پایگاه خبری تحلیلی سینماسینما

نزدیک به ۴۸ ساعت از لحظه‌ای که خبر قتل میترا استاد -همسر دوم محمدعلی نجفی- می‌گذرد و تاکنون هزاران خبر، توییت، پست‌های اینستاگرامی و تلگرامی منتشر شده و هنوز هم می‌شود.

به گزارش سینماسینما، در این مدت کوتاه، به همین اندازه هم خبر نادرست، دست‌به‌دست شده و صدها‌هزار بازدید داشته است. همه می‌دانستند که این خبر، یک خبر معمولی نیست و متهم هم یک متهم عادی نیست. همین هم شد تا بازتاب‌های عادی هم نداشته باشد. اوج این خبررسانی‌ها، روز حادثه، یعنی سه‌شنبه‌ بود که خبرهای دیگر را تحت‌الشعاع قرار داد. موضوع روز، نجفی بود و همسرش و قتلی که رخ داده. محمد‌مهدی فرقانی، رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با «شهروند» درباره جزییات پوشش خبری ماجرای قتل میترا استاد -همسر محمدعلی نجفی، شهردار اسبق تهران- از صبح روز سه‌شنبه، تاکنون و نحوه پرداختن رسانه‌ها به این موضوع، توضیح‌هایی می‌دهد. به گفته او اتفاقی که برای پوشش این خبر در فضای مجازی رخ داد، به دلیل نبود مدیریت درست بر این فضا، با انواع شایعه‌پراکنی‌ها و اخبار نادرست و البته گاهی درست، همراه بود. فضای مجازی از سوی خود شهروندان مدیریت می‌شود، بنابراین هر کسی براساس اطلاعات و دانسته‌های خود و در چارچوب علایق و گرایش‌هایش ممکن است خبری را منتشر کند که گاهی این اخبار جعلی هستند: «در فضای مجازی اخبار راست یا دروغ، جعلی یا غیرجعلی منتشر می‌شوند، وقتی خبری مثل ماجرای قتل همسر آقای نجفی منتشر می‌شود، فضای مجازی هم با بمباران خبری مواجه می‌شود و حجم زیادی از اخبار دست‌به‌دست می‌شود، درحالی‌که معیاری برای سنجش صحت و سقم آنها وجود ندارد. در این شرایط جامعه با بار اضافی اطلاعات روبه‌رو می‌شود و نمی‌داند کدام خبر درست است و کدام نیست.» فرقانی می‌گوید یکی از ابزارهای راستی‌آزمایی فضای مجازی، رسانه‌های سنتی‌اند، یعنی مردم صحت و سقم اطلاعاتی که از فضای مجازی می‌گیرند را باید در رسانه‌های سنتی، جست‌وجو کنند و از این طریق از اخبار مطمئن شوند.» اما در این شرایط به اعتقاد این استاد ارتباطات، گاهی رسانه‌های سنتی هم جوزده می‌شوند و دنباله‌روی فضاهای مجازی می‌شوند و در رقابت ایجادشده، صحت خبر، فدای سرعت می‌شود: «به‌هرحال رسانه‌های سنتی از نظر سرعت از فضای مجازی عقب‌اند و نمی‌توانند به گردپای آنها برسند، اما مزیت‌شان این است که می‌توانند درباره خبر تحقیق و تجسس کنند و اطلاعات درستی به مخاطبان دهند.» رئیس دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه‌طباطبایی معتقد است که در این شرایط مسئولیت اجتماعی خبرنگاران رسانه‌های سنتی سنگین‌تر می‌شود: «در گذشته روزنامه‌نگاران سنتی با هجوم خبری مشابه آن‌چه در فضای مجازی رخ می‌دهد، مواجه نبودند، آنها فرصت بیشتری برای احراز خبر داشتند، اما الان در فشار بیشتری از نظر زمان قرار دارند و از آن طرف باید راستی‌آزمایی اخبار را هم داشته باشند که این مهارت زیادی را می‌طلبد.» به گفته این استاد ارتباطات در شرایط فعلی رسانه‌های سنتی انگیزه‌ای برای احراز صحت و سقم اخبار ندارند و مسئولیت اجتماعی‌شان را جدی نمی‌گیرند.

خبر، یک خبر معمولی نبود. متهم به قتل، چهره شناخته‌شده سیاسی و فرهنگی بود و حالا خبرها نه برای سمتی که دارد، به دلیل قتلی که مرتکب شده، دست‌به‌دست می‌شوند: «ما در روزنامه‌نگاری تعریفی از خبر داریم، شهرت به‌عنوان یکی از ارزش‌های خبری بر میزان بازتاب خبر تاثیر می‌گذارد، این قتل هم از سوی یک چهره شناخته‌شده و معروف رخ داده، طبیعی است که درجه اهمیتش خیلی بالاتر می‌رود و بالاترین سطح انعکاس و اهمیت خبری را پیدا می‌کند. فضای مجازی هم تابعی از همین مسائل است، وقتی پای چهره مشهوری به میان می‌آید، خبر به همین شکل انعکاس پیدا می‌کند.» به گفته فرقانی فضای مجازی همیشه با سرعت و تغییر لحظه‌به‌لحظه اخبار مواجه است و چهره‌ای که در این ماجرا مطرح است، در پوشش اخبار و سرعت آن تاثیر داشت.
ماجرا اما تنها به انتشار اخبار در فضای مجازی محدود نمی‌شود، حاشیه‌های پوشش خبری زمانی پررنگ‌تر شد که خبرنگار صداوسیما، در اداره آگاهی حاضر شد و در اتاقی قرار گرفت که متهم به قتل -محمدعلی نجفی- به تازگی دستگیر شده بود و آلت قتل که همان اسلحه است هم روی میز قرار گرفته بود. خبرنگار رو به دوربین، اسلحه را به دست می‌گیرد، تعداد فشنگ‌هایش را می‌شمرد و درباره آن توضیح می‌دهد. تصویر پشت خبرنگار، تصویر نجفی است که روبه‌روی پلیس نشسته و چای می‌نوشد. انتشار چند ویدیوی کوتاه از این صحنه اما با واکنش‌های فراوانی در فضای مجازی همراه شد. خیلی‌ها انتقاد کردند که چرا چنین است و چرا به او چای داده‌اند، درحالی‌که چند ساعت قبل‌ترش آدم کشته و چرا با او این‌قدر ملایم برخورد می‌شود. فرقانی که استاد ارتباطات است، به نحوه عملکرد صداوسیما انتقاد جدی دارد: «اگر نگاه اخلاق حرفه‌ای داشته باشیم، معتقدم که رفتار صداوسیما اصلا حرفه‌ای نبود. آلت قتاله جزو مدارک پرونده به شمار می‌رود، چرا باید در دست خبرنگار باشد. همه اینها از نظر قضائی ایراد دارد و باید پیگیری شود. نمایش تمام این مسائل از تلویزیون حتی می‌تواند مصداق ترویج خشونت تلقی شود، چه از نظر حقوقی و چه از نظر قضائی. این اتفاق غیرعادی است. از سوی دیگر آقای نجفی متهم به قتل است و برای اثبات جرم باید دادگاه تشکیل شود، نمی‌توان این‌گونه حکم صادر کرد.» این استاد ارتباطات می‌گوید که حادثه رخ‌داده همه را شوکه و هیجان‌زده کرد و به نظر می‌رسد فرصت تامل را از خیلی‌ها گرفت که در این شرایط چطور باید رفتار کنند.

منبع: شهروند