سینماسینما، علیرضا نراقی
«رضا»، ساخته علیرضا معتمدی، فیلمی فردگراست. فیلمی که روند داستانی آن چیزی جز جذاب شدن یک شخصیت تنها و پیگیری لحظات زندگی او نیست. از قضا هر چه این زندگی کمتر دارای کنش و کشمکش باشد، این فردگرایی بیشتر میشود و نزدیک شدن تماشاگر به شخصیت نیز در راستای عمیقتر و واقعیتری رخ میدهد. رضا در فیلم «رضا» در لابهلای لحظات مهم و بیاهمیت زندگی روزمره خود ساخته میشود. مردی در موقعیت سرگردانی عاطفی مشغول نوشتن یک داستان و پرسه زدن در شهر خود، اصفهان، است. رضا و همسرش، فاطی، در نهایت مهر به یکدیگر طلاق میگیرند، اما در واقع هیچگاه این جدایی اتفاق نمیافتد. آنها همچنان در میان زندگی یکدیگر قرار دارند، یا به بیانی دقیق تر، فاطی در میان زندگی رضا باقی مانده. چه به لحاظ بیرونی و چه در ساحت درونی و عاطفی، هنوز قسمت اصلی زندگی رضا این وابستگی عاطفی است.
فیلم در اکثر مواقع از موضوعسازی برای سکانسهای خود پرهیز میکند، برای همین اغلب گفتهها و لحظات عادی و بیاهمیت به نظر میرسند. اما در میان همین لحظهها، گفتوگوها و پرسهزنیهای در ظاهر بیاهمیت و حتی بیموضوع، رضا به مثابه یک معما جالبتر میشود و همین اهمیت پیدا کردن رضا با ویژگیهای جاری و روان اوست که برای فیلم فضاسازی میکند و جهان اثر را خلق میکند.
در یک ساحت فیلم زندگی روزمره و پرسهزنیهای اغلب خالی از هدف رضا را نشان میدهد و در ساحت دیگر، به طور موازی زندگی ذهنی او که تبلور آن در داستانی است که در طول فیلم مشغول نوشتن آن است، تعقیب میشود. نکته اساسی در این میان، مواجهه رضا با زنان و شهر است که به نوعی در داستانی که مینویسد نیز متبلور است. زن و شهر عناصری هستند که گویی زندگی ذهنی و عینی رضا را به هم متصل میکنند. رضا برای شروعی دوباره و برای رستن از فاطی چارهای جز مواجهه با زنانی تازه ندارد، اما همواره گذشته، یعنی فاطی، است که بر عواطف و اولویتهای زندگی او حکومت میکند؛ درست مثل اصفهان که تاریخ بر اکنونِ آن به شکلی تغزلی و زیبا حکومت میکند. رضا در یک شرکت معماری کار میکند؛ شرکتی که کارش بازسازی بناهای قدیمی است و بدیهی است که این مجموعه در کنار هم مفهوم و موضوع کلی فیلم را میسازد. اما این موضوع چون در قالب روایتی پراکنده و نزدیکتر به روزمرگی کاراکتر شکل میگیرد، بههیچوجه فیلم را از سایه سادگی و اتکای به لحظات خرد و فضاسازی مطبوع در آن لحظات خرد، خارج نمیکند و همین روح کلی است که به دیدن «رضا» تجربهای ویژه و لذتبخش میبخشد.
همانطور که در ابتدا اشاره شد، فیلم یک هویت فردمحور دارد که متکی بر تنهایی و خلوت است. همین هویت، راهنمای ریتم و میزان داستانپردازی در آن است. هیچچیز گویی مهمتر از تعقیب فردیت و تنهایی رضا نیست و هر چیز دیگری بهانهای برای نمایش این نکته است. در ابتدا با وجود طلاق به نظر میرسد رضا خوشحال است، محبوب دیگران است، راحت ارتباط برقرار میکند و بهسادگی میتواند آدمها را به دوست داشتن خود وادار کند، اما در انتها آنچه میبینیم، تنهایی و انزوای شدید رضاست که حتی به یکسوم پایانی فیلم یک فضای وهمگونه میبخشد که تماشاگر را حتی نسبت به واقعی یا ذهنی بودن پلانها مشکوک میکند. این شک به لحن و فرم فیلم با آن قاب های زیبا و سکون دوربین بُعدی رازآلود داده است.
اما این فیلم درنهایت به سیاق مورد انتظار فیلمهای شخصیتمحور و فردگرا فاقد تحول است. یعنی زمانی که فیلم به اتمام میرسد، شخصیت در نقطه تازهای نسبت به شروع فیلم نیست. درک ما از واقعیت زندگی او و ابعاد متناقض فردیاش بیشتر میشود، در قضاوت و عواطف ما دگرگونیهای کوچکی به وجود میآید، اما این به سبب تحولات رضا نیست، بلکه تنها به سبب دیدن بیشتر اوست. «رضا» همانطور که در طراحی صحنه و کارکرد نور و قاببندیها هم آشکار است، فیلم دیدن است. شخصیت هم در فیلم با وجود گفتههای زیاد، بیشتر آدمی است برای دیدن تا شنیدن. آدمی که بیشتر از ذهنیت و تحولات درونی، پرسهزنیهای بیاهمیت و دیدههای پراکندهاش مهم است.
منبع: ماهنامه هنروتجربه

لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- عشق از راه میرسد/ نگاهی به فیلم «چرا گریه نمیکنی؟»
- درباره انتقاد شدید کارگردان چرا گریه نمیکنی از فیلمیران پخش کننده فیلمش
- گفتوگو با علیرضا معتمدی کارگردان «چرا گریه نمیکنی؟»/ تروما را به تجربه خلاقه و رهاییبخش تبدیل کردم
- ثبت قرارداد اکران «چرا گریه نمیکنی» و «سلفی با رستم»
- کارگردان به ملت رفت اما به نشست خبری نه!/ تهیهکننده «چرا گریه نمیکنی؟»: مگر بازیگران این فیلم من را به سینما آوردند؟
- «چرا گریه نمیکنی؟» علیرضا معتمدی در جشنواره فجر نمی تواند حضور داشته باشد
- حضور سینمای هنروتجربه ایران در سه جشنواره جهانی
- فیلم «چرا گریه نمیکنی؟» به جشنواره فرانسوی بلفورت راه یافت
- فیلمبرداری «چرا گریه نمیکنی؟» به پایان رسید
- پاسخ عضو شورای بررسی صلاحیت تهیهکنندگی به علیرضا معتمدی
- انتقادات تند وتیز علیرضا معتمدی از صادر نشدن پروانه ساخت فیلمش
- عشقی که نمیخواهد بمیرد/ نقد آن اشنایدر بر فیلم «رضا»
- عاشقی کردن در آرامش/ نگاهی به فیلم «رضا»
- نگاهی به فیلمهای «دوئت»، «رضا» و «حمال طلا»
- باش که صد صبح دمد زین شب امید مرا/ نگاهی به فیلم «رضا»
نظر شما
پربازدیدترین ها
- انتقاد صریح کمال تبریزی و علیرضا رییسیان از بهرام رادان
- مرگ ناگهانی و غم انگیز بازیگر خردسال فیلم یه حبه قند
- تاریخچه سریالهای ماه رمضان از ابتدا تاکنون/ در دهه هشتاد ۴۰ سریال روی آنتن رفت
- از دنیای عجیب، اما نه چندان عجیب سینما/ کارگردانانی که نمیتوانند اجاره خانهشان را بدهند
- صحبتهای رئیس هیئت داوران جشنواره برلین/ همه فیلمها سیاسیاند
آخرین ها
- جایزه بزرگ اسکار کسبوکارهای خاورمیانه به همراه اول رسید
- دو تصویر از تاریخ دوبله ایران
- جشن ۱۹ سالگی کانون ادبی زمستان برگزار شد؛ اهدای مدال سال به شهره سلطانی و مهدی یغمایی/ ایرج مهدیان تجلیل شد
- «مسیح پسر مریم» مینی سریال شد
- معرفی نخستین برندگان جشنواره برلین؛ جایزه بزرگ بخش مسابقه نسل به فیلم ایرلندی رسید
- در برنامه «خط فرضی» مطرح شد؛ خستگی از ما به نسل بعد از ما منتقل شده/ در زیر زمین، شهر دیگری وجود دارد
- نگاهی به سریال تاسیان؛روزی روزگاری ایران
- معرفی پلتفرمهای هوشمند سلامت همراه اول بهعنوان اپلیکیشنهای برگزیده
- انتقاد سازندگی از گفتوگوی کمال تبریزی با ایسنا/ داوران بر اساس مصلحت رای دادند نه کیفیت
- وداع با صدای ماندگار دوبله؛ بدرقه منوچهر والیزاده به خانه ابدی/ دوبلوری بدون جایگزین
- لوئیس بونیوئل فیلمساز در تبعید و صدو بیست و پنج سالگی
- فوت یک هنرمند پیشکسوت؛ عبدالرضا فریدزاده درگذشت
- شاهپور هنوز هست
- فیلمی در نوبت عید فطر به اکران اضافه نمیشود/ اسعدیان: پیشنهاد شورای صنفی نمایش برای بلیت، بیشتر از ۱۰۰ هزار تومان بود
- از دنیای عجیب، اما نه چندان عجیب سینما/ کارگردانانی که نمیتوانند اجاره خانهشان را بدهند
- با دستور وزیر ارتباطات، پروژههای ارتباطی همراه اول در روستاهای استان قزوین افتتاح شد
- جشنواره علیه جشنواره
- جایزه تجلی اراده ملی جشنواره فیلم فجر / گزارش تصویری
- گامی دیگر در جهت حذف سینما از سبد خانوادهها/ افزایش قیمت بلیت؛ ضربه مهلک به سینمای ایران
- مدیرعامل بهمن سبز: چه کسی بلیت ۲۲۰ هزار تومانی پیر پسر را میخرد؟!
- انتقاد صریح کمال تبریزی و علیرضا رییسیان از بهرام رادان
- اعطای تندیس «سازمان سبز برتر» به همراه اول
- پنجمین دوره «طرح پژوهانه همراه» با حمایت از دانشجویان نخبه کلید خورد
- نگاهی به سریال «جانسخت»؛ منتظر غافلگیری بمانیم یا نه؟
- کنسرت نمایش «ژن زامبی» از فردا میآید/بلیت ۵ روز اول به پایان رسید
- «نبض» روی میز تدوین
- نسخه ویژه نابینایان «مادیان» با صدای رعنا آزادیور منتشر میشود
- منوچهر والیزاده درگذشت
- ۱۲ نقشی که برنده اسکار شدند اما قرار بود به بازیگران دیگری داده شوند
- آیا باید از اینفلوئنسرها ترسید؟