سینماسینما، سیدرضا صائمی- مستند «نویسنده بودن» پرترهای درباره شخصیت جلال آلاحمد، از نویسندگان سرشناس معاصر، است که به نظر میرسد عنوان اثر خود دارای نوع نگاه و رویکرد اصلی فیلمساز به سوژه باشد. از این حیث که جلال آلاحمد به واسطه برخی فعالیتها یا عقاید سیاسی و ایدئولوژیک یا تاویلهای انقلابی گاه تا حد دلواپسانهای که بعد از انقلاب از او صورت گرفته، در مرز یک قضاوت دوقطبی قرار داشت و چه بسا نویسنده بودن بهعنوان مهمترین شاخصه شخصیتی او زیر سایه تاویلها و تصویرسازیهای گروههای مختلف سیاسی قرار گرفت. در خود مستند نیز شاهد پرداخت به این تضادها و دوگانگیهایی هستیم که درباره شخصیت آلاحمد وجود داشته است. مثلا سخنان علی دهباشی و عباس بهارلو در این فیلم تلاشی است برای سیاستزدایی کردن از شخصیت جلال، نه به معنای نفی یا انکار دغدغههای سیاسی و اجتماعی او، که به معنای برجسته کردن سویه هنرمندانه و نویسنده بودنش که گویی مغفول مانده یا دستکم انگاشته شده است. اگرچه این بدین معنا نیست که وزن اصلی مستند بر وجوه نویسندگی جلال سنگینی میکند که اتفاقا تلاش شده تا جوانب و ابعاد مختلف شخصیت و زندگی او به تصویر کشیده شود، ازجمله فعالیتهای اجتماعی – سیاسیاش. حتی کارگردان تصویر یکدست و واحدی از جلال ارائه نمیدهد و تلاش کرده از طریق چینش آدمهای مختلفی، از دوستان جلال، یا منتقدان و نویسندگان ادبی، دیدگاههای مختلف و چه بسا متضادی درباره او را در روایت خود بگنجاند. شاید این مستند را بتوان یکی از جامعترین آثار درباره جلال آلاحمد، زندگی و آثارش دانست که فقط یک چیز کم دارد؛ گفتوگو با سیمین دانشور!
اما در پس همه ابعاد و لایههای شخصیت جلال، این نویسنده بودن است که فصل مشترک همه آنهاست و جلال در هر مقام و موقعیت و لباسی، در کسوت نویسندگی به تصویر کشیده میشود. فیلم از فصلهای مختلفی تشکیل شده که از تولد تا مرگ او را بین چند مقطع مهم تاریخی- فکری از شخصیت و زندگی او تقطیع میکند و در هر بخش به رمزگشایی از یک شخصیت او میپردازد. شاید یکی از جذابترین فصول آن آشنایی جلال و سیمین دانشور و ازدواج آن دو است و البته تفاوتهای فکری و حرفهای که این دو نویسنده مهم روزگار ما داشتند. دو نویسندهای که هر کدام شخصیت حقوقی مستقل و معروفی بودند و با وجود اختلاف نظرهای فکریای که داشتند، به همسربودگی خویش وفادار ماندند! استفاده از عکسهای آرشیوی مراسم ازدواج و زندگی مشترک آنها در کنار حرفهای صریح لیلی گلستان که به جلال علاقه داشته، یکی از جذابترین بخشهای مستند است.
«نویسنده بودن» مثل اکثر آثار پرتره گفتوگومحور است، اما کارگردان هم با تنوع سوژه و هم تعدد آدمهایی که از جلال میگویند، بهعلاوه بهرهگیری از عکس و فیلم و مصاحبههای آرشیوی، از کندی و کسالت ریتم جلوگیری میکند و مستند بهویژه برای علاقهمندان ادبیات داستانی و اساسا عاشقان ادبیات معاصر بسیار جذاب و دیدنی است. خاصه آنکه چه منتقدان، چه هواداران جلال از رمزگشایی اثر و اطلاعاتی که مستند درباره جلال میدهد، به وجد میآیند. مثلا روانشناسی شخصیت جلال و اینکه او آدم عصبی و تندخویی بود، در عین اینکه بسیار گرم و شوخطبع بود. فراتر از همه اختلاف نظرها و قطببندیهای موجود درباره جلال آلاحمد تقریبا همه بر سر یک چیز اتفاق نظر دارند و آن هم توانایی و استعداد نویسندگی اوست و اینکه او صاحب سبک و سیاق منحصربهفرد خود در نوشتن بود. علی دهباشی در جایی از فیلم به تمجید از کتاب «سنگی بر گوری» میپردازد و معتقد است هیچ نویسندهای در دوران معاصر به اندازه جلال این جسارت و شجاعت را نداشت که در یک کتاب به خودافشاگری دست بزند و از رازهای مگو و پنهان خود بگوید. پروفسور مایکل کریگ هیلمن، نویسنده، محقق، ایرانشناس و استاد مطالعات ایران در دانشگاه تگزاس است. او از مطرحترین چهرههای متخصص در رابطه با نثر و شعر فارسی بهخصوص در برهه زمانی ۱۹۲۰ تا ۱۹۷۰ است. او در جایی مینویسد: «در بررسی زندگی اهل ادب در ایران که پس از جنگ دوم جهانی زیستهاند، هیچ تحقیقی در عرصه ادبیات فارسی بدون توجه به حضور جلال آلاحمد سودمند نخواهد بود.»
او در سن ۴۶ سالگی از دنیا رفت، ولی چهرهاش به اندازه یک مرد ۷۰ ساله بود. چنانچه دهباشی در مستند میگوید، جلال نسبت به سنش رنجهای بزرگی را تحمل کرد و انسان بیقراری بود که زندگی آرامی نداشت.
ماهنامه هنروتجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- جزئیات برنامههای جشنواره ترایبکا اعلام شد/ نمایش فیلمهای خاطرهانگیز هیچکاک، اسکورسیزی و اسپیلبرگ
- برگزاری دوازدهمین کارگاه بینالمللی تئوری اطلاعات و مخابرات با حمایت همراه اول
- این هنر و تجربه آنتی ویروسی ست بر فیلم های به هرقیمت مسخره
- جشنواره «هاتداکس» در ایستگاه پایانی؟/ گرفتاریهای تهدید کننده
- رخشان بنیاعتماد و روبن اوستلوند در مجمع سرمایهگذاران بازار فیلم کن
- نظارت سازمان سینمایی به نمایش آثار سینمایی خارجی در پلتفرمها
- پل استر درگذشت
- رامین حسینپور بهترین آهنگساز فستیوال لسآنجلس شد
- رقابت ویژه چند فیلم و تعطیلی یک روزه سینما
- «پر» در جشنواره ورونژ روسیه نمایش داده میشود
- مسعود اسکویی درگذشت
- برگزیدگان جشنواره فیلم پکن معرفی شدند/ تجلیل از چن کایگه با حضور ییمو
- «سیم خاردار» در کازابلانکا
- راهیابی مستند «دوربین فرانسوی» به جشنواره ارمنستانی
- نمایشگاه نقاشی «درخت جان» در گالری کاما
- رضا شیخی فیلمبردار سینمای ایران درگذشت
- پایان فیلمبرداری «خالد» در زیگورات
- معرفی آثار راه یافته به بخش فیلمنامه جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی
- امیر جدیدی، منصور بهرامی میشود
- زیر پوست شهر/ نگاهی به سریال «افعی تهران»
- هیات داوران جشنواره فیلم کن معرفی شدند/ گلادستون، کورئیدا و بایونا در فهرست
- هفته دوم «مجنون آن لیلی» هم به سانس فوقالعاده رسید/ «فین جین» پرمخاطب ترین نمایش عمارت نوفللوشاتو شد
- حسام منظور به سراغ دراکولای برام استوکر میرود
- بزرگداشت بهرام شاه محمدلو برگزار میشود
- ده جایزه جشنواره هندی برای «انتقام تیرهروزان» ایرانی/آمریکایی
- بستههای مکالمه پرتخفیف همراه اول بهمناسبت روز ملی خلیجفارس
- به تو هم سخت میگذرد؟/ نگاهی به فیلم «منطقه تحت نظر»
- معرفی پروژه جدید کارگردان «باربی»؛ گرتا گرویگ «نارنیا» را میسازد
- معرفی داوران جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی
- اختتامیه دومین دوره جشنواره «عروسکخونه»/ پیشکسوتان و فعالان عرصه کودک به سمت احیای نمایشهای عروسکی میروند