مهرزاد دانش منتقد سینما درشرق نوشت :مردی که دربهدر دنبال کسی میگردد که بعد از خودکشیاش دفنش کند (طعم گیلاس)، زنی که مرارتهای زندگی روزمره به انتحار وامیداردش (گزارش)، انتظاری که برای مردن سالخوردهای در یک روستا میرود (باد ما را خواهد برد)، تراژدی منتهی به مرگی که تأثر بازتابش را روی چهره تماشاگرانش نمایش میدهد (شیرین)، زلزلهای که فضای معلق بین مرگ و زیستن را بهعنوان دو روی سکه بعد از وقوعش ترسیم میکند (زندگی و دیگر هیچ) و… . اینها ازجمله یادمانهایی از مردی هستند که دو سال قبل با مرگ پرپیامدش، سینمای ایران را رها کرد و به مقصدی عزیمت کرد که یکی از دغدغههای پردامنهاش در آثارش بود: عباس کیارستمی. گمان میرود این حد از پرداختن به مرگ، میتواند کیارستمی را در زمره هنرمندان مرگاندیش قرار دهد، اما نگاه کیارستمی به این پدیده، نه از جنس فضاهای ماورایی بود که مدعی وقوف به کموکیف جهان آنسوی هستیاند و اخلاقیات سادهاندیشانه از بطنش استخراج میکنند و نه از آن دسته موقعیتهای دلمرده و دقکردهای که به قصد نمایش یأس و افسردگی و پوچگرایی، موجی از احساسات منفی نصیب مخاطب میکنند. نگاه کیارستمی به مرگ، نگاه زیستمدارانه بود. او از دل مرگ، ارزش زیستن را بیرون میکشید و از تلخی آن، نشاط حیات را متبلور میکرد. مرگاندیشی کیارستمی، جنسی عرفانمسلکانه داشت. او عموما برای مکث روی معنا و مفهومی، مستقیما به آن پدیده نمیپرداخت و از فضای موقعیتی متضادش، به آن نائل میشد. این فقط هم درباره مرگ نبود. او ارزش نزدیکی عاطفی بین دو انسان را از طریق لانگشات در قاب تصویرش نشان میداد (زیر درختان زیتون)، ارزش صدا را با قطعکردن میکروفن صدابرداری ارج مینهاد (کلوزآپ، نمای نزدیک) و جایگاه تصویر را با منعکسکردنش روی چهره دیگران و بازتاب معنایی آن در تغییر حالات میمیک صورت و انقباض و انبساط عضلات آن، متبلور میکرد (شیرین). کیارستمی استاد بلامنازع مکاشفه در لایههای مختلف زندگی و در ستایش از زندگی، در سینمای ایران بود. مکاشفه، امری شعاری و با توسل به نمادهای مستعمل و گلدرشت نیست که مدتی (و حتی الان نیز) بخشی از سینمای ایران را با عناوین جعلیای مانند سینمای معناگرا و سینمای فاخر و از این قبیل اشغال کرده بود. مکاشفات کیارستمی از زندگی، در مسیر جاده، داخل طویله، کاسه توالت بر سر، سالن تاریک نمایش فیلم، پلکان منازل و معابر و مغازه، قوطی مستعمل کنسرو وسط کوچه و خیلی دیگر از چیزهای ساده و معمولی و به ظاهر دمدستی دوروبرمان شکل میگرفت. او عرفان و شناخت و احاطه ادراکی از مفهوم وجود و زیستن را از معبر واقعیتهای کوچک پیرامونی و حتی شاید بهزعم برخی نازل میگذراند. شاید برای همین هم بود که واکنشهای منفی برخی نویسندگان «ارزشمدار» نسبت به «زندگی و دیگر هیچ» یا «زیر درختان زیتون» در زمان اکرانشان، عموما روی همین ایده میگشت که چرا او متمرکز بر زندگی حیوانی انسان شده است. آنها ناآگاه از این نکته بودند که اصولا سنگ بنای احترام به خوی انسانی و منش اخلاقی بشر، در اولین مرحله، با بهرسمیتشناختن غرایز زیستی (یا به همان عبارت حیوانی) او تعبیه میشود. این نکتهای عرفانی است که پیش از این بسیاری از ادیبان و شاعران تاریخ ما بر آن صحه گذاشتهاند و اکنون، در سینمای ایران، کیارستمی پرورشدهنده این معنای ناب و غیرکلیشهای از انسان و زیست و کانون معنایی آن بود. او، با رعایت همه هنجارهای عرفی و رسمی و به دور از جاذبههای مستعمل سینمای راحتالحلقومی، این معنا از عرفان را در کشاکش مرگ و زندگی آدمهای فیلمهایش جستوجو کرد.
دو سال است که دیگر این عارف بیریا و به دور از هر جلوهگری «معناگرایانه»، از مرز مرگ گذر و به آن سوی عالم هستی عزیمت کرده است، اما ارزشی که او در تصویر آثارش به زندگی داد، تا زندگی بشر ادامه دارد، جاودان است.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- نمایش «طعم گیلاس» در قزاقستان
- در بخش ۱۰ فیلم برتر؛ «کلوزآپ» عباس کیارستمی در جشنواره ایدفا اکران میشود
- کیارستمی در آثار خود بیشتر به دنبال راه حل بود/ فرم برای کیارستمی همیشه اهمیت داشت
- معرفی نامزدهای دریافت گیلاس طلای جشنواره فیلم عباس کیارستمی
- افسون «کلوزآپ»/ یادداشت محمد حقیقت به مناسبت زادروز عباس کیارستمی
- در مراسم نکوداشت «عباس کیارستمی» مطرح شد: کیارستمی آبرودار واژه کار بود/ فیلمسازی کیارستمی در مسیر عکاسی او است
- رونمایی از پوستر اولین جشنواره بینالمللی فیلم کوتاه عباس کیارستمی
- باشگاه سینمایی «جاده ابریشم» برگزار میکند؛ بزرگداشت عباس کیارستمی در پاریس
- معرفی هیات داوران اولین جشنواره بین المللی فیلم کوتاه عباس کیارستمی
- «بودن یا نبودن» و تبدیل خشونت به امید/ عیاری نمونهای از عیار شرافت در سینمای ایران است
- عیاری یک شگفتی در سینمای ایران است/ کیارستمی و عیاری پیش از هنر سینما، خود را کشف کردند
- هوتن شکیبا: دوست داشتم به جای همایون ارشادی در «طعم گیلاس» باشم
- تمجید هانکه از سینمای بیهمتای کیارستمی
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- «شیرین»، مثل عشق زنانه
نظر شما
پربازدیدترین ها
- با حضور ۵۰۰ هزار تماشاگر در پنج هفته اتفاق افتاد/ استقبال غیرمنتظره فرانسویها از «دانه انجیر معابد»
- چند کلمه دربارهی فساد و فحشا و ابتذال و «کیک محبوب من»
- «آنها مرا دوست داشتند»؛ گوشهنشینانِ فراموش شده!
- نگاهی به فیلم «کیک محبوب من»/ عشق را در پستوی خانه نهان باید کرد
- اعضای شورای پروانه فیلمسازی سینمایی معرفی شدند
آخرین ها
- «دانه انجیر معابد» در میان نامزدهای جایزه بهترین فیلم اروپا
- نشست خبری اپرای عروسکی مولوی / گزارش تصویری
- جشنواره فرانسوی به «کشیم عاشق» جایزه داد
- رایان رینولدز و هیو جکمن در یک فیلم غیرمارولی همراه میشوند
- درباره نمایش و اجرای متفاوت «قلاده ای برای یک سگ مرده»
- موسیقی نمایش آوای پارسی / گزارش تصویری
- اکران مردمی فیلم شبگرد / گزارش تصویری
- «آنها مرا دوست داشتند»؛ گوشهنشینانِ فراموش شده!
- بدون حضور جانی دپ؛ دو فیلم جدید از «دزدان دریایی کاراییب» سال آینده تولید میشود
- چند کلمه دربارهی فساد و فحشا و ابتذال و «کیک محبوب من»
- معرفی داوران و آثار راهیافته بخش «هنرهای نمایشی» جشنواره چندرسانهای میراثفرهنگی/ اعلام برنامه بخش بینالملل
- نمایش «آخرین کوسه نهنگ» در جشنواره اسپانیایی
- جایزه طلای جشنواره ژاپنی به «زمین بازی» رسید
- برگزاری نخستین بوتکمپ مدیریت محصول آکادمی همراه اول
- درباره «بازنده» / لبه تاریکی
- نقدی به مدل فیلمسازی در ایران/ سینما بدون ساختار مشخص و قوانین دقیق
- «قهوه پدری» مهران مدیری از در شبکه نمایش خانگی
- «تَرَک عمیق» دو جایزه جشنواره بارسلون را گرفت
- گزارشی از گیشه سینماها؛ «زودپز» صدرنشین فروش فیلمهای هفته گذشته
- ۲ فیلم جدید در راه اکران سینماها
- پیوستن رضا بابک و شیرین اسماعیلی به «با خشم به گذشته نگاه کن»
- با یک کمپین کوچک برای فیلم ایستوود؛ کمپانی برادران وارنر «هیئت منصفه شماره۲» را وارد اسکار میکند
- پیمان معادی بازیگر فیلم جنایی هالیوودی شد
- «نادره رضایی» معاون هنری وزیر ارشاد شد
- اعضای شورای پروانه فیلمسازی سینمایی معرفی شدند
- از ۱۶ آبان؛ «خورشید آن ماه» ساخته ستاره اسکندری آنلاین اکران میشود
- حضور همراه اول در نمایشگاه کیشاینوکس با هدف گسترش فرصتهای جدید سرمایهگذاری
- ادعای سازندگان پربازدیدترین سریال تاریخ نتفلیکس؛ چالشهای فصل دوم «بازی مرکب» جذابتر است
- تهیهکننده سینما مطرح کرد: کوچ سینماگران حرفهای به پلتفرمها و فیلمهایی که تعطیل میشوند
- «فصل فرار اسبها» آماده نمایش شد