وقتی واقعاً با خودمان صادقیم باید اقرار کنیم که زندگیمان تماماً به خودمان متعلق است و همان روشی که برای زندگی برمیگزینیم تعیین میکند چگونه آدمیانی هستیم.
سینماسینما، ستاره پیرخدری: پایان هر اکتشافی این است که برگردیم به نقطۀ شروع و آن جا را انگار بار اول است، دوباره بشناسیم. برمیگردم به مریم؛ زن جوانی که زندگیاش را وقف فعالیتهای اجتماعیاش کرده است. او آشفته از این دارالتأدیب به آن زندان میرود و کارش این است که با طلب بخشش از اولیای دم مجرمان را آزاد کند و زندگی را به روال معمولش درآورد. او تنها و سختکوش تصویر میشود و هر بار که با دری بسته روبرو میگردد، آنقدر یکدنگی و اصرار میکند تا راهی به رویش باز شود.
در ادامه با جوانی به نام پاشا آشنا میشود که به سختی عاشقاش میشود. عشقی که برچسب یکطرفه بودن میخورد، اما آیا واقعاً همین طور است؟ مریم میگذارد پاشا همراهیاش کند و به او ابراز عشق کند، او در در بیمارستان ادعا میکند که فقط میخواسته پاشا را که به او دل سپرده، سر راه بیاورد. اما تا پیش از این صحنه، خندههای او همانقدر که در تأیید عشق متقابلش، برای پاشا نشانه است، ما را نیز مجاب میکند و همین است که احساسات مریم عجیب و ضد و نقیض جلوه میکنند. مریم با خودش صادق نیست. وقتی واقعاً با خودمان صادقیم باید اقرار کنیم که زندگیمان تماماً به خودمان متعلق است و همان روشی که برای زندگی برمیگزینیم تعیین میکند چگونه آدمیانی هستیم. مریم به واقع زنی سرگشته است که هیچکس از زندگیاش سر درنمیآورد و بعد از اینها هم میرسیم به فاجعه. چرا او میبخشد؟
ما پیش از این موضع او در قبال بخشودن را دیدهایم؛ او بخشودن را نوعی فضیلت میداند، فضیلتی که در رخت بربستن خشونت از جامعه نقشی اساسی دارد. اما آیا اتفاقی که میافتد همین است؟ نیچه بخشودن را نوعی تظاهر قلمداد میکرد. تظاهر افراد ضعیف به اینکه از تواناییهای افراد قوی برخوردارند، که با هبه کردن بخشایش میتوانند به نحوی خودشان را از مبارزۀ هر روزه برای حفظ شأن خویش در چشم دیگران برکنار نگه دارند. اگر در این مبارزه شرکت نکنی پس امکان زخم برداشتن در این مبارزه هم از میان میرود. او در تبارشناسی اخلاق، تأکید میکند که فرد قربانی با بخشیدن، ارزش و اهمیت خود را منکر میشود.
مریم حتی قبل از آن اتفاق، به پاشا میگوید متعلق به هیچکس نیست. حتی خودش. مریم دقیقاً در پناهگاهی پناه میگیرد که نهایتاً چیزی جز توهّم خودشیفتهوار از خودبسندگی نیست. او میبخشاید تا درد خود را تسکین دهد و آن درد را زیر لوای رهنمودهای خودستایانه و انساندوستانه از خودش پنهان کند و به آن جلوهای دیگر ببخشد. توجه کنید به صحنه انتهایی فیلم در خیابان که مردم به دفاع پشت سر او ایستادهاند. در واقع او توانسته حمایت جمعیت زیادی را برای خود بخرد.
به این ترتیب فیلم به کلی بحث عدالت شاعرانه را نادیده میگیرد. آن قانون اخلاقی مکتوم در فیلمهای وسترن را در نظر بگیرید، که در آنها مقاومت، ایستادگی، مجازات و غالباً گرفتن انتقام چه نقش تعیینکنندهای در ماجراهای این فیلمها دارد. در مقابل به نظر میرسد مریم با وجود حرفۀ خبرنگاری و مددکاری، درک مناسبی از ماهیت ستمگری ندارد؛ نگاه کنید که او با چه سماجتی میخواهد بخشش زنی را که دخترش به طرز دردناکی کشته شده است، را بگیرد، و دلایل او کدامند؟ گمان میکنم برخلاف نظر نیچه، همیشه میتوان دلایلی گویا به نفع بخشودن یافت. دلایلی که از همبستگی انسانی، از آگاهیمان بر لغزشپذیری اخلاقی مشترکمان، از استعداد مشترکمان برای شرارت، و از دلبستگیمان به ارزش خیرخواهی، و فراتر از آن عشق و محبت نشأت میگیرد. اگر بخشودن به طریق درست و با شرایط لازم و روحیۀ درست صورت گیرد، بهترین و ستودنیترین واکنش ممکن به خطاکاری است، اما بخشش مریم، زادۀ شخصیت او نیست و گویی از بیرون به او تحمیل شده است.
به نظرم حتی ایستادگی و پافشاری مادری که دخترش کشته شده، ستودنیتر از بخشش مریم ترسیم میشود. مادری که تن به فشار غیرمشروع مریم نمیدهد و همچنان بر حق اصیل بیزاریاش از بیعدالتی صورت گرفته، پافشاری میکند. جهان اخلاقی که ما در آن زندگی میکنیم جهانی پیچیده است و اعمال متضاد ممکن است بعضاً در این جهان هر دو خوب باشند. مهم دلایل اعمال است و به نظرم فیالواقع برخی اشکال بخشودن بسیار نازل و بیبها هستند؛ درست مثل بخشودن مریم.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- ترانه تنهایی/ نگاهی به فیلم «عامه پسند»
- صدداستان؛ برنامه تازه سوینا/ انتشار سه داستان کوتاه با صدای باران کوثری
- آکتور ایرانی در شبکه آرته فرانسه
- «عامه پسند» اکران آنلاین میشود
- «جنگل آسفالت» با بازی نوید محمدزاده و فرشته حسینی
- ماجرای بازیگری که در انتظار نوید محمدزاده بود؛ «من نوید نیستم!» به اجرا بازگشت
- دو جایزه جشنواره نیویورک برای «شب، داخلی، دیوار»
- جایزه بزرگ جشنواره کورش به «آیههای زمینی» رسید/ معرفی برگزیدگان
- انتشار نسخه ویژه نابینایان «شیر شاه» با صدای باران کوثری
- «گیج گاه» نامزد سه جایزه جشنواره پالرمو شد
- حضور «شب، داخلی، دیوار» در آستانه اکران جهانی در جشنواره «کمرا ایمیج»
- گفتگو با عادل تبریزی کارگردان «گیجگاه»/ سینمای ایران هیچ مراقبتی از هنرمندان واقعی خود نمیکند
- رهایی در اوهام/ نگاهی به فیلم «تفریق»
- راهیابی «سیزده سالگی» به جشنواره مورد تایید اسکار و بفتا
- «تفریق»؛ به علاوه باران
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- یادداشت محمد حقیقت از جشنواره کن بر فیلمی از جیا ژانگه/ یک پازل آشفته
- درخشش «سوزن» و «پیچ تاریخی» در چین/ ۴ جایزه جشنواره کولیوود هند برای «پریسان»
- گزارشی از فروش فیلمهای روی پرده/ کاهش مخاطب سینما در هفتهای که گذشت
- نمایش «مادرکشی» در مستندهای ایرانشناسی
- جنگ ضد مردمی است/ نگاهی به فیلم «۲۰ روز در ماریوپل»
- ترانه تنهایی/ نگاهی به فیلم «عامه پسند»
- جدیدترین ساخته آیدا پناهنده با بازی پارسا پیروزفر در شبکه نمایش خانگی
- اختتامیه جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی همراه با یک بزرگداشت
- راهیابی فیلم شهاب حسینی به جشنواره بینالمللی فیلم نالیوود تورنتو
- زری خوشکام در کنار علی حاتمی به خاک سپرده شد
- کیانوش عیاری خیلی زود در سینمای ایران صاحب امضا شد/ هیاهو نداشتن به زیان عیاری تمام شد
- ساختار زدایی جنگ و صلح فتحی؛ انسان مست عشق/ نگاهی به فیلم «مست عشق»
- اختصاصی سینماسینما از جشنواره کن/ گزارش محمد حقیقت؛ پس از نمایش مگاپولویس، آخرین فیلم فرانسیس فورد کاپولا
- مجله اسکرین منتشر کرد؛ جدول ستارههای منتقدان به فیلمهای جشنواره کن
- نشان عالی خورشید به ارد عطارپور اهدا شد
- بزرگداشت ایرج راد برگزار شد/ راد: افتخار من کارهایی است که بازی نکردم
- زری خوشکام درگذشت
- «بودن یا نبودن» و تبدیل خشونت به امید/ عیاری نمونهای از عیار شرافت در سینمای ایران است
- برگزاری رویداد «ایرانهلث» با حمایت همراه اول
- میلاد شجره بهترین بازیگر جشنواره آمریکایی شد
- آلیس مونرو، نویسنده کانادایی درگذشت
- اختصاصی سینماسینما از جشنواره کن/ پوسترهایی از سینماگران ایرانی که چهره واقعی از زن در سینما ارائه دادهاند
- اختصاصی سینماسینما از جشنواره فیلم کن/ گفتوگوی سعید نوری با محمد حقیقت دربارهٔ کمپانیهای پخش فیلم
- اختصاصی سینماسینما از جشنواره کن/ گفتوگوی سعید نوری با محمد حقیقت دربارهٔ فیلمهای افتتاحیه در دو بخش مسابقه و ۱۵ روز سینماگران
- مریل استریپ نخل طلای افتخاری کن را از ژولیت بینوش گرفت
- اختصاصی سینماسینما از جشنواره کن/ گفتوگوی سعید نوری با محمد حقیقت/ مزایا و معایب نمایش فیلمها به منتقدان پیش از جشنواره
- عیاری یک شگفتی در سینمای ایران است/ کیارستمی و عیاری پیش از هنر سینما، خود را کشف کردند
- رونمایی از کتاب «یعقوب لیث» اثر مسعود جعفری جوزانی در نمایشگاه کتاب تهران
- وزیر ارشاد: نظارت بر شبکه نمایش خانگی باید برعهده ارشاد باشد/ اجازه اکران فیلم قبل از مجوز را نمی دهم
- «افعی تهران» از حاشیه جدیدش هم گذر میکند؟