پایگاه خبری تحلیلی سینماسینما

جام جم نوشت  رقابت میان رسانه های مختلف نمایشی خیلی هم امر خوب و پسندیده ای است و اصلا یکی از اقتضائات و نیازهای جهان امروز محسوب می شود و تماشاگران انبوه با سلیقه های متنوع باید در مواجهه با رسانه ها ،فیلم ها و سریال های گوناگون حق انتخاب داشته باشند. مخاطبان امروزی به قدری حق انتخاب دارند که می توانند در چشم به هم زدنی، اثری را برای تماشا جایگزین اثری دیگر کنند، بدون این که عذاب وجدانی درباره ترک اثر قبلی داشته باشند. جهان سرگرمی، دنیای جذاب اما بی رحمانه ای است و در این بازار پرهیاهو، مخاطبان معطل اثری نمی مانند، مگراین که آن اثر واقعا حرفی برای گفتن و جذابیتی برای روایت داشته باشد. مخاطبان همچنین معطل هیچ رسانه و پلتفرمی نمی مانند و به محض مشاهده هرگونه کم فروشی و کیفیت نازل فیلم ها و سریال ها، به راحتی اشتراک خود را تمدید نمی کنند و سراغ بسترهای نمایشی جذاب تر می روند. اگر هم مخاطبانی همچنان آن پلتفرم یا بستر نمایشی را برای تماشا حفظ کنند، دست بالا به خاطر یکی دو اثر تا حدودی جذاب و قابل پیگیری است و در قالب محصولات، رضایتمندی تماشاگران فراهم نمی شود. متاسفانه، این وضعیت دو پلتفرم مشهورتر شبکه نمایش خانگی ایران در این روزهاست و اغلب به جز یکی دو اثر پربیننده و به صورت مقطعی، بیشتر سریال ها و مجموعه های نمایشی، چنگی به دل نمی زند و مخاطبان رضایت که هیچ اگر هم اثری را دنبال می کنند، صرفا به دلیل کنجکاوی و از روی عادت تماشاست. گاهی اوضاع به قدری خراب است که حتی آن تبلیغات گسترده و تمهیدها و ترفندهای رکوردشکنی های مدام هم جواب نمی دهد و درصد و نظرات کاربران خود سریال ها در این پلتفرم ها گویای همه چیز است.اگر هیاهو و جذابیت زخم کاری و مجموعه شب های مافیا را در فیلیمو قلم بگیریم که به هرحال صرفا به دلیل محبوبیت خود بازی مافیا و هوشمندی در بهره برداری از این علاقه، مدت هاست میخ خود را کوبیده و حالا حالاها می توان از این خوان گسترده بهره ها برد – هرچند حتی میزان رضایتمندی این مجموعه هم اخیرا افت محسوسی با سری های قبلی دارد- متاسفانه بیشتر سریال های این پلتفرم، در شب های پخش، شهروندان ناآگاه و بینوا را چنان با کیفیت بد و نازل خود هدف قرار می دهند که فقط محصولات نتفلکیس و احیانا معدودی از آثار نمایشی وطنی جذاب خارج از این دایره می توانند به خونخواهی برخیزند!اینجا به عنوان نمونه، سراغ سه سریال میدان سرخ، قبله عالم و مردم معمولی از فیلیمو رفته ایم تا ببینید، فارغ از بحث ها و فرافکنی هایی چون ممیزی، چقدر کیفیت نازل خود آثار مخاطبان را دلسرد و ناامید کرده است.

این شبکه نمایش خانگی ایران، چیزهایی را باب کرده که احتمالا نظیر آن را در هیچ پلتفرم دیگری در هیچ جای جهان نمی توان یافت. از همین بوسیدن زودتر از موعد چهارگوشه زمین توسط قبله عالم و البته ساخت سریال بدون پایان، نظیر آنچه چند سال قبل درباره قهوه تلخ (سلف همین قبله عالم) تا ری استارت کردن سریال مردم معمولی به کارگردانی رامبد جوان؛ یعنی حذف شش قسمت ابتدایی سریال باز هم به بهانه غیرقابل قبول «احترام به نظر مخاطبان». آدم واقعا شرمنده اخلاق ورزشی و منش پهلوانی این پلتفرم های شریف می شود که اینقدر به مخاطبان احترام می گذارند. فقط شکل های این احترام و ارزش قائل شدن فرق می کند؛ گاهی سریال هایی را ناتمام می گذارند و گاهی هم از اول سریال ها می زنند و از نو شروع می کنند و انگار نه انگار اتفاقی افتاده است. روایت است در دوره ای از جشنواره کن، حلقه های دوم و سوم فیلم «درخت زندگی» ساخته ترنس مالیک، جابه جا شد و فیلم به شکل پس و پیش به نمایش درآمد و تماشاگران هم متوجه این اتفاق نشدند. حالا حکایت بیشتر سریال های پلتفرم های ماست که مخاطبان، آن را از هر جا ببینند، منفعت (درواقع ضرر) است! مردم معمولی به قدری بی قصه بود یا به عبارت دیگر داستان ها و تیپ های بی بنیه و نچسبی داشت که می توانست از هرجایی شروع و در هرجایی تمام شود و حذف هر کدام از آدم های آن مجموعه، هیچ خللی در قصه های نداشته اش ایجاد نمی کرد. نظارت، صرفا شامل مسائل و مباحث حساسیت برانگیز مثل قبله عالم نیست و گاهی هم نیاز است جلوی نگارش و ساخت مجموعه های خنثی و غیرضروری چون مردم معمولی را گرفت.

آیا می توان درباره قبله عالم، عبارت پسر کو ندارد نشان از پدر را به کار برد و گفت آیا حامد محمدی، به عنوان فرزند منوچهر محمدی که به عنوان تهیه کننده، کارنامه ای قابل اعتنا در تلویزیون و سینما دارد، اعتبار پدرش را با ساخت قبله عالم خدشه دار کرده است؟ اما چه کنیم که دست خود پدر خوشنام و باسابقه هم در کار است و به سیاق بیشتر فیلم های حامد محمدی، منوچهر محمدی پدری را در حق پسرش تمام کرده و تهیه کنندگی قبله عالم را هم منوچهر محمدی برعهده داشت. ولی چه می شود که با تجارب درخشان منوچهر محمدی و پشتوانه خوب و قابل اعتنای حامد محمدی به ویژه به عنوان فیلمنامه نویس فیلم هایی چون طلا و مس و حوض نقاشی، کار پدر و پسر به قبله عالم می رسد و چنین اثر بی جان و کم رمق و کم کیفیتی در کارنامه آنها به ثبت می رسد و حتی باوجود ساخت ۱۰قسمت، زودتر از موعد و در قسمت هفتم خودخواسته خداحافظی می کنند؟ بهانه این وداع زودهنگام که طبق بیانیه فیلیمو به احترام مخاطبان و به علت ممیزی های فراوان و کاهش جدی زمان هر قسمت صورت گرفت، بود اما واقعا همه مشکل قبله عالم در ممیزی ها و ملاحظات بود؟ جواب، قطعا نه است و حتی می شد از همان قسمت اول به نظرات مبتنی بر نارضایتی مخاطبان در فیلیمو پی برد. قبله عالم، تنها یکی از نتایج فقدان استراتژی و برنامه ریزی فرهنگی مناسب در پلتفرم های ایرانی است که ظاهرا فقط برای چشم و هم چشمی و برنده شدن به هر قیمتی با رقبا، با شتاب دست به تولید هر اثری می زنند و منحصرا در این مورد سه سریال آنچنان به بیرونی و اندرونی قبله عالم و ناصرالدین شاه قاجار هجوم می برند که انگار هیچ بخش دیگر تاریخ این سرزمین، قصه ها و سوژه هایی برای روایت و داستان پردازی ندارد.

چرخش ناگهانی قصه در قبله عالم و بهره برداری از الگوی جابه جایی زمانی که قبلا در نمونه هایی چون قهوه تلخ جواب مثبتی داده بود، از جایی به بعد تا حدی به کمک سریال قبله عالم آمد و به ویژه نمک های کاراکتر افشین چمنزار (سام درخشانی) تا حدی باعث خنده مخاطبان شد اما خانه قبله عالم از پای بست ویران بود و موجبات سقوط شاه را در پلتفرم فیلمیو فراهم کرد. بودار بودن قصه و ایده و حضور ناصرالدین شاه در زمان فعلی، احتمالا پاشنه آشیل اصلی مجموعه برای اعمال ملاحظات و ممیزی ها بود اما باز هم بحث نبود نظارت دقیق و تعامل اولیه با شوراهای تصویب فیلمنامه و صدور مجوز نمایش را پیش می کشد و نشان می دهد شبکه نمایش خانگی در رقابت با سینما و به ویژه در مقابله با تلویزیون رسمی، دچار نوعی لجبازی و سوءاستفاده از فضای رها و آسوده تر خود شده و فکر می کند با تاخت و تاز به هر شکل و به هر قیمتی در این فضا می تواند جلب مشتری کند اما تا زمانی که بدون فکر و برنامه ریزی دقیق و استراتژی مناسب فرهنگی، تنها مباحث مالی و سودآوری در میان باشد و در رد کردن خطوط قرمز، هر طرح و سیناپس در ظاهر جذابی بلافاصله تصویب و در کوتاه ترین زمان ممکن به تولید و پخش برسد، نتیجه ای جز خودزنی و نارضایتی مخاطبان و بی اعتبارکردن پلتفرم ها و شبکه نمایش خانگی ندارد.با این روند قصه و شخصیت پردازی، اگر قبله عالم به طور کامل پخش می شد و به قسمت پایانی واقعی خودش هم می رسید، بعید می دانیم   رضایت ملت در فیلیمو را رقم می زد.

خیلی بیراه و بی ربط است اگر میدان سرخ را به دلیل چهره های مطرحش با مثلا تیم فوتبال پاری سن ژرمن و بازیکنانی چون مسی و ام باپه و نیمار مقایسه کنیم؟! منتها اقلا ام باپه در بازی اخیر این تیم خودی نشان داد و احتمالا باید منتظر درخشش مثلث PSG در بازی های بعدی باشیم اما بلاتشبیه کمی بعید است که حتی تا آخر فصل میدان سرخ هم یک گل یا حتی پاس گل از حمید فرخ نژاد، علی مصفا، مهتاب کرامتی و بهرام افشاری دربیاید!

همه هیجان و اکشن نصفه نیمه این سریال، رنگ و بوی تصنع دارد و ترکیب بازیگران چهره و آن همه مافیابازی بی خط و ربط و بدون پشتوانه و چیدمان، راه به جایی که باید نبرده؛ یعنی پیگیری قصه توسط مخاطب و رضایتمندی او. مخاطبی که بهترین نمونه های این چنینی با مایه های جاسوسی و تعقیب و گریزی را در فیلم ها و سریال های خارجی دیده ا، نه تنها با دیدن رضا یزدانی در نقش سردسته گنگسترها حتی برای لحظه ای نمی ترسد و دلهره در او ایجاد نمی شود، بلکه چنین تیپ و حتی به ظاهر قهرمانان قصه را هم به هیچ می انگارد و سرنوشت و کشته شدن آنها ذره ای در آنها ایجاد همدلی نمی کند.ایرادهای فیلمنامه با ترکیب ناسازگار ابراهیم ابراهیمیان (کارگردان) و جواد نوروزبیگی (تهیه کننده) هم در ناکامی سریال، مزید علت هستند. به هرحال به ویژه در بحث کارگردانی، نیاز به شناخت و تسلط در این فضای اکشن و مهیج هم است اما نگاهی به کارنامه سینمایی ابراهیمیان که پیشتر در فضایی آرام و عمیق تر کار کرده و فیلم های قابل تاملی چون عادت نمی کنیم و ارسال یک آگهی تسلیت برای روزنامه را ساخته، نشان می دهد او شاید گزینه مناسبی برای کار در میدان سرخ نیست.

مشکلات روایتی و ساختاری میدان سرخ به قدری است که همه آن مسائل مافیایی و جاسوسی و تروریستی پشت پرده ماجرا و سرقت پول ها و جواهرات، مضحک و لقمه ای بزرگ تر از دهان سریال به نظر می رسد اما اگر متن و اجرای دقیقی وجود داشت، پیچیده ترین و بعیدترین موارد هم ملموس و قابل باور جلوه می کند.در شرایط نبود قصه درست و درمان و فقدان بازی های جذاب از بازیگرانی شایسته که پیشتر در کارهای مختلفی درخشیده اند، آن ممیزی ناشیانه موهای مهتاب کرامتی، مسخره تر هم به نظر می رسد و حتی باعث می شود کیفیت نازل سریال در هیاهوی این اقدامات فراموش شود. درحالی که اگر پیشتر نظارت دقیقی در مرحله ساخت وجود داشت یا این تعامل و توافق صورت می گرفت که بازیگر با همین پوشش جلوی دوربین برود، چنین حاشیه بدی هم اتفاق نمی افتاد.

رضایت ۷۵درصدی مخاطبان میدان سرخ در فیلیمو، به خوبی نشان دهنده وضعیت متزلزل سریال در مواجهه با تماشاگران است.