پایگاه خبری تحلیلی سینماسینما

چرا قواعد بهترین فیلم مردمی شفاف نیست؟

به گزارش سینماسینما، روزنامه اعتماد نوشت: سیمرغ یا همان جایزه مردمی در جشنواره فیلم فجر در میان سینماگران و فیلمسازان از آن حیث از اهمیت بالایی برخوردار است و هر ساله با حواشی همراه است که مستقیم روی زمان اکران فیلم تاثیر قابل‌ توجهی دارد. وقتی فیلمی در جشنواره فجر نظر بالای مردم را جذب کند این یعنی مردم فیلم مربوطه را دوست دارند و مشتاق تماشای آن در سینماها هستند، در نتیجه سینماداران و پخش‌کنندگان هم برای عرضه زودتر آن به مخاطب با صاحبان آثار وارد مذاکره می‌شوند و تلاش زیادی می‌کنند تا مسئولیت پخش فیلم را بر عهده بگیرند و از طرف دیگر تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار هم پروسه اکران فیلمش زودتر انجام می‌شود و به سرمایه اصلی فیلم در زمان کوتاهی می‌رسد. تلاش‌هایی که برای کسب این جایزه توسط صاحبان آثار می‌شود تا جایی اهمیت دارد و قابل تقدیر است که حق فیلمسازان دیگر ضایع نشود. وقتی تهیه‌کننده‌ای با زد و بند و تقلب برای دستیابی به جایزه تلاش می‌کند نه تنها پسندیده نیست که موضوع بسیار مهمی است که در قواعد جشنواره‌ای با قدمت چهل‌ساله قرار نمی‌گیرد. در همین رابطه علی سرتیپی، تهیه‌کننده فیلم «شهرک» با بیان اینکه در پروسه رای‌گیری برای بهترین فیلم تماشاگران جشنواره فجر مشکلاتی وجود دارد که متاسفانه در سال‌های قبل هم رخ می‌داد صریح به ایسنا گفته: «صاحبان فیلم‌ها با هزینه ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان و با خرید بلیت آرای فیلم‌های خود را بالا می‌بردند و این معضلی است که باید در جشنواره فجر برطرف شود تا کسانی که رای می‌دهند هم خودشان بلیت خریده باشند و هم در سالن سینما حضور داشته باشند و فیلم را ببینند.» نظر سرتیپی این بوده، همان‌طورکه الان میزان مخاطب و فروش در سینماها و حتی سانس‌ها با جزییات به‌طور کاملا مشخص است، آرای مردمی جشنواره فجر هم باید شفافیت لازم را داشته باشد که نظر درستی است.

ما برای بررسی این موضوع مهم با چند تهیه‌کننده سینما که فیلم‌شان در جشنواره فجر حضور داشته و اتفاقا خودشان در دوره‌هایی برنده این سیمرغ بودند، صحبت کردیم و نظرشان را جویا شدیم که پیش روی شماست.

صحبت‌های آقای سرتیپی را رد نمی‌کنم
سید جمال ساداتیان در این باره معتقد است که به‌طور کل هرکدام از جوایزی که در زمان جشنواره توزیع می‌شود گله‌گذاری‌هایی را از جانب بعضی از صاحبان آثار به وجود می‌آورد و آن‌ها معترض می‌شوند که چرا سیمرغ به فیلم‌شان تعلق نگرفته است.
او می‌گوید: «چنین حواشی برای این است که همه عوامل برای تولید فیلم‌شان با تمام قوا تلاش می‌کنند تا آثارشان بهترین و قابل قبول‌ترین باشد و طبیعتا بعد از نمایش در جشنواره توقع دارند کارشان مورد تقدیر قرار بگیرد. از این حیث در ایام جشنواره همه‌چیز با حساسیت خاصی توسط صاحبان آثار رصد می‌شود تا بدانند برای فیلم‌شان چه اتفاقی می‌افتد. از سوی دیگر چون بعضی فیلم‌ها تقریبا موضوعات و ساختارشان تفاوت زیادی باهم ندارد و به لحاظ تکنیکی هم نزدیک است داوران مجبورند به یک فیلم جایزه بدهند. شما در نظر بگیرید کسی نمره ۱۹ آورده و شخص دیگری ۱۹ و یک‌صدم کسب کرده، طبیعی است جایزه به نمره بالاتر تعلق می‌گیرد یعنی حتی یک‌صدم اختلاف در کسب جایزه تاثیر می‌گذارد. در این بین بالاجبار فیلم‌های دیگر حذف می‌شوند. از آنجایی که قواعد خاصی هم برای قضاوت داوران در جشنواره وجود ندارد، داوران از قواعد علوم نظری پیروی می‌کنند. ممکن است در این قضاوت خطا وجود داشته باشد. بپذیریم قوانین جشنواره از قواعد علوم پایه پیروی نمی‌کند و داوران هم براساس نظر و جمع‌بندی‌شان جوایز را انتخاب می‌کنند و آنها قطعا مسائل کیفی را مدنظر قرار خواهند داد از همین رو ممکن است رای نهایی آنها شاید سلیقه‌ای به نظر برسد.»
این تهیه‌کننده سینما به صحبت‌هایش ادامه می‌دهد که «جوایز مردمی هم خارج از این منازعات نیست ولی به این نکته دقت کنید کسی که در جشنواره فیلم دارد تمام تلاشش را می‌کند در این رقابت برنده شود و همه فیلمسازان در این رقابت می‌خواهند فیلم‌شان فیلم برتر جشنواره باشد از این جهت فضاسازی می‌کنند تا روی نظر هیات داوران تاثیر بگذارند. بعضی از فیلمسازان با منتقدان رفاقت دارند لذا از رفقای خود استفاده می‌کنند. اصلا بعضی منتقدان فیلم را تحسین می‌کنند. با فیلم سمپاتی دارند و بعضی هم در مقام تقبیح فیلم برمی‌آیند. ممکن است حتی برخی اشخاص خاص (چهره‌های معروف) از یک فیلم خوش‌شان بیاید و نظر مثبت‌شان را درباره فیلم‌ها بگویند و همین باعث گُل کردن فیلم شود و پیرامون آن را تغییر دهد ضمن اینکه مخاطبان را برای تماشای فیلم ترغیب می‌کند. این به نظر من به ذات جشنواره مربوط می‌شود نه در ایران که در کل دنیا جشنواره‌ها با این حواشی همراه هستند.»
ساداتیان ما را به حواشی پارسال جشنواره فجر ارجاع می‌دهد: «پارسال را در نظر بگیرید که بعضی مطبوعات فشار آورده بودند که جایزه به چه فیلم‌هایی تعلق گیرد حتی نظر داوران را در کنار نوشته‌های‌شان هم درج می‌کردند در صورتی که نظر داوران در جشنواره فجر کاملا محرمانه است ولی بعضی رسانه‌ها تلاش‌شان بود که به واسطه افکار مردمی روی رای داورها تاثیر بگذارند.»
ساداتیان با بیان اینکه بخشی از شور و نشاط جشنواره فجر به همین موضوعات مربوط می‌شود تاکید می‌کند: اگر سیمرغ مردمی سی و چند دوره جشنواره فیلم فجر را بررسی کنیم با کسانی که می‌گویند حق ما در این رویداد تضییع شده اختلاف چندانی ندارد باز هم می‌گویم جشنواره از قواعد اصولی پیروی نمی‌کند. از آنجایی که صلاح دولتی هم بر آن حاکم است این قطعا تاثیرگذار است. آن سالی که ما در جشنواره فیلم برف روی کاج‌ها را داشتیم عده‌ای انگ سیاه‌نمایی به فیلم زده بودند و مدیران دولتی که نگاه مثبتی به فیلم نداشتند ولی در بخش نگاه مردمی آقای خزاعی دبیر آن دوره جشنواره فجر، محکم پای فیلم ایستاد و جایزه مردمی به آن تعلق گرفت. در سالی قرار بود نوید محمد‌زاده جایزه بهترین بازیگر مرد را بگیرد اما به دلایل دولتی به او جایزه را ندادند. می‌توانیم بگوییم چنین سایه‌‌هایی بالای جشنواره دولتی هست ولی پررنگ نیست.»
ساداتیان با بیان اینکه حرف‌های آقای سرتیپی را اصلا رد نمی‌کنم در این باره توضیح می‌دهد: «تایید صحبت‌های آقای سرتیپی آیا این معنا را می‌دهد که خود من چهار فیلمی که در جشنواره سیمرغ مردمی را گرفته شامل این اتهام می‌شود یا خیر؟ فیلم‌های چهارشنبه‌سوری، برف روی کاج‌ها، متری شیش‌ونیم و به رنگ ارغوان را تهیه‌کننده بودم. حالا خودتان قضاوت کنید فیلم‌های من ظرفیت جایزه را داشته یا من با فضاسازی توانستم این جایزه را بگیرم؟ باز هم می‌گویم منکر صحبت‌های آقای سرتیپی نمی‌شوم برای اینکه چنین نکاتی بین دو فیلم رقیب صدر جدول ممکن است حرف و حدیث‌هایی وجود داشته باشد، چون همه برای کسب جایزه تلاش‌ها و حرکت‌هایی می‌کنند ولی همه فیلم‌ها نمی‌توانند بلیت یا رای زیادی بخرند ولی به هر جهت بعضی فیلم‌ها خودشان به اندازه کافی قابلیت جذب مخاطب را دارد و از این حیث باید آرا شفاف اعلام شود.»
او در پایان تاکید می‌کند که باید هر سال سیستم جمع‌آوری آرای مخاطب را نسبت به عملکردش در سال‌های گذشته ارزیابی دقیق کنیم و نقاط ضعف آن را مورد بررسی قرار دهیم و با ورود تکنولوژی ساختار نظرسنجی‌ها را مرتب اصلاح کنیم.

خودمان به خودمان احترام بگذاریم
جواد نوروزبیگی با بیان اینکه خیلی دلم می‌خواهد جایزه سیمرغ مردمی را بگیرم در همین رابطه به «اعتماد» می‌گوید: «وقتی صحبت‌های آقای سرتیپی را خواندم با خودم گفتم شاید من هم روزی در معرض چنین اتهامی قرار بگیرم ولی واقعیتش این است که صحبت‌های ایشان را رد نمی‌کنم برای اینکه هر چیزی ممکن است در آرای مردمی اتفاق بیفتد.»
او در توضیح صحبت‌هایش ادامه می‌دهد: «در سال‌های اخیر مدل رای‌گیری به گونه‌ای بوده که صاحبان آثار به راحتی می‌توانستند تقلب کنند یا به قول آقای سرتیپی با خرید ۲۰۰ یا ۳۰۰ میلیون به راحتی رای‌ها را جابه‌جا کنند و این باعث تضییع حقوق دیگر فیلمسازان می‌شد؛ از این نظر احتمال این آسیب در سال‌های گذشته بسیار وجود داشت و حتی خود ما برای فیلم «بی همه‌چیز» پارسال این اعتراض را داشتیم و مشکلاتی در این زمینه به وجود آمده بود ولی امیدوارم امسال این ضریب خطا از بین برود یا به حداقل برسد.»
او می‌گوید: تنها صحبتی که با همکاران خود دارم این است که تقلب نکنید. وقتی خودمان مراعات حال هم را در جشنواره کنیم و به هم احترام بگذاریم مشکلات ایجاد نمی‌شود و حق ما را کسی نمی‌تواند از بین ببرد.

هر سال دریغ از پارسال
سامان سالور، کارگردان فیلم «سه کام حبس» هم درباره حواشی و شائبه‌های سیمرغ مردمی توضیح می‌دهد: «به این نکته دقت کنیم که اگر قرار است رقابتی در جشنواره‌ای شکل بگیرد شرط اول آن عدالت است، زمانی رقابت معنا پیدا می‌کند که عدالت در آن برای همه شرکت‌کنندگان برقرار باشد. جایزه مردمی فیلم فجر اسمش را با خود به همراه دارد یعنی مردم و سیمرغ متعلق به همه تماشاگران است که به سازندگان می‌رسد. ولی متاسفانه باید بگویم چنین نکته حساسی در جشنواره فیلم فجر غالبا با عدالت همراه نمی‌شود.»
او در توضیح بیشتر مطلب فوق می‌گوید: «فیلم سه کام حبس دو سال پیش در جشنواره فیلم فجر در بخش آرای مردمی حضور داشت و در دو روز اول، رای به دست آورده بود. اما ناگهان از روز دوم یا سوم حذف شد. آخر مگر می‌شود وقتی جشنواره هنوز ادامه دارد و فیلم‌ها برای مردم نمایش داده می‌شوند فیلمی از آرای مردمی در همان روزهای ابتدایی حذف شود؟ با هر علم ریاضی و محاسباتی هم که این جدول را بررسی کنیم به این نتیجه نمی‌رسیم مسئولان آرای مردمی چگونه به این جمع‌بندی رسیدند که ۹ روز به پایان جشنواره مانده فیلمی را از جدول حذف کنند.»
سالور به صحبت‌هایش ادامه می‌دهد: «وقتی جشنواره‌ای این نکات پایه‌ای را نمی‌تواند رعایت کند بسیار ناراحت‌کننده است. انگار که از قبل همه‌چیز مشخص است و مسئولان جشنواره می‌خواهند دل کسی را که نتوانسته جایزه بگیرد، به دست بیاورند پس در بخش مردمی جایزه به او می‌رسد.
همین نکات غیرحرفه‌ای و خارج از قواعد و قوانین باعث می‌شود که امروز چنین خبرهایی رسانه‌ای می‌شود و این به نظر من بسیار باعث تاسف است. جدای از همه محدودیت‌ها و سانسورهایی که هر ساله فیلمسازان با این رویداد مواجه هستند به نظر من جشنواره‌ای که نمی‌تواند بر مبنای عدالت جایزه‌ای که به نام مردم است، اهدا کند همان بهتر که در بخش آرای مردمی برگزار نشود.»
او با بیان اینکه سال‌های دور روی بلیت‌های جشنواره نظرسنجی صورت می‌گرفت و از بین خوب، متوسط، ضعیف شما می‌توانستید یک مورد را انتخاب کنید و به صندوق بیندازید، ادامه می‌دهد: «سال‌های بعد رای‌گیری به صورت الکترونیکی شد، سال بعد به صورت مجازی و… هر سال شاهدیم با یک سازوکار جدید ظاهرا رای‌گیری به سمت بهبود تغییر می‌کند ولی نه تنها باعث شفافیت و مدرن‌تر و به‌روز‌تر شدن آرا نمی‌شود که حواشی و اختلافات و ناعدالتی بیشتر می‌شود و یک دعوای بزرگ در سینما به وجود می‌آید. این درحالی است که جشنواره‌ای که سی‌ونه‌سال از برپایی آن می‌گذرد باید به سازوکار ملموس توام با شفافیتی برسد که این حرف و حدیث‌ها را در دل خود نداشته باشد.