عسل عباسیان: با مهدی هاشمی، بازیگری که او را با شاهکارهای تئاتر و تلویزیون و سینما در خاطر داریم، به بهانه اولین نمایش فیلم- تئاتر «کارنامه بندار بیدخش» با بازی او، پس از ١٩ سال که از اجرای آن در تالار چارسوی تئاترشهر میگذرد، درباره روزهای اجرای این تئاتر و همکاریهای بسیارش با بیضایی گپوگفت داشتهایم.
آشنایی شما با بهرام بیضایی چطور اتفاق افتاد؟
وقتی سال ۵٨ آقای بیضایی میخواستند نمایش «مرگ یزدگرد» را روی صحنه ببرند، دو هفته مانده به اجرا، به دلایلى یکی از بازیگرانشان انصراف دادند. وقتی توسط دوستانم که همسایه روبهرویمان هم بودند (داریوش فرهنگ و سوسن تسلیمى) از این موضوع باخبر شدم، از آنها خواستم به آقای بیضایی بگویند از من تست بگیرد که تست گرفتند و من قبول شدم و شبانهروزی روی متن کار کردم و خودم را به دیگر بازیگران رساندم. ۴۵ شب در پاییز ۵٨ در سالن چارسو اجرا داشتیم و دوسال بعد هم در تابستان ١٣۶٠ در آران کاشان در آسیایی واقعی «مرگ یزدگرد» فیلمبرداری شد.
با توجه به محدودیتهایی که در سالهای دهه ۶٠ برای بهرام بیضایی در تئاتر ایجاد شد، وقتی او پس از ١٨ سال دوری از تئاتر خواست «کارنامه بندار بیدخش» را روی صحنه ببرد، مشکلی برای اجرای آن ایجاد نشد؟
آن زمان رئیس مرکز هنرهای نمایشی حسین سلیمی بود که به فرهیختگی و والایی شهرت داشت. سلیمی اصرار میکرد حتما پس از سالهای دوری بیضایی از صحنه تئاتر، سرانجام او کار کند. با توجه به اینکه آقای بیضایی همیشه وقتی تمام شرایط فراهم بود کارش را شروع میکرد، در آن دوران اگر کوشش آقای سلیمی نبود، ای بسا که «کارنامه بندار بیدخش» هم روی صحنه نمیرفت. دولت اصلاحات در تلاش بود حتما بیضایی کار کند. آنقدر برای بازگشت بیضایی مصمم بودند که آقای مهاجرانی، موقع استیضاحشان در مجلس وقت هم در اینباره صحبت کردند و از فیلمنامه «روز واقعه» بهرام بیضایی بهعنوان بهترین فیلمنامه اسلامی یاد کردند. البته بیضایی راحت تن در نداد تا در فضایی که تئاتر در مضیقه است کار کند، منتها دولتمردان وقت فضایی ایجاد کردند که نهایتا این اتفاق افتاد و «کارنامه بندار بیدخش» اجرا شد.
وقتی شرایط فراهم شد، چطور آغاز به کار کردید؟
آقای بیضایی گفتند بناست این نمایشنامهشان را روی صحنه ببرند و وقتی من متن را خواندم، بهقدری مشکل بود که بعضی جملات را حتی از روی متن نمیتوانستم روخوانی کنم. از آقای بیضایی خواهش کردم یکبار آن را برایمان بخوانند. من و پرویز پورحسینی به خانه ایشان رفتیم و متن را برایمان خواندند و تازه ما فهمیدیم با چه متنی طرفیم. من فکر میکنم شاملو در شعر و بیضایی در نمایشنامهنویسی غولهای زبان فارسیاند. وقتی با متن «کارنامه بندار بیدخش» مواجه شدم، دیدم که این متن شکلی «گوی»وار دارد و سیال است. یعنی در اول و وسط و آخر، ماجرا همزمان پیش میرود. روایتی است مثل گوی، که سیالیت دارد، شبیه روایتهای مارکز. کار بیضایی در نمایشنامهنویسی شاهکار است. او وقتی میخواهد نمایشنامهای بنویسد، قبل از اینکه آن را روی کاغذ بیاورد، در ذهنش کامل آن را نوشته. در «کارنامه بندار بیدخش» کل تاریخ تئاتر ایران، به شکل یک گوی، در ۵٠ دقیقه جلو چشم تماشاگر، اجرا میشد. در این نمایشنامه هم گوسانها (اولین نمایشگران ایرانی)، هم نقالی، هم با هم بازیکردن به صورت درام امروز، هم تکگفتار مقابل تماشاگر همگی وجود داشت که با موسیقی ابداعی بیضایی اجرا میشد. ما با آلاتی ابداعی صدا و افکت در صحنه ایجاد میکردیم. در متن این نمایش، بُندار که دانشمند و حکیم است، جامی میسازد که در آن جهان را میتوان دید و آن را در اختیار جمشید میگذارد و به او میگوید در این جام میتوانی ببینی کجای جهان افراد مستمند و محتاج هستند، تا به آنها کمک کنی، درحالیکه شاهجمشید به جام نگاه میکند تا ببیند کجا توطئهگر و یاغی و معترضی هست که درصدد سرکوب آن برآید. نهایتا بُندار وقتی میبیند جمشید از این جام سوءاستفاده میکند آن را میشکند.
موقع اجرا با مخالفت روبهرو نشدید و دردسری برایتان ایجاد نشد؟
حتما کسانی مخالف بودند منتها در آن روزگار، زورشان نمیرسید کاری کنند. آن سالها آقای پاکدل رئیس تئاتر شهر بودند و کوشش و حمیتشان در ایجاد فضای امن برای این اجرا مؤثر بود. باید از پاکدل بابت مراقبتش از نمایشی که در مجموعه تحت مدیریت او روی صحنه میرفت تشکر کرد. اگر یاوری دولتمردان و مدیران وقت نبود، بازگشت دوباره بیضایی به تئاتر ممکن نمیشد.
هنوز هم پس از ١٩ سال دیالوگهای این نمایش در خاطرتان هست؟
بله قسمتهای تأثیرگذار این متن در ذهنم مانده. بیضایی یکی از دو، سه نفر بزرگان معاصر زبان فارسی است. او یکی از بزرگترین وارثان خدایان زبان فارسی کلاسیک ماست که در درام- یکی از مشکلترین شکلهای ادبیات- حیاتی دوباره و باشکوه رقم زده. وقتی در متون او چند نفر با هم در یک درگیری خشمآگین و مبارزهطلبانه گرفتار میشوند، با زندهترین و شعلهورترین کلمات و عبارات و جملات مواجهیم. همیشه از زبان والای شکسپیر شنیده بودم، اما وقتی ترجمه متونش را خواندم گفتم زبان او آنقدر هم که گفتند شگفت نیست و بعد فهمیدم زبان شکسپیر در ترجمه ساده شده. وقتی متن بیضایی را دیدم، گفتم حتما تأثیر شکسپیر هم بر زبان خودش مشابه تأثیر بیضایی بر زبان ماست. لذتی که او از زبان فارسی به ما چشانده مثل لذتی است که شجریان در این چند دهه با خواندن اشعار حافظ و مولانا به ما داده است. شجریان و بیضایی و شاملو در این چند دهه بیشترین لذت هنر والای ایرانی را به من دادهاند. بهخاطر وجودشان و معاصربودن با آنها، خوشحالم که ایرانیام. بهخاطر همزبانیام با آنها شادم.
امروز از بیضایی باخبرید؟
مستقیما نه ولی از طریق دوستان از ایشان خبر میگیرم. از کارکردن با آقای بیضایی سیر نمیشوم و آرزو دارم بازگردند و باز با هم کار کنیم. مهاجرت بیضایی ضایعهای برای هنر ایران است. وقتی شجریان در هیچ سالنی نمیخواند و بیضایی هم ایران نیست، یعنی ضایعهای برای فرهنگ ما رخ داده. نمیدانم چرا به این روز افتادهایم؛ افسوس میخورم.
امیدوارید بیضایی بازگردد؟
تا فضا اینگونه است، نه. برای بازگشت این استاد یگانه هنر نمایش ارادهای جدی لازم است.
چرا مدتهاست تئاتر بازی نمیکنید؟
زمانی که ما تئاتر کار میکردیم، تورم نبود. با کمترین درآمد زندگی ما میچرخید و تمرینات اغلب نمایشهای ما چندینماه طول میکشید و همه تلاش میکردیم اثری درخور تماشا روی صحنه بیاوریم. حالا نگاهی به همکاران تئاتریام که میکنم، اغلب یکپا در تلویزیون، یکپا در سینما و یکپا در تئاتر دارند و با این تفسیر در هیچجایی نایستادهاند! من که حالا در سینما مشغولم، دیگر فرصت نمیکنم در تئاتر هم کار کنم، من دوپا بیشتر ندارم و میخواهم هرجا هستم، پایم همانجا سفت باشد.
منبع: شرق
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- کالبد شکافی کارنامهی سینمایی بهرام بیضایی/ نگاهی به کتاب «موزاییک استعارهها»
- همزمان با زادروز بهرام بیضایی و سالمرگ اکبر رادی؛ «سرفصل» با یادکردی از نصرتالله نویدی منتشر شد
- بهرام بیضایی: من هزار سال بعد از مرگم هم فکر نمیکنم از ما گذشته
- «مرداب» سریال جدید شبکه نمایش خانگی
- اکران «دونده» در جشنواره فیلم ویسکانسین آمریکا
- سینما در ذات خود معترض است/ بررسی تاریخچه «سینمای اعتراضی» در ایران در گفتوگو با احمد طالبینژاد
- عکسی زیرخاکی از حاشیه اجرای نمایش «سلطان مار» بیضایی
- تهرانی که اشغال بود/ ادای احترام «خاتون» به بهرام بیضایی
- وقتی عدنان «باشو» شد
- «روزگار قریب»؛ رئالیسم کاشفانهی کیانوش عیاری
- باغ را فراموش نکن
- بر سر چهار راه خویشتن
- یادداشت اینستاگرامی مازیار فکری ارشاد درباره نمایش «چهارراه» بهرام بیضایی
- عشق مرکب حرکت است و نه مقصد / «روز واقعه»؛ باشکوهترین فیلم ساخته شده درباره عاشورا
- مژگان خالقی، کارگردان «خنده در تاریکی» در گفتگو با سینماسینما/ میل زیادی به ابتذال در تئاتر ما وجود دارد
نظر شما
پربازدیدترین ها
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- کارگردان کانادایی که عاشق فرهنگ ایران شد/ ماتیو رانکین: از سینمای ایران تاثیر گرفتهام
- احیای ناپلئون در کن/ نخستین نمایش جهانی نسخه ترمیمشده «ناپلئون به روایت ابل گانس» در جشنواره
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
آخرین ها
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- «آقای قاضی» به شبکه دو میآید
- واکنشها به گفتگوی عضو هیئت مدیره نماوا/ شورای صیانت خانه سینمای ایران بررسی میکند
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- بستههای همراه اول ویژه حج ۱۴۰۳ اعلام شد
- چرا «سرزمین مادری» فعلا متوقف است؟
- اکران «همسایه شما، زهره» در هنر و تجربه/ پوستر فیلم رونمایی شد
- کمال تبریزی به دبیری جشنواره فیلم اقوام ایرانی نرسید
- معرفی نامزدهای دومین جشنواره «عروسکخونه»
- «ایستاده با گرگ» نامزد دریافت جایزه از جشنواره دهلی نو شد
- کیلین مورفی، بهترین بازیگر مرد آکادمی فیلم و تلویزیون ایرلند/ پیروزی «اوپنهایمر» کامل شد
- شمشیرها برق میزنند/ نگاهی به فیلم «شوگان»
- اردیبهشتِ تئاتر شهرزاد با سه نمایش
- مستندی از «حمید سهیلی» در موزه سینما نمایش داده میشود
- انتشار پوستر «آن دو» با تصویری از لحظه شهادت کاراکتر اصلی
- دبیر هفتمین دوره جایزه پژوهش سال سینمای ایران منصوب شد
- صدور پروانه ساخت غیرسینمایی برای ۴ فیلم کوتاه داستانی
- ادامه اجرای «سهخواهر» در تالار مولوی
- یک واقعگرای بیرحم؛ دل تورو درباره میازاکی چه نوشت؟/ سینماییهای فهرست تایم ۲۰۲۴
- راهیابی ۳ فیلم کانون به جشنواره بینالمللی کودکان لکنوی هند
- تمدید فراخوان دومین جشنواره ایده تا محصول صنعت ارتباطات