سینماسینما، علیرضا نراقی
واقعیت را دوربین ثابت روی سهپایه یا دوربین متحرک روی دست نمیسازد، واقعیت را پلانهای بلند و کشدار یا ریتم تند و پرتنش متبلور نمیکند، واقعیت برساختهای نیست که بر حسب الگوهای آشنا مثلا در سینمای ایران بتوان بدون شخصیتپردازی، رویکرد و بینش مشخص و تنها با تعقیب چند نفر و یک طرح کلی به چنگ آورد. واقعیت با نمایش تمایز شخصیت و فردیت او، جزئیات شرایط زندگی او و درنهایت بازنمایی دقیق جغرافیا به وجود میآید.
کلیشهها هر چند که در طول زمان برای ترسیم واقعیت به وجود آمده باشند، ناتوان از ساخت واقعیت هستند، چراکه کلیشه اساسا ضد واقعیت و ساخته ذهن انسان است. «هندی و هرمز» ساخته عباس امینی بیش از هر چیز یادآور کلیشههای سینمای دهه ۶۰ و ۷۰ ایران است. کلیشههایی که انسانهای یک شهرستان اغلب فقیر را تبدیل به کلیت تحقیرآمیز «شهرستانی» میکند و بدون شخصیتپردازی، استراتژی در ساخت رخداد و طراحی کنش و هدایت کشمکش به نمایشی سرد از وضعیت آنها بدل میشود. سرمایی که تمهیدی زیباشناختی و هنری نیست- که خود می تواند سرمایی گرمابخش باشد- بلکه نتیجه خنثی بودن ذهنیت پشت فیلمنامه و دوربین است. فقری که «هندی و هرمز» بازنمایی کرده است، تنها وضعیت پراهمیت و بغرنج انسانها را در قالب فیلمی بی طعم و مزه تبدیل به یک فراموشی کرده، نه یادآوری تکاندهندهای که در کارخانه بازنمایی سینمایی تا مدتها طنینش در روح و روان مخاطب باقی بماند. این فیلم یک نمونه از سینمای کلیتبخش و گذراست که اساسا از تجربه میترسد و همه تجربهگرایی آن در سطح موضوع و مضمون باقی میماند. با وجود ادعای واقعگرایی فیلم واقعیت نمیسازد و با وجود زمینهای که برای بازنمایی دارد، از آنچه بازنمایی میکند، عقب میماند و حتی نمیتواند شمایی از آن را تصویر کند.
از دیگر سو، «هندی و هرمز» فیلمی درباره هندی و هرمز، دو شخصیت در ظاهر اصلی خود، نیست. فیلم درباره رخدادهایی که آنها پشت سر میگذارند و کنشهای آنها در برابر آن رخدادها نیست، این دو نفر اصلا اصل ماجرا نیستند. حتی موضوع اولیهای که از فیلم می توان انتزاع کرد، یعنی ازدواج کودکان، نیز مسئله اصلی فیلم نیست. مسئله اصلی جزیره هرمز هم نیست، بلکه مسئله اصلی فقری است که در آن جزیره وجود دارد. شخصیت اصلی فقر در جزیره هرمز است. به همین دلیل استراتژی فیلمساز چیزی جز تعقیب زندگی در این فقر نیست، چه یک زوج ۱۳ و ۱۶ ساله، چه یک مادر تنها، چه جوانانی که جز قاچاق چاره دیگری ندارند… همه در فقری قرار گرفتهاند که همچون هیولایی در حال بلعیدن آنهاست. در نظرگاه فیلمساز جزیره هرمز و زندگی در آن خارج از این شرایط کلی و فاجعهبار نیازی به بازنمایی ندارد. اندک لحظاتی از تغییرات در رابطه هندی و هرمز میبینیم، پارههایی از رفتار و فضای شخصی این دو را نیز فیلمساز به شکلی مطلقا گذرا و قابل چشمپوشی تصویر میکند، اما مشکل آنجاست که فیلمنامه در آن بخشها انگیزهای برای داستانگویی یا بازنمایی و ساخت واقعیت ندارد. استراتژی کلی امینی بازنمایی فقر است و زمینه این فقر نیز اهمیتی ندارد. اینجاست که با وجود جغرافیای واقعی و پررنگ فیلم درنهایت فاقد جغرافیاست؛ با وجود حضور مداوم دو شخصیت جلوی دوربین و نام آنها در عنوان اثر، فیلم فاقد شخصیت است.
نمایش بدون جغرافیا و فاقد شخصیت در یک فیلم خنثی درنهایت سوژه ناب ازدواج دو کودک و رابطه آنها را میسوزاند. مسئله بغرنج و تکاندهنده فقر در جزیرهای که به بهشت زمینشناسی در جهان شهرت دارد، همچنان ناگفته است؛ محلی که هر روز جوانی را که از روی ناچاری برای قاچاق دل به دریا میزند، از دست میدهد. اما همین مرگ تلخ جوانان هرمز در فیلم «هندی و هرمز» منتهی به یک پایان غیرقابل باور و بیمعنا میشود؛ پایانی که با وجود تلخی بسیار زیاد درنهایت قابل توجیه نیست و مرگ جوانان را به مضحکه بدل میکند؛ مضحکه نوجوانی ۱۶ ساله که بیشتر از زندگی در فقر، مشغول دوربین است
منبع: ماهنامه هنروتجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- «مرز بیپایان» برگزیده جشنواره تفلیس شد
- جایزه بهترین فیلم و بازیگر جشنواره هند برای «مرز بی پایان»
- نمایش «نگهبان شب» در جشنواره تفلیس
- «مرز بیپایان» از جشنواره رتردام جایزه گرفت
- درخشش فیلمهای ایرانی در جشنواره فیلمهای پلیسی فرانسه
- «کشتارگاه» در جشنواره فیلمهای پلیسی/ گفتگوی سینماسینما با عباس امینی/ داستان گوسفندهایی که تبدیل به دلار میشوند!
- معرفی برگزیدگان جشنواره بوسان/ سه فیلم ایرانی برنده جایزه شدند
- راهیابی «من اینجا هستم» به جشنواره فیلم شانگهای
- یک پیشنهاد لذتبخش/ نگاهی به فیلم «کشتارگاه»
- گفتوگو با کارگردان «کشتارگاه»/ همگی در برابر اتفاقات بیحس شدهایم
- گنجی که دهان روح را تلخ می کند/ نگاهی به «کشتارگاه»
- طمع/ نگاهی به فیلم «کشتارگاه» ساختهی عباس امینی
- «کشتارگاه» در راه اکران آنلاین/ عباس امینی: اکران آنلاین، فرصتی برای فیلمهای مستقل است
- روز ششم فیلم فجر نمایش «کشتارگاه» «مردن در آب مطهر» / گزارش تصویری
- باران کوثری به «کشتارگاه» پیوست/ فیلمی درباره مشکلات اجتماعی
نظر شما
پربازدیدترین ها
- با حضور ۵۰۰ هزار تماشاگر در پنج هفته اتفاق افتاد/ استقبال غیرمنتظره فرانسویها از «دانه انجیر معابد»
- چند کلمه دربارهی فساد و فحشا و ابتذال و «کیک محبوب من»
- «آنها مرا دوست داشتند»؛ گوشهنشینانِ فراموش شده!
- نگاهی به فیلم «کیک محبوب من»/ عشق را در پستوی خانه نهان باید کرد
- اعضای شورای پروانه فیلمسازی سینمایی معرفی شدند
آخرین ها
- نشست خبری اپرای عروسکی مولوی / گزارش تصویری
- جشنواره فرانسوی به «کشیم عاشق» جایزه داد
- رایان رینولدز و هیو جکمن در یک فیلم غیرمارولی همراه میشوند
- درباره نمایش و اجرای متفاوت «قلاده ای برای یک سگ مرده»
- موسیقی نمایش آوای پارسی / گزارش تصویری
- اکران مردمی فیلم شبگرد / گزارش تصویری
- «آنها مرا دوست داشتند»؛ گوشهنشینانِ فراموش شده!
- بدون حضور جانی دپ؛ دو فیلم جدید از «دزدان دریایی کاراییب» سال آینده تولید میشود
- چند کلمه دربارهی فساد و فحشا و ابتذال و «کیک محبوب من»
- معرفی داوران و آثار راهیافته بخش «هنرهای نمایشی» جشنواره چندرسانهای میراثفرهنگی/ اعلام برنامه بخش بینالملل
- نمایش «آخرین کوسه نهنگ» در جشنواره اسپانیایی
- جایزه طلای جشنواره ژاپنی به «زمین بازی» رسید
- برگزاری نخستین بوتکمپ مدیریت محصول آکادمی همراه اول
- درباره «بازنده» / لبه تاریکی
- نقدی به مدل فیلمسازی در ایران/ سینما بدون ساختار مشخص و قوانین دقیق
- «قهوه پدری» مهران مدیری از در شبکه نمایش خانگی
- «تَرَک عمیق» دو جایزه جشنواره بارسلون را گرفت
- گزارشی از گیشه سینماها؛ «زودپز» صدرنشین فروش فیلمهای هفته گذشته
- ۲ فیلم جدید در راه اکران سینماها
- پیوستن رضا بابک و شیرین اسماعیلی به «با خشم به گذشته نگاه کن»
- با یک کمپین کوچک برای فیلم ایستوود؛ کمپانی برادران وارنر «هیئت منصفه شماره۲» را وارد اسکار میکند
- پیمان معادی بازیگر فیلم جنایی هالیوودی شد
- «نادره رضایی» معاون هنری وزیر ارشاد شد
- اعضای شورای پروانه فیلمسازی سینمایی معرفی شدند
- از ۱۶ آبان؛ «خورشید آن ماه» ساخته ستاره اسکندری آنلاین اکران میشود
- حضور همراه اول در نمایشگاه کیشاینوکس با هدف گسترش فرصتهای جدید سرمایهگذاری
- ادعای سازندگان پربازدیدترین سریال تاریخ نتفلیکس؛ چالشهای فصل دوم «بازی مرکب» جذابتر است
- تهیهکننده سینما مطرح کرد: کوچ سینماگران حرفهای به پلتفرمها و فیلمهایی که تعطیل میشوند
- «فصل فرار اسبها» آماده نمایش شد
- عرضه یک فیلم کوتاه با بازی هوتن شکیبا در شبکه نمایش خانگی