مهرزاد دانش منتقد سینما درشرق نوشت :مردی که دربهدر دنبال کسی میگردد که بعد از خودکشیاش دفنش کند (طعم گیلاس)، زنی که مرارتهای زندگی روزمره به انتحار وامیداردش (گزارش)، انتظاری که برای مردن سالخوردهای در یک روستا میرود (باد ما را خواهد برد)، تراژدی منتهی به مرگی که تأثر بازتابش را روی چهره تماشاگرانش نمایش میدهد (شیرین)، زلزلهای که فضای معلق بین مرگ و زیستن را بهعنوان دو روی سکه بعد از وقوعش ترسیم میکند (زندگی و دیگر هیچ) و… . اینها ازجمله یادمانهایی از مردی هستند که دو سال قبل با مرگ پرپیامدش، سینمای ایران را رها کرد و به مقصدی عزیمت کرد که یکی از دغدغههای پردامنهاش در آثارش بود: عباس کیارستمی. گمان میرود این حد از پرداختن به مرگ، میتواند کیارستمی را در زمره هنرمندان مرگاندیش قرار دهد، اما نگاه کیارستمی به این پدیده، نه از جنس فضاهای ماورایی بود که مدعی وقوف به کموکیف جهان آنسوی هستیاند و اخلاقیات سادهاندیشانه از بطنش استخراج میکنند و نه از آن دسته موقعیتهای دلمرده و دقکردهای که به قصد نمایش یأس و افسردگی و پوچگرایی، موجی از احساسات منفی نصیب مخاطب میکنند. نگاه کیارستمی به مرگ، نگاه زیستمدارانه بود. او از دل مرگ، ارزش زیستن را بیرون میکشید و از تلخی آن، نشاط حیات را متبلور میکرد. مرگاندیشی کیارستمی، جنسی عرفانمسلکانه داشت. او عموما برای مکث روی معنا و مفهومی، مستقیما به آن پدیده نمیپرداخت و از فضای موقعیتی متضادش، به آن نائل میشد. این فقط هم درباره مرگ نبود. او ارزش نزدیکی عاطفی بین دو انسان را از طریق لانگشات در قاب تصویرش نشان میداد (زیر درختان زیتون)، ارزش صدا را با قطعکردن میکروفن صدابرداری ارج مینهاد (کلوزآپ، نمای نزدیک) و جایگاه تصویر را با منعکسکردنش روی چهره دیگران و بازتاب معنایی آن در تغییر حالات میمیک صورت و انقباض و انبساط عضلات آن، متبلور میکرد (شیرین). کیارستمی استاد بلامنازع مکاشفه در لایههای مختلف زندگی و در ستایش از زندگی، در سینمای ایران بود. مکاشفه، امری شعاری و با توسل به نمادهای مستعمل و گلدرشت نیست که مدتی (و حتی الان نیز) بخشی از سینمای ایران را با عناوین جعلیای مانند سینمای معناگرا و سینمای فاخر و از این قبیل اشغال کرده بود. مکاشفات کیارستمی از زندگی، در مسیر جاده، داخل طویله، کاسه توالت بر سر، سالن تاریک نمایش فیلم، پلکان منازل و معابر و مغازه، قوطی مستعمل کنسرو وسط کوچه و خیلی دیگر از چیزهای ساده و معمولی و به ظاهر دمدستی دوروبرمان شکل میگرفت. او عرفان و شناخت و احاطه ادراکی از مفهوم وجود و زیستن را از معبر واقعیتهای کوچک پیرامونی و حتی شاید بهزعم برخی نازل میگذراند. شاید برای همین هم بود که واکنشهای منفی برخی نویسندگان «ارزشمدار» نسبت به «زندگی و دیگر هیچ» یا «زیر درختان زیتون» در زمان اکرانشان، عموما روی همین ایده میگشت که چرا او متمرکز بر زندگی حیوانی انسان شده است. آنها ناآگاه از این نکته بودند که اصولا سنگ بنای احترام به خوی انسانی و منش اخلاقی بشر، در اولین مرحله، با بهرسمیتشناختن غرایز زیستی (یا به همان عبارت حیوانی) او تعبیه میشود. این نکتهای عرفانی است که پیش از این بسیاری از ادیبان و شاعران تاریخ ما بر آن صحه گذاشتهاند و اکنون، در سینمای ایران، کیارستمی پرورشدهنده این معنای ناب و غیرکلیشهای از انسان و زیست و کانون معنایی آن بود. او، با رعایت همه هنجارهای عرفی و رسمی و به دور از جاذبههای مستعمل سینمای راحتالحلقومی، این معنا از عرفان را در کشاکش مرگ و زندگی آدمهای فیلمهایش جستوجو کرد.
دو سال است که دیگر این عارف بیریا و به دور از هر جلوهگری «معناگرایانه»، از مرز مرگ گذر و به آن سوی عالم هستی عزیمت کرده است، اما ارزشی که او در تصویر آثارش به زندگی داد، تا زندگی بشر ادامه دارد، جاودان است.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- داوران ایرانی معرفی شدند؛ افتتاح جشنواره جهانی فیلم فجر با فیلمی از عباس کیارستمی
- فوت بازیگر فیلم عباس کیارستمی/ احمد احمدپور درگذشت
- نگاهی به «پیرپسر» و تطابق آن با جهان سینمای کیارستمی/ اول به پیرامون، بعد به دوردستها
- «خانه دوست کجاست؟» یک فیلم صلح طلب است
- پرونده جنجالی عباس کیارستمی در «طعم عباس»
- «خانه دوست کجاست» در تازهترین قسمت سینماماجرا
- نمایش «طعم گیلاس» در قزاقستان
- در بخش ۱۰ فیلم برتر؛ «کلوزآپ» عباس کیارستمی در جشنواره ایدفا اکران میشود
- کیارستمی در آثار خود بیشتر به دنبال راه حل بود/ فرم برای کیارستمی همیشه اهمیت داشت
- معرفی نامزدهای دریافت گیلاس طلای جشنواره فیلم عباس کیارستمی
- افسون «کلوزآپ»/ یادداشت محمد حقیقت به مناسبت زادروز عباس کیارستمی
- در مراسم نکوداشت «عباس کیارستمی» مطرح شد: کیارستمی آبرودار واژه کار بود/ فیلمسازی کیارستمی در مسیر عکاسی او است
- رونمایی از پوستر اولین جشنواره بینالمللی فیلم کوتاه عباس کیارستمی
- باشگاه سینمایی «جاده ابریشم» برگزار میکند؛ بزرگداشت عباس کیارستمی در پاریس
- معرفی هیات داوران اولین جشنواره بین المللی فیلم کوتاه عباس کیارستمی
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- نقدی بر مستند گفتوگومحور از پگاه آهنگرانی؛ پرترهای در فضای بسته
- نمایشنامههای بهرام بیضایی؛ کلید درک جامعهشناسی خودکامگی در ایران
- مژده شمسایی: پیکر بهرام بیضایی در آمریکا به خاک سپرده میشود
- «ایرانم» علیرضا قربانی به تبریز رسید
- در رثای مردی که از فرهنگ ایران نوشید/ بیضایی؛ دلباخته شاهنامه
- بیضایی در بزنگاه ادبیات کهن و مدرن
- توجه ویژه لوموند به درگذشت بهرام بیضایی
- ایران را می شناخت/یادداشت احمد مسجد جامعی درباره بهرام بیضایی
- به یاد استاد بیضایی؛ صدایی که نه فریاد بود، نه خطابه
- برای بهرام بیضایی/ اسطوره همیشه زنده
- زبان بهمثابه مقاومت؛ در یادِ بهرام بیضایی
- در اندوه فقدان چهره شاخص موج نو سینمای ایران؛ بازتاب جهانی درگذشت بهرام بیضایی
- با موافقت شورای پروانه فیلمسازی؛ پروانه ساخت سینمایی برای ۷ فیلمنامه صادر شد
- در پاسداشت استاد بیبدیل هنرهای نمایشی ایران/ بیضایی، تاریخ و علامت تعجب
- در سوک سیاوش که از شاهنامه رفت
- یادبود بهرام بیضایی؛ ایرانی بودن بار بزرگی است بر دوش ما
- بریژیت باردو درگذشت
- برای رفتن غریبانه شیرین یزدانبخش؛ وصیتی به مثابه گلایه
- «کفایت مذاکرات» و خندههایی که از دل موقعیت میآیند
- «پرهیجان: نبرد برای اوبر»؛ چطور میتوانیم آرزوی شکستِ نجاتبخشمان را داشته باشیم؟
- درباره بازیگران زن مولف سینمای ایران/ ترانه علیدوستی؛ آخرین بازیگر زن مولف
- درباره اهمیت خواندن فیلمنامه اشغال بیضایی پس از جنگ ۱۲ روزه /بیگانه آزادی نمی آورد
- بهرام بیضایی درگذشت
- «موبهمو»؛ خط به خط، نفس به نفس، چهره به چهره
- در بیست و چهارمین دوره جشنواره؛ ۱۴ اثر از سینماگران ایرانی در داکا نمایش داده میشود
- از ۱۰ دیماه؛ «مرد خاموش» به سینماها میآید
- «بامداد خمار»؛ در منزلت فرودستی
- در ستایش سینمای بیچیز؛ همه چیز داشتن در عین بی چیزی
- آیین پایانی یازدهمین دوره انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی / گزارش تصویری
- شیرین یزدانبخش درگذشت






