پایگاه خبری تحلیلی سینماسینما

 ایثار قنواتی در ایران نوشت :

در ۲۲ تیرماه آبادان به دنیا آمد. پدرش علی، کارمند اداره گمرک بود و او گاهی به همراه پدر به نواحی مرزی جنوب بندرعباس سفر می کرد. تقوایی در دبیرستان رازی آبادان درس خواند و از همان سال های نوجوانی به سینما و ادبیات علاقه مند شد.

وقتی جنوب را به مقصد تهران ترک کرد، عاشق ادبیات بود و چند داستان کوتاه هم در جیب داشت. خیلی زود جذب محافل فرهنگی و روشنفکران بزرگ آن زمان مثل ابراهیم گلستان، فروغ فرخزاد و جلال آل احمد شد. بعدها تقوایی جلال آل احمد را واسطه کرد تا او را به ابراهیم گلستان برای حضور در تیم تولید خشت و آینه معرفی کند.  تقوایی حقوق قبول شده بود. اما در نهایت تصمیم گرفت عطای حقوقدان شدن را به لقایش ببخشد.

تقوایی بعد از گذشت یک سال از همکاری با گلستان و به دست آوردن تجربه های بسیار ارزشمند برای اولین بار پشت دوربین ایستاد و مستند زن ها و حرفه ها را ساخت.

دو سال بعد از اولین تجربه دستیاری، تقوایی با ساخت اولین مستندش تاکسی متر برای اولین بار پایش به تلویزیون باز شد. در همین سال او مستند – گزارش هایی به نام آرایشگاه آفتاب، نان خورهای بی سوادی، تلفن و رقص شمشیر را ساخت. نیت اصلی تقوایی از ساخت این مستندها بیشتر آشنایی با ابزار و تجربه اندوزی بود. سال ۴۶ یک سال از مرگ فروغ فرخزاد می گذشت و تقوایی در اولین سالگرد مرگ او مستندی به نام فروغ فرخزاد هم ساخت.

پنجشنبه بازار میناب، نخل و باد جن اولین مستندهایی است که تقوایی در زادگاهش جنوب ایران ساخت. باد جن اولین فیلم تلویزیونی بود که توزیع جهانی شد و کپی های آن به تلویزیون ها و مجامع فرهنگی دنیا فرستاده شد. تقوایی در این سال اولین فیلم بلند داستانی اش به نام آرامش در حضور دیگران را هم کارگردانی کرد.   فیلم چهار سال توقیف بود و درنهایت در سال ۵۲ به نمایش درآمد، ولی با اعتراض پرستاران نمایش فیلم یک بار دیگر متوقف شد. از این فیلم اما در جشنواره ونیز بسیار استقبال شد و دیپلم افتخار بیست ونهمین دوره این جشنواره را از آن خود کرد.

در این سال تقوایی برای ساخت مستند اربعین دوباره به جنوب بازگشت. تقوایی تعریف می کند که در ابتدا برای فیلمبرداری مراسم عاشورا به بوشهر می روند. اما رئیس شهربانی به او اجازه فیلمبرداری نمی دهد و چهل روز طول می کشد تا تقوایی موافقت او را برای فیلمبرداری می گیرد. درنهایت رئیس شهربانی به او اجازه می دهد تا از مراسم اربعین و فقط در یک حسینیه فیلمبرداری کند.

موسیقی جنوب؛ زار، مشهد قالی و پنجمین جشن هنر شیراز مستندهایی است که تقوایی در این سال ساخت. مشهد قالی که به نام مشهد اردهال هم شناخته شده است، داستان عجیبی دارد. تقوایی تعریف می کند که برای فیلمبرداری این مراسم با چهار فیلمبردار به مشهد اردهال می روند و بعد از آن چهل حلقه فیلم از این مراسم را برای ظهور به ایتالیا می فرستند. اما این فیلم ها گم می شوند و هرگز به ایران بازنمی گردند. تقوایی یک سال بعد با یک گروه کوچک به این شهر می رود و یک بار دیگر از این مراسم فیلمبرداری می کند. تقوایی در این سال فیلم کوتاه رهایی را هم کارگردانی کرد.

داستان فیلم صادق کرده در مسیر جاده اندیمشک به اهواز می گذرد. سعید راد در نقش صادق و همسرش قهوه خانه بین راهی را می گرداند و در ماجرایی همسرش به قتل می رسد.   منتقدان از بازی های محمدعلی کشاورز و عزت الله انتظامی بسیار تعریف کردند و تقوایی برنده بهترین کارگردانی و فیلمش به عنوان سومین فیلم برگزیده جشنواره سپاس در آن سال شد.

داستان نفرین هم مانند دیگر فیلم های بلند تقوایی در جنوب و این بار در آبادان و جزیره مینو می گذرد. در این فیلم بهروز وثوقی در نقش کارگر نقاش و جمشید مشایخی در نقش ارباب بازی می کنند. نفرین اولین همکاری تقوایی با نعمت حقیقی به عنوان فیلمبردار بود، اما مانند دیگر فیلم های بلند تقوایی عباس گنجوی در نهایت پشت میز تدوین نشست و این فیلم را برای او تدوین کرد.

دو سال بعد از ساخت فیلم سینمایی نفرین تقوایی دوباره به تلویزیون بازگشت و سریال دایی جان ناپلئون را ساخت. تقوایی فیلمنامه این سریال را با نویسنده داستانی به همین نام نوشت و برای تلویزیون کارگردانی کرد.

تقوایی ساخت سریال کوچک جنگلی را نیمه کاره رها کرد. در آن زمان این سریال یکی از پرهزینه ترین کارهای تولیدی تلویزیون به حساب می آمد. بهروز افخمی که در آن زمان یکی از مدیران گروه فیلم و سریال تلویزیون بود، کارگردانی کوچک جنگلی را به عهده گرفت. تقوایی فیلمنامه کوچک جنگلی را با نگاهی به داستان «مردی از جنگل» نوشته احمد احرار، نوشته بود. وسواس تقوایی کار را بسیار طولانی کرد و مدیران آن زمان هم تصمیم به جایگزین کردن کارگردان دیگری گرفتند. افخمی جایگزین تقوایی شد و  فقط نعمت حقیقی را که مدیرفیلمبرداری تقوایی بود نگه داشت.

ناصر تقوایی ناخدا خورشید را با برداشت آزادی از داستان «داشتن و نداشتن» ارنست همینگوی نوشت. فیلم به تازگی به وسیله فیلمخانه ملی ایران ترمیم و اصلاح رنگ شده است. داریوش ارجمند برای بازی در ناخدا خورشید برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد شد و سعید پورصمیمی هم برای بازی در نقش ملول لوح زرین گرفت. سال ۱۳۶۶ این فیلم در جشنواره لورکانو نمایش داده شد و تقوایی برنده یوزپلنگ برنزی این جشنواره شد.

سه سال تقوایی با بازیگران سرشناسی مانند اکبر عبدی، حمید جبلی و محمد ورشوچی ای ایران را جلوی دوربین خود برد. داستان فیلم در بحبوحه انقلاب ایران می گذرد و برخلاف فیلم پرافتخار ناخدا خورشید حتی به بخش مسابقه جشنواره هم راه پیدا نکرد. اکبر عبدی هم در مراسم اختتامیه سی امین جشنواره فیلم فجر در سال ۱۳۹۰ از روند برگزاری و داوری جشنواره انتقاد کرد و گفت که داوران حتی می توانستند به بازی او در این فیلم سیمرغ بلورین بدهند.

ناصر تقوایی نویسندگی و کارگردانی یکی از اپیزودهای مجموعه قصه های کیش را به عهده گرفت. در ابتدا قرار بود هفت کارگردان شناخته شده ایران هفت اپیزود برای این مجموعه بسازند که در نهایت منتهی به سه اپیزود و سه کارگردان شد. ابوالفضل جلیلی، ناصر تقوایی و یک کارگردان دیگر هرکدام یک اپیزود برای قصه های کیش کارگردانی کردند. تقوایی اپیزود کشتی یونانی را نویسندگی و کارگردانی کرد و قصه های کیش به جشنواره فیلم کن راه پیدا کرد.

در فاصله بین این سال ها ناصر تقوایی یک بار دیگر سراغ مستندسازی می رود و مستند پیش را می سازد. اما بعد از آن دوباره همه تمرکزش را روی ساخت فیلم بلند کاغذ بی خط می گذارد. داستان این فیلم درباره رویا با بازی هدیه تهرانی است. زنی علاقه مند به داستان که به تشویق همسرش خسرو شکیبایی به کلاس فیلمنامه نویسی می رود. او داستان های زندگی روزمره اش را تبدیل به یک فیلمنامه می کند و تمرکز او برای نوشتن این فیلمنامه و خیالبافی هایش تنش هایی در خانواده او به وجود می آورد.

تقوایی بعد از کاغذ بی خط دو فیلم زنگی و رومی و چای تلخ را نیمه تمام رها کرد. او در آخرین سال فعالیت فیلمسازی اش دوباره سراغ ساخت مستند رفت و تمرین آخر را ساخت. مستندی که خیلی ها معتقدند به واسطه آن تعزیه در سازمان میراث جهانی یونسکو ثبت جهانی شد. تقوایی در سال های بعد هم چند بار برای ادامه مسیر فیلمسازی اش دورخیز کرد اما هر بار به موانعی برخورد و سینمادوستان ایرانی همچنان از فرصت تماشای فیلم جدیدی از او محروم مانده اند.