پایگاه خبری تحلیلی سینماسینما

نرگس عاشوری در ایران نوشت : راه اندازی راسته یا خیابان فرهنگ و هنر و تقاضا برای اینکه سطح شهر صرفاً محل عبور و مرور و ترافیک نباشد و محلی برای ملاقات مردم و مامن فرهنگ هم باشد، سال هاست که مدنظر مسئولان شهری و مدیران فرهنگی است؛ هرچند جا به جایی های مدیریتی و البته نبود نگاه دقیق در سیاستگذاری ها موجب شده تا این بحث در حد طرح باقی بماند و هرگز به مرحله اجرایی نرسد. هفته گذشته در دیدار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهردار تهران، باردیگر ضرورت ساخت خیابان فرهنگ و هنر در تهران مورد توجه قرار گرفت. هدف از این نشست تسهیل و تسریع روند همکاری های مشترک فرهنگی و هنری این دو نهاد و برطرف کردن نواقص و موانع اجرایی تفاهمنامه همکاری بود که پیش از این در زمان مدیریت علی جنتی بر این وزارتخانه و محمد باقر قالیباف در شهرداری تهران به امضا رسیده بود؛ اما یکی از سه محور اصلی که در این نشست مورد تاکید طرفین قرار گرفت، لزوم راه اندازی خیابان فرهنگ و هنر در پایتخت بود. ایجاد خیابان یا گذرگاه فرهنگ و هنر فروردین امسال در شهر یزد کلید خورد و طبق وعده سیدعباس صالحی قرار بر این بود که شهرهای دیگر هم به ترتیب صاحب این هویت و شناسه فرهنگی شوند؛ اما ماحصل نشست اخیر محمدعلی افشانی شهردار تهران و سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد طرح ایجاد منطقه فرهنگی رودکی و راه اندازی ۴ راسته فرهنگ و هنر در شهر تهران بود.

راه اندازی پهنه و راسته های فرهنگی در تهران
محمد جواد حق شناس رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران در این باره به «ایران» می گوید: «یکی از سه محور اصلی مطرح شده در این نشست ایجاد خیابان فرهنگ و هنر بود؛ اینکه المان های فرهنگی در یکی از گذرگاه های اصلی شهر مورد توجه قرار بگیرد. این پیشنهاد شاید در شهرهای کوچک جواب بدهد اما در تهران باید به عنوان پهنه و راسته های فرهنگی مورد توجه قرار بگیرد.»
طبق گفته حق شناس، پیشنهاد راه اندازی ۴ راسته کتاب، سینما و تئاتر، موسیقی و صنایع دستی در این نشست مطرح شده است. راسته کتاب حدفاصل میدان انقلاب تا چهارراه ولیعصر و همچنین در خیابان کریمخان زند حد فاصل میدان هفت تیر تا حافظ؛ راسته صنایع دستی در خیابان ویلا حد فاصل کریم خان تا انقلاب؛ راسته موسیقی در دو محور پیشنهادی خیابان لارستان و میدان بهارستان و همچنین راسته سینما و نمایش در خیابان لاله زار.
این عضو شورای شهر در توضیحات تکمیلی از ایجاد پهنه فرهنگی رودکی خبر می دهد و در ادامه می افزاید: «در این منطقه ما دو اثر مهم معماری شهری که حوزه هنر را پوشش می دهند یعنی تئاتر شهر و تالار وحدت را داریم. همچنین مراکز مهمی مثل انجمن خوشنویسان، هنرستان موسیقی و انجمن خلیفه گری ارامنه، تئاتر شهرزاد و کافه های قدیمی و… که می تواند غنای فرهنگی محیط را افزایش بدهد و محل ملاقات های فرهنگی باشد.»
آن طور که حق شناس می گوید این پیشنهادها قرار است در توافقنامه جدید بین وزارت ارشاد و شهرداری تهران لحاظ و پس از بررسی های کارشناسانه برای اجرایی شدن مورد توافق طرفین قرار بگیرد. این عضو شورای شهر در پاسخ به سوالی درباره تفاوت پیشنهادهای مطرح شده با طرح جامع شهرداری که در سال ۸۵ به تصویب رسیده توضیح می دهد: «آن طرح جامع همچنان در اختیار ماست اما، طرح بزرگی است. علی القاعده باید با توجه به منابعی که در اختیار داریم گام های نه چندان بلند و جدی برداریم و بعد زمینه اجرایی و گسترش آن را فراهم کنیم. تلاشمان این است که وارد جزئیات شویم، حوزه های ذینفع شناسایی شوند و وضعیت متولیان آن روشن شود. بخشی از این جزئیات دیده نشده و بخشی هم دیده شده و امروز به خوانش جدید نیاز دارد.»

اقتصاد هنر و ساعت های ماندگار تعامل اجتماعی
«پلازه های شهری یعنی محیط های فرهنگی یا محیط هایی که اجتماع شهری با هم سرو کار دارند کمک می کند که شهر از حالت عبوری و صرفاً خیابان هایی برای تردد و عبور خارج شده و به وضعیت ساعت های ماندگار تعامل اجتماعی و گفت وگو بدل شود» این عبارات بخشی از صحبت های الهام فخاری عضو شورای شهر درباره مبنا و فلسفه این طرح است. او با اشاره به دیدار اعضای شورای شهر در پاییز سال ۹۶ با صنف ناشران و کتابفروشان خیابان انقلاب و طرح تبدیل این مکان به محور گردشگری کتاب می گوید: «باید کارهای ترکیبی و نوآورانه بکنیم تا هم شاهد بازگشت مردم به میدان های شهر برای تعامل و گفت وگو باشیم و هم گردش اقتصادی حوزه فرهنگ بازسازی شود.» او معتقد است تهران یک شهر سرمایه دار از نظر سرمایه میراثی شهر و سرمایه فرهنگی و تاریخی است که متاسفانه در املاک زدگی و معاملات قیمت زمین و ساختمان، این سرمایه ها کم دیده شده یا در برهه هایی به آن بی توجهی شده است.
او با تاکید بر لزوم بررسی مصوبات گذشته و موانع به فعلیت در آمدن این مصوبات و توقف بخشی از آنها در مطالعات اجرایی می گوید: «مبنای هر کار عمرانی باید برنامه های جامع و تفصیلی باشد اما متاسفانه به گفته شهرداران مناطق بین ۳۰ تا ۵۰ درصد خروج از طرح یا انحراف طرح ها وجود دارد چه در مورد ساخت و ساز و چه حوزه های دیگر.» فخاری در بخش دیگر صحبت هایش بر لزوم مشارکت بخش خصوصی در حوزه تصمیم گیری و سیاستگذاری تاکید می کند: «اگر راجع به طرحی تصمیم گیرندگان تصمیم بگیرند و بعد به بخش خصوصی ابلاغ کنند طرح موفق نخواهد بود. بخش خصوصی هم تشخیص ها و سیاستگذاری خاص خودش را دارد. باید در همین مرحله و حتی بازخوانی مصوبات گذشته بخش خصوصی، نهادهای صنفی و سازمان های مردم نهاد نقش فعالانه داشته باشند تا از زاویه نگاه مردم این طرح ها شکل بگیرد، شاید دلیل ناموفق بودن برخی طرح ها همین اتفاق باشد.»

خوش بینی نسبت به یک عزم مشترک
«برخی علاقه مند به مدینه سازی هستند و بعضی مدیران طرفدار مدنیت پروری، یا همان فرهنگ شهروندی.» گوینده این عبارات مجتبی حسینی معاون امور هنری فرهنگ و ارشاد اسلامی است. او معتقد است امروز بیش از هر زمان دیگری به مدنیت پروری در شهر تهران نیازمندیم؛ یعنی به رویکرد فردی انسانی. حسینی می گوید: «گرچه احداث پل و زیرگذر و تاسیسات شهری ضرورت دارد اما آنچه باعث پیوستگی مجموعه این سازه ها می شود فرهنگ است که باید مثل هوای پاک و تازه در شهر جریان داشته باشد» و به اعتقاد او اندیشیدن به نقاطی برای فرهنگ شهر و عرضه آثار هنری به شهروندان زمینه ایجاد نقاط ارتباطی و توسعه مدنیت و فرهنگ در یک شهر است.
معاون هنری ارشاد هم بر این باور است که گرچه گذر فرهنگ و هنر ایده خوبی برای استان های مختلف است اما با توجه به تراکم جمعیت و کثرت حضور هنرمندان رشته های مختلف در پایتخت، تهران به راسته ها و پهنه های مختلف فرهنگی و حتی با رویکردهای موضوعی نیاز دارد. ضرورتی که دو سه ماهی است دستگاه های مختلف شهرداری و شورای شهر و معاونت هنری را دور یک میز جمع کرده تا در جلسات مشورتی هفتگی عملیاتی شدن طرح پهنه فرهنگی رودکی را مورد بررسی قرار دهند. او می گوید: «موقعیت تالار وحدت و بنیاد رودکی تا تئاتر شهر یکی از ویژگی های این منطقه شهر تهران است. از دهه ۷۰مطالعات متعددی در سال های مختلف درباره پهنه ها انجام شد و حتی اولین نسخه نهایی شده درباره پهنه رودکی سال ۸۳-۸۲ نهایی شد.»
همانطور که مجتبی حسینی در گفت و گو با «ایران» می گوید، طرح هایی مشابه این طرح در سال های گذشته نیز بررسی شده، اما متاسفانه هیچ گاه به مرحله اجرا نرسیده اند. او در پاسخ به چرایی اجرا نشدن این طرح ها توضیح می دهد: «این طرح از مجموعه طرح هایی است که موفقیت آن کاملاً به هم افزایی دستگاه های مختلف وابسته است و هیچ دستگاهی با تکیه بر ظرفیت ها و امکانات خودش و به تنهایی نمی تواند در تحقق چنین طرح معظم و بزرگی توفیق کامل کسب کند. اگر مطالعاتی در گذشته انجام شده اما در حد طرح باقی مانده به این علت است که هم افزایی و درک متقابل بین دستگاه هایی که در آن موضوع باید تشریک مساعی کنند شکل نگرفته بوده است. اگر انتظار تحقق این طرح ها را داریم باید بر نقاط مشترک و هم افزایی امکانات و ظرفیت ها تاکید کنیم.»
از او درباره خوش بینی اش نسبت به سرنوشت مطرح شدن دوباره احداث راسته های فرهنگی، بخصوص در پایتخت، سوال می کنیم و او پاسخ می دهد: «طبعاً با توجه به مقدمات کار گام های اولیه برداشته می شود. مطالعات تا به حال روی کاغذ بوده اما تا به امروز جلسات متعددی برای اجرایی شدن آن شکل گرفته است که البته من به این عزم مشترک در شورای شهر و شهرداری تهران و وزارت ارشاد بسیار امیدوارم.»

یادداشت

با کدام بودجه؟
شادمهر راستین/ معمار و فیلمنامه نویس
طرح پهنه فرهنگی قبل از انقلاب برنامه ریزی و پس از آن با شرایط روز تطبیق داده شد. شرق این پهنه لاله زار بود و غربش خیابان کارگر، بخش شمالی آن بلوار کشاورز بود و از جنوب به خیابان جمهوری وصل می شد. اگر قرار است این طرح ها اجرایی شود باید با وضعیت امروز و شرایط موجود بررسی شود.شاید سی سال پیش که سینما کریستال و ایران و… فعال بود «لاله زار» راسته خوبی برای سینما بود اما الان تبدیل به انباری شده و با وضعیت موجود چطور می خواهید بخش خصوصی را علاقه مند کنید.نکته مهم تر شکل جغرافیایی این پهنه است؛ اگر این پهنه عمودی باشد مثل خیابان لاله زار؛ نمی تواند حرکتی را در سطح شهر ایجاد کند. پهنه فرهنگی باید افقی باشد تا جابه جایی داشته باشد.
در تحقیقی که خانه سینما در سال ۸۴ انجام داد مسیر فرهنگی از اولین لوکیشن های تاریخ سینما در خیابان سردار در نزدیکی خیابان شیخ صفی در بهارستان شروع می شد و در مسیر آن اولین استودیو و لوکیشن ها در پیچ شمیران، خانه سینما در خیابان سمنان و چندین دفتر جشنواره و سینمای جشنواره همچون سینمای عصر جدید وجود داشت و به دانشکده هنرهای زیبا منتهی می شد.مسیری که می توانست به احیای خیابان طالقانی کمک کند و بن بستی را که در لاله زار وجود داشت، آزاد کند. خیابان لاله زار در حال حاضر مسیر پرتردد سینمایی نیست مگر اینکه سینما ایران و متروپل و کریستال و مجموعه سینماهای خیابان تمدن احیا شود که با توجه به هزینه های بالایی که دارد، عملاً پهنه سازی فرهنگی را متوقف می کند.سه نهاد بی پول دور هم جمع شده اند و می خواهند لاله زار دهه ۳۰ را احیا کنند، چطور؟ شدنی نیست. اگر قرار است با مشارکت بخش خصوصی صورت بگیرد باید در سیاستگذاری هم از آنها دعوت به مشارکت شود و با شناخت از مشکلات بخش خصوصی، مسیر تسهیلات را مشخص کنند. دیگر مطالعه از بالا به پایین جواب نمی دهد، وقتی بودجه ای هم نیست.

یادداشت

محوریت بخش خصوصی
سیدمحمد بهشتی/ رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی
در طرح جامع شهر تهران پیش بینی شده بود که ۷ طرح جامع موضوعی برای تهران برنامه ریزی شود که یکی از آنها طرح جامع فضاهای فرهنگی تهران بود.سال ۸۵ با سفارش شهرداری تهران و همکاری کارشناسانی که سال ها سابقه مدیریت فرهنگی در مدارج عالی در وزارت ارشاد داشتند این طرح به سرانجام رسید و مراحل تصویب را طی کرد. یکی از مواردی که در این طرح پیش بینی شد این بود که در شهر تهران از آنجا که پایتخت فرهنگی- هنری کشور نیز هست بر اساس سابقه تاریخی فعالیت های فرهنگی در مناطق این شهر، محورهایی را فراهم کنیم تا درمقیاس ملی و کلانشهری فضای فعالیت برای آن رشته فراهم شود. به عنوان مثال از تئاتر شهر تا تالار وحدت برای محور نمایش و موسیقی پیش بینی شده بود و از موزه هنرهای معاصر تا فرهنگستان هنر برای محور هنرهای تجسمی، خیابان منوچهری، ارباب جمشید و سی تیر برای محور سینما و جلوی دانشگاه و خیابان کریمخان برای محور کتاب پیش بینی شده بود.راه اندازی راسته های فرهنگی خوب است اما اگر قرار است کاری در این خصوص انجام شود بهتر است به همان مطالعات و برنامه های قبلی مراجعه شود البته که آن طرح نیازمند به روزرسانی است اما این گونه نباشد که فقط روی ذوق و سلیقه محورهایی را انتخاب کنند.
نیرو و سرمایه بسیاری صرف آن برنامه جامع شده و مراحل تصویب را هم طی کرده است. این طرح در اختیار شرکت توسعه فضای فرهنگی است و مراجعه به آن می تواند راهنمای خوبی باشد برای کار بسیار پسندیده ای که قرار است با همت شهرداری و شورای شهر و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کلید بخورد.یکی از نکات مهم مطالعاتی در این محورها دارا بودن ظرفیت بالقوه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بود و در نتیجه لازم نبود که صرفاً به سرمایه شهرداری و دولت تکیه شود و کل این محور توسط فعالیت های بخش خصوصی زنده می شود.

□