پایگاه خبری تحلیلی سینماسینما

کامران شیردل را اغلب با فیلم مستند «پیکان» می شناسیم: مستندی که جامعه در حال صنعتی شدن ایران دهه ۴٠ را به بیننده نشان می دهد.

به گزارش سینماسینما ،کامران شیردل، مترجم، کارگردان و مستندساز متولد سال ١٣١٨ در میاندوآب است. وی از اوایل دهه ۴٠ شمسی کارگردانی را آغاز کرد و تا امروز فیلم هایی چون «بوم سیمین، ندامتگاه، تهران پایتخت ایران است، قلعه، اون شب که بارون اومد، پیکان، فولادمبارکه و… » را ساخته است. شیردل در فیلم مستند«پیکان» بیشتر از افکت و صداهای فضای دلهره آور و رنگ و نورهای پراضطراب جامعه ای در حال صنعتی شدن استفاده می کند. وی در کنار ساخت فیلم های مستند اجتماعی به صنعت علاقه نشان می دهد و در کارهایش از نفت و فولاد بسیار سخن گفته است. پدر این کارگردان صنعتگر بود و علاقه او به ساخت فیلم های مستند صنعتی، از کودکی او و حضورش در فضای صنعتی و کارخانه ها سرچشمه گرفت. 

شما تحصیلات خود را در ایتالیا ادامه دادید و فیلمسازی را تحت تاثیر سینمای این کشور آموخته اید. تحصیل در ایتالیا چه تاثیری در مسیر و عملکرد شما در فیلمسازی داشت؟
ایتالیا را کشور دوم خود می دانم. ١٨ ساله بودم که به ایتالیا رفتم و تحصیلاتم را آنجا و زیرنظر اساتید بزرگ سینمای ایتالیا انجام دادم. من شاگرد روبرتولوسینی، پدر سینمای ایتالیا بوده ام. مسلم است که فرهنگ ایتالیا و آموزش هایی که در این کشور دیدم بیشترین تاثیر را روی فیلمسازی من گذاشته است.

کامران شیردل بیشتر از همه با فیلم های مستندِ صنعتی اش شناخته می شود، هدف از ساخت چنین فیلم هایی چیست؟
فیلم هایی که در فضای تولید و صنعت است برای من عاشقانه و همراه با خوشبختی است، مانند مضمونی از آدم صنعتی که در حال پیشرفت است. در حین ساخت فیلم سعی می کنم کار را به خوبی حس کنم، سختی و مشکلات آن را به جان بخرم و یک یادگاری از خودم به جا بگذارم. دوست دارم فیلم هایی صنعتی مانند نفت، فولاد و پلی اکریل آموزشی برای جوانان باشد تا با فیلم های مستندِ صنعتی مسیر و روش ثبت تکنولوژی را به جوانان ارایه دهیم.

از میان فیلم های مستندِ صنعتی شما برخی مثل «پیکان» و «گاز، آتش، باد» شهرت زیادی دارد، از دلایل ساخت این دو فیلم بگویید. 
فیلم پیکان به سفارش برادران خیامی برای تبلیغ ماشین پیکان در سال ١٣۴٨ ساخته شد، زمان آن ٢٢ دقیقه است و به صورت رنگی عرضه شد. مستند پیکان یک آغاز هجوم صنعتی به ایران سنتی است. پیکان اولین فیلم صنعتی بود که ساختم چون بیکار بودم و احتیاج به درآمد داشتم. فیلم پیکان روی یک شرط بندی ساخته شد و در نهایت روش فیلمسازی من در این فیلم باب میل برادران خیامی واقع نشد. برای ساخت مستند «گاز، آتش، باد» و طرح گناوه هم در سال ١٣۶٣ دعوت شدم. جریان ساخت فیلم مستند «گاز، آتش، باد» برای من روبه رو شدن با یک خیانت را نیز به همراه داشت. در حین انجام این پروژه آموزش هایی دیدم و اطلاعاتی به دست آوردم که من را متوجه واقعیت هایی کرد و آن هم این بود که در مسیر کشف میدان های نفتی و استخراج آن، انگلیسی ها چه خیانت هایی به ملت ما کرده اند.

نظر شما در مورد فیلم های فیلمسازان بزرگ ایرانی هم دوره خودتان مانند ابراهیم گلستان چیست؟
برای همه گذشتگان احترام قائل هستم. اما من از سینما متنفرم و ۴٠ سال است که فیلم نمی بینم. یک بار با یکی از دوستان ایتالیایی خودم بودم که با ابراهیم گلستان روبه رو شدم، آدم خوش برخورد و فهیمی بود اما من از او خوشم نمی آید. گلستان در سینمای ایران تاثیر داشته است ولی فحاش است و در کنارش هنرمند. فیلم های زیادی از ابراهیم گلستان ندیده ام و هیچ وقت نخواستم کارهای او را ببینم.

همزمان با دوره فعالیت شما فروغ فرخزاد هم وارد فضای فیلمسازی شده بود، کارهای او را چگونه ارزیابی می کنید؟
فروغ فرخزاد شاگرد تمام عیارِ ابراهیم گلستان بود و همیشه از این استاد پیروی کرد. مونتاژهای فروغ فرخزاد جلوه ای از ابراهیم گلستان را در خود دارد.

اگر بعد از چند دهه نظر شما را در مورد فیلم های اجتماعی که ساخته اید بپرسند، چه می گویید؟
فکر می کردم با سینمای مستند اجتماعی می توانم دنیا را عوض کنم، اما این حرف بسیار احمقانه است. من معتقدم جنگ جهانی سوم در راه است و در ادامه یک نظام حیوانی بر جهان حکم فرما خواهد شد. اعتقاد دارم تمام کارهای ما بی ارزش است و هیچ چیز در جهان بهتر نمی شود. من روزگاری فیلم می ساختم که فریاد بزنم اما هیچ تاثیری نداشت.

این جنگ جهانی که صحبتش را می کنید چه زمانی رخ خواهد داد؟
متاسفانه، اعتقادم این است که این اتفاق در دوران نسل ما خواهد افتاد و ما به چشم خود جنگ جهانی سوم را خواهیم دید.

چه پیشنهادی دارید برای کسانی که می خواهند فیلم مستند اجتماعی بسازند؟
کسانی که فیلم مستند اجتماعی می سازند باید بدانند، دروغ گفتن حق آنهاست. برای رسیدن به حقیقت، باید دروغ گفت. ما کارگردان هایی در جهان داشته ایم که برای گفتن حقیقت تا چوبه دار رفته اند.

شما پیش از انقلاب چندین همکاری نزدیک با حکومت پهلوی داشته اید، شاه ایران چه دیدگاهی از شما و ساخت فیلم های مستند شما داشت؟
شاه به من خیلی لطف داشت، چون می خواست من را در دام سینمای خودش بیندازد. در دوران شاه کل وزارت فرهنگ و تجهیزات آن در خدمت تبلیغات شاه بود. تا شاه عطسه می کرد دوربین ها در اختیار این اتفاق بود. من از وزارت فرهنگ حکومت پهلوی چندین سفارش کار گرفتم اما بعد از ساخت فیلم «اون شب که بارون اومد» از وزارت فرهنگ اخراج شدم و به خاطر می آورم که پس از اخراج وقتی که از پله های وزارت پایین می آمدم ٧ مدال افتخار روی سینه خودم می دیدم، به خاطر ٧ فیلم من که توسط حکومت توقیف و ضبط شد. همان روز پایین پله های وزارت فرهنگ داریوش مهرجویی را دیدم که آماده ساختن فیلم «گاو» می شد.

بارها توسط ساواک یا همان سازمان اطلاعات حکومت پهلوی بازجویی شدید، در این بازجویی ها چه می گذشت؟
جلسات جالبی با بازجوهای ساواک داشتم. گاهی اتفاق می افتاد که با حرف هایم قانع شان می کردم. گاهی اوقات هم آدم های باهوش و باشرفی در بین بازجوهای ساواک بودند که با انسانیت از حرف های من قانع می شدند و حق را به من می دادند، چون کارهایم را به سفارش دولت ساخته بودم و جایی برای گلایه و بهانه وجود نداشت.

در این حرفه و هنر چه قوانینی باید رعایت شود تا کسی به موفقیت برسد؟
قوانین باید شکسته شود، برای پیش رفتن باید شکست و رفت. رعایت هیچ قانونی الزامی نیست. به طور مثال پیکاسو گاونرِ پیشانی سفید هنر است. پیکاسو کسی بود که قوانین را شکست و به جلو رفت، او با هنرکلاسیک شروع کرد آن را به پایان رساند و تمام کرد و در نهایت در مسیر خود رو به جلو و پیشرفت حرکت کرد.

در پایان بهترین فیلمی که ساخته اید کدام است؟
هنوز بهترین فیلمم را نساخته ام.

اعتماد