه در پاسخ به سوالی درباره اتفاقات اخیر تئاتر شهر و فضای ناامن اطراف آن، توضیح داد: «در مورد فضای تئاتر شهر همه ما نگران این وضعیت بوده و هستیم. عده‌ای علم مخالفت برداشته‌اند که «می‌خواهند حصار بکشند و محدود کنند و…» این نگاه‌ها اگر مغرضانه نباشد، ناآگاهانه است. اینجا محل فعالیت بی در و پیکر و محل عبور و مرور افرادی شده است که تناسبی با موضوع آن مکان ندارند و باید توسط مسئولین رسیدگی شود. بی توجه به اینکه هر کسی طرح داده یا نداده، آنکه مسئولیتی حس می‌کند باید برای ساماندهی و تعریف فضای تئاتر شهر اقدام کند و امیدوارم این اتفاق بیفتد. ما از شهرداری منطقه ۱۱ قول مساعد گرفته‌ایم که در برگزاری جشنواره، امنیت این منطقه را فراهم کند.»

اجرای محدودیت سی درصدی

دبیر جشنواره تئاتر فجر در ادامه در پاسخ به سوالی درباره سی درصد ظرفیت سالن‌های تئاتر و تفاوت آن با جشنواره فیلم فجر، گفت: «از آنجایی که سینما قبل از اعلام ستاد کرونا، پیش فروش ۵۰ تا ۷۰ درصد سالن‌هایش را آغاز کرده بود، تعهداتی از پیش داده بودند. قطعا محدودیت ظرفیت سی درصدی ما را دچار مشکل می‌کند و برای همین مساله «فروش» بلیت را حداقل در سالن‌های کوچک منتفی کردیم. امیدوارم با فروکش کردن فراگیری، بتوانیم از ظرفیت ۵۰ یا حتی ۱۰۰ درصدی سالن‌ها استفاده کنیم تا بخشی از مشکلات ما در پذیرایی از مخاطبان و مهمانان برطرف شود.»

مسافرآستانه همچنین درباره علت عدم مشارکت استان‌های دیگر درفجرهای استانی این دوره گفت: «برای مشارکت استان‌ها در بخش فجر استانی جشنواره از خیلی وقت پیش اقدام کردیم اما با توجه به شرایط کشور، کمتر استانی اعلام آمادگی کرد. با مناطق آزاد هم گفت‌وگوهایی داشتیم که دستخوش تغییرات سیاسی و مدیریتی شد و تفاهم‌نامه‌ها و توافق‌ها دچار تغییر شد؛ برای همین فعلا به این دو استان بسنده کردیم.»

برگزاری مراسم افتتاحیه را مطالبه کنید نه نقد

در ادامه جلسه پرسش و پاسخ حسین مسافرآستانه در مورد چرایی برگزاری مراسم افتتاحیه گفت: «برگزاری مراسم افتتاحیه و اختتامیه برای هر رویدادی ضروری است. آن‌چه از خاطرات هر دوره باقی می‌ماند تاثیر همین مراسم‌هاست. شما بهتر از من می‌دانید که رویدادهای فرهنگی و ورزشی در همه جای دنیا به خاطر مراسم افتتاحیه و اختتامیه‌شان از هم متمایز می‌شوند. اگر نبود شرایط، نبود بودجه، عدم برنامه‌ریزی، عدم وجود امکانات یا هر چیز دیگر باعث شده است، مراسم افتتاحیه نداشته باشیم، آن را باید نقد کرد و نه برگزاری‌اش را .امسال هم اگر مشارکت یزد را نداشتیم باید از خیر برگزاری افتتاحیه می‌گذشتیم. افتتاحیه ما نیز، صرفا زدن زنگ آغاز نیست و اعلام برگزیدگان سه بخش و تجلیل از پیشکسوتان را نیز شامل می‌شود. پس چه در تهران، چه در یزد و چه در هر کجای کشور به دنبال این باشید و مطالبه کنید که مراسم افتتاحیه حتما داشته باشیم و نداشتنش را دامن نزنیم.»

مسافرآستانه در مورد همزمانی جشنواره‌های تئاتر و فیلم فجر گفت: «فکر می‌کنم اولین بار در سال ۱۳۸۴ با دبیری خود بنده بود که جشنواره تئاتر فجر دقیقا همزمان با جشنواره فیلم فجر برگزار شد. من خواهش می‌کنم همزمانی و غیرهمزمانی را فقط از زاویه دید خودتان که علاقه‌مند به هر دو حوزه هستید، نبینید و از دید مردم هم ببینید. اعتقاد من این است که همزمانی جشنواره فیلم و تئاتر هیچ ضربه‌ای به جشنواره تئاتر نمی‌زند و همان سال هم که انتقادات شدیدی شد، شاهد بودیم که سالن‌ها مملو از تماشاگر بودند و سینما و جذابیت‌های آن تاثیری بر تئاتر نگذاشته بود.»

هیچ نمایشی به دلیل عدم دریافت مجوز رد نشد

مسافر آستانه در پاسخ به سوالی درباره سانسور شدیدتر در این جشنواره نسبت به دوره‌های قبلی، و بازبینی نظارتی مجدد نمایش‌هایی که مجوز داشته‌اند، هم گفت: «قانون این است که تمام آثاری که مجوز اجرا گرفته و روی صحنه رفته‌اند، برای اجرای مجدد در سالنی دیگر باید مجوز مجدد بگیرد. جشنواره هم از این قضیه مستثنی نیست. همه آثاری که قبلاً به صحنه رفته بودند برای اجرا در جشنواره باید دوباره مجوز بگیرند اما این کار را ما تقبل کردیم و پروسه دریافت مجوز را طی کردیم. هیچ نمایشی نبود که به دلیل عدم دریافت مجوز آن را رد کرده باشیم؛ اگر هم نکاتی بوده با اعلام به گروه‌ها سعی کردیم آن را حل کنیم.»

از هیچ گروهی دعوت نکردیم

دبیر جشنواره در پاسخ به سوالی درباره ناراحتی برخی هنرمندان از این رویداد و انتخاب‌ها و حذف‌ها، و در پاسخ به انتقاد از ادبیات جوابیه به رسانه‌ها گفت: «هیچ اتفاق خاصی در این دوره نیفتاده؛ این احساس لطیف شماست که برخی تعابیر را به خودتان نسبت دادید. من را می‌شناسید، من هیچ وقت نگاهی از بالا به پایین به دانشجویان یا آدم‌ها نداشته‌ام. چنین تعبیری در خصوص من عادلانه نیست. اگر از گروهی دعوت نکردم، به این دلیل بوده که  طبق فراخوان بخشی به نام «مهمان دبیر» داشتم که سهمیه محدودی داشت اما با پنج برابر تقاضا در این بخش مواجه بودم و نیازی به دعوت نبود. می‌خواستم از کسانی که شرکت نکردند اما نمایش‌شان خوب است، دعوت کنم اما تعداد تقاضاها پنج برابر سهمیه بود. بنابراین ما از هیچ گروهی دعوت نکردیم. با کسانی که تناقضی را در مورد انتخاب داوران حس کرده بودند صحبت کردم و قانع شدند اما اینکه بعد از این گفتگوی محترمانه، جور دیگری مسأله را در فضای عمومی یا خصوصی مطرح می‌کنند، ترجیح می‌دهم، چیزی نگویم. من جواب مستقیم به ادعاهای نادرست در فضای عمومی نمی‌دهم؛ با همه این عزیزان صحبت داشتم و ماجرا تمام شده بود. چون معتقدم خیلی از مسائل درون خانواده را باید بین خودمان حل کنیم. خلاف این قضیه، اخلاق خوبی برای این قوم فرهیخته نیست. امیدوارم با دیالوگ رودرو با ویژگی تئاتر، بین خودمان مشکلات را حل کنیم.»

حریم تئاتر شهر ملک تئاتر است

در ادامه جلسه اتابک نادری، قائم‌مقام دبیر در مورد وضعیت ناگوار تئاتر شهر گفت: «تئاتر شهر حریمی دارد که ملک تئاتر شهراست و متاسفانه برخی نمی‌خواهند قبول کنند. حریم تئاتر شهر نرده و حفاظ داشت و در سال‌های دهه ۷۰، زمان مدیریت غلامحسین کرباسچی در شهرداری تهران، آن را با پارک ادغام کردند. و طی سال‌ها مدیریت شهری روی محوطه تئاتر شهر اعمال نظرکرد. آن زمان که بنده در تئاتر شهر بودم با شهرداری صحبت کردم که اگر برنامه‌ای قرار است در آن‌جا اجرا شودبا تئاتر شهر هماهنگ کند، در حالی که سابق بر آن شهرداری  مقابل حوض صندلی می‌گذاشت و برنامه اجرا می‌کرد و هم اکنون نیز برخی از مدیران با برجسته کردن نظرات هنرمندانی که مخالف این حریم هستند، می‌گویند مگر می‌شود؛ دور مرکز فرهنگی را دیوار کشید؟! اگر واقعا اعتقاد به این موضوع وجوددارد چرا دیوارهای پردیس تئاتر خاوران برداشته نمی شود؟»

او ادامه داد: «ما امسال به صورت آکادمیک‌وار انتخاب‌ها را انجام دادیم و ثبت‌نام‌ها هم مجازی و اینترنتی بود. همه دوستان فیلم‌های‌شان را با فرمتی که به آن‌ها اعلام شد در تلویزیون تئاتر ایران بارگذاری کردند و پس از مرتب کردن اطلاعات به بازبین‌ها دسترسی داده شد و همین باعث شد گستره انتخاب‌گران جشنواره هم افزایش یابد.»

او در پایان گفت: «یکی از نکات جالب جشنواره امسال این است که جوان‌ترین کارگردان دوره اول تئاتر فجر در دوره چهلم به عنوان پیشکسوت حضور دارد؛ رضا صابری جوان‌ترین کارگردان دوره اول فجر به عنوان پیشکسوت در دوره چهلم حضور دارند.»

نماد اصلی پوستر، چراغ بود

مهدی دوایی، طراح پوستر چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر و طراح لوگوی یزد هم در سخنان کوتاهی گفت: «نماد  اصلی پوستر، چراغ بود که با توجه به کانسپت چهل سالگی انتخاب شد و تعبیری از چراغ عقل بود و دلالت بر پختگی داشت. لوگوتایپ جشنواره نیز اگرچه در سال‌های گذشته عموما به صورت کامپیوتری بود در این دوره توسط هنرمند خوشنویس، «احمد زیرک» نوشته شد.»

او در مورد انتخاب یکی از پوسترهایش به عنوان یکی از نامزدهای بخش مسابقه پوستر علی‌رغم حضورش در جشنواره به عنوان یکی از دست‌اندرکاران گفت: «بخش‌های مختلف در جشنواره تفکیک شده‌اند و مدیریت بخش عکس و پوستر با مهدی آشنا بود و ارتباطی بین مسئولیت من به عنوان طراح المان جشنواره با حضور در آن بخش که برآیند کار طراحان در جشنواره است وجود نداشت. من هیچ‌کدام از داوران را ندیدم و صحبتی هم بین ما رد و بدل نشد اما شاید از بیرون به گونه دیگری دیده شده است.»

مسافرآستانه نیز در همین‌باره توضیح داد: «سال گذشته اتابک نادری بازیگر تئاتری بود که به جشنواره هم آمد و ما تعمدا حذفش کردیم تا شائبه‌ای پیش نیاید اما در نگاهی فرهنگی و از زاویه نقدی فرهنگی این‌ها نباید معیار باشد و نگاه کارشناسی در هر بخشی باید تعیین‌کننده باشد. البته این از نگاه منفی همه ما سرچشمه می‌گیرد و من هم به شما حق می‌دهم اما نباید اینطور نگاه کنیم و اجازه دهیم نگاه کارشناسی وجود داشته باشد.»

حسین مسافرآستانه در انتهای این نشست خبری با یادی از دو‌ کارگردان از دست رفته که اثرشان در این جشنواره حضور دارد، «ساشا کشوادی» که نمایش «اتاق» و «علی سلیمانی» که نمایش «خاموشان» او به صحنه می‌روند، خواستار قرائت فاتحه‌ای برای شادی روح این دو هنرمند فقید شد.