اولین دوره شاهنامه خوانی با درس گفتارهایی درباره داستان بیژن و منیژه و اهمیت این داستان برای ساخت آثار سینمایی و تصویری یکشنبه ۱۹ آذر در موزه سینما برگزار شد.
به گزارش سینماسینما، در ابتدا فریبا شکوهی عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی پس از بیان علل محبوبیت فردوسی نزد ایرانیان و رمز و راز جاودانگی شاهنامه، به موضوع پیوند ادبیات و سینما اشاره کرد و گفت: هیچکس منکر نیست بین ادبیات و سینما یک پیوند و ارتباط تنگاتنگ وجود دارد اما در پاسخ به اینکه در این پیوند چه چیزی مهم است باید تاکید کرد که فیلمنامه نویس و کارگردان چه شناخت اصولی از متن و ادبیات دارند و اینجاست که پای پژوهنده ادبی به میان میآید.
وی ادامه داد: اگر بخواهیم به پیشینه اقتباس از آثار ادبی در سینمای ایران اشاره کنیم، قطعاً باید از آثار فیلمسازان برجسته و پیشگامان موج نوی سینمای ایران یعنی ناصر تقوایی، داریوش مهرجویی، مسعود کیمیایی، بهمن فرمان آرا و بهرام بیضایی نام ببریم. از طرف دیگر ادبیات کودک و نوجوان ما هم مرهون هوشنگ مرادی کرمانی است که بسیاری از کارگردانان مثل مرضیه برومند و زنده یاد مهرجویی از آن بهرهمند شدند.
ششمین فیلم تاریخ سینمای ایران درباره فردوسی است
این پژوهشگر افزود: اگر ورود نخستین دوربین فیلمبرداری به ایران یعنی دستگاه سینماتوگراف در زمان مظفرالدین شاه در سال ۱۲۷۹ خورشیدی را آغازگر سینمای ایران بدانیم و نخستین فیلم غیرصامت بلند سینمای ایران را که متعلق به سال ۱۳۱۲ است را مدنظر داشته باشیم، یک سال بعد فیلم فردوسی عبدالحسین سپنتا ساخته میشود. این نشان میدهد ششمین فیلم تاریخ سینمای ایران به فردوسی اختصاص داشته که یعنی برای ایرانیان در آن دوره هم قصههای شاهنامه اهمیت داشته است. در دهه ۳۰ و با آغاز فیلم فارسیها آثاری ساخته میشود اما تعداد کمتری به این موضوع اختصاص پیدا کرده است.
صنعت سینما نیازمند ادبیات است
شکوهی همچنین گفت: در حوزه فیلمنامه نویسی، تئاتر، انیمیشن، فیلم کوتاه، فیلم بلند و… آثاری ساخته شدند اما باز هم کافی نیست. صنعت سینما نیازمند ادبیات ماست، ادبیات کلاسیک و ادبیات معاصر هر دو پتانسیلهای بسیار بالایی دارند. ادبیات کلاسیک ما بسیار غنی است و جا دارد که از این قصهها، شخصیتهای مثبت و منفی، قهرمان و ضد قهرمان استفاده شود زیرا هویت ایرانی دارند و میتوانیم در عرصه جهانی آنها را به نمایش بگذاریم. در صد سال گذشته آثار زیادی درباره فردوسی نوشته شده است اما همه آنها آیا ملاک است که بتوانیم از آنها استفاده کنیم؟ قطعا نیست زیرا باید غربال شوند و فیلمساز و اهالی هنر با کارشناسان ادبی نشست داشته باشند و یک روایت صحیح را مورد توجه خود قرار دهند.
وی در بخش دیگری از صحبتهای خود تاکید کرد: میگویند یکی از دلایل نپرداختن فیلمسازان ایرانی به موضوعات شاهنامه عدم اقبال عمومی است اما من این را باور ندارم زیرا گرایش به شاهنامه به ویژه در شهرستانها غوغا میکند. انجمنهای ادبی و شاهنامهخوانی نشان میدهد که مردم تشنه و آماده شنیدن شاهنامه هستند. چطور میشود فیلمی شایسته اکران شود و از آن استقبال نشود. اکنون در شبکه نمایش خانگی فیلمی پخش میشود که اقبال خوبی هم از آن شده و برگرفته از داستان مکبث بود اما باید بگوییم که ما در ادبیات خودمان هم منابع بسیار خوبی داریم البته این به معنای آن نیست که بگوییم آن آثار خوب نیستند بلکه ما ایرانی هستیم و میتوانیم از آثار معتبر خودمان هم به خوبی بهره ببریم.
داستانهای شاهنامه مانند فیلمنامه هستند
پروانه اسماعیلزاده از دیگر سخنران این نشست نیز درباره اهمیت داستان بیژن و منیژه از منظر فیلمنامه نویسی گفت: داستانهای شاهنامه خود مانند یک فیلمنامه هستند و فردوسی فقط جای فیلمبردار را مشخص نکرده است. داستان بیژن و منیژه دارای ویژگیهای دراماتیک و گره گشاییها، کنش و واکنش و شخصیتهای برجسته خاکستری و سیاه و سفید است که میتوان از آن حتی برای ساخت یک سریال استفاده شود. این داستان همه ویژگیهای لازم برای یک فیلم بلند و حتی سریال را دارد و اینطور نیست که تنها یک موضوع باشد بلکه داستانکهای زیادی دارد و داستان بلند بیژن و منیژه را به هم متصل میکند. این داستانکها دلشوره و توجه ایجاد میکند و مخاطب منتظر است که بداند ادامه داستان چه میشود.
خواندن شاهنامه مانند تماشای فیلم است
وی همچنین ادامه داد: سراسر این داستان عشق منیژه به بیژن است البته که بیژن در خیلی از موقعیتها میخواهد خردمندانه رفتار کند اما راه فراری ندارد و باید تا آخر مسیر برود. بنابر این شجاعانه این کار را انجام میدهد این داستان پر از تعلیقات بسیار زیباست که به کشش مخاطب بسیار کمک میکند. متن این داستان به شدت تصویری است و شما تنها با خواندن متن گویی فیلمی را تماشا کردید و همه را میتوانید تجسم کنید.
وی خاطرنشان کرد: فردوسی در روایتش زاویه دید دارد؛ گاهی از نگاه منیژه، گاه بیژن و گاه از هر دو دور میشود و شخصیت دیگری را وارد میکند و با زاویه دید شخص سومی داستان را ادامه میدهد.
شاهنامه در زمانه بدون رسانه چگونه روایت میشد؟
در بخش دیگری از این نشست کاوس ندایی با اشاره به شیوههای اجرای داستانها زمانهای که رسانههای ارتباط جمعی در اختیار نبوده به اهمیت فعالیتهای نقالان، پردهخوانان و مرشدها اشاره کرد و گفت: اجراها در گذشته به صورت زنده انجام میشده و به نوعی نقالی بوده و با توجه به ظرفیت مخاطب و نوع داستان تغییراتی در نحوه اجرا لحاظ میشده است. خنیاگران یا گوسانها با توجه به محتوای داستان و در نظر گرفتن اینکه برای کدام گروه اجتماعی آن اثر اجرا میشود، شیوه روایی خود را تغییر میدانند. این شیوه از زمان ایران باستان وجود داشته و تا حدود سالهای ۱۳۴۰ ادامه داشته است.
وی افزود: شکل اجرا گاهی فردی و گاهی گروهی بوده است. در ابیاتی که در شاهنامه آمده خنیاگران همراه با ساز نیز داستانها را بیان میکردند اما شاهنامه مطابق متن در دربار شاهان اجرا میشده حتی در دربار غیر ایرانیان مثل هندیان و شاهان عثمانی نیز رواج داشته است. در میان مردم عادی، به طور مثال برای صنعتگران، شرح دلاوریها و جوانمردیهای شاهنامه روایت میشده است. شاهنامه به صورت ترکیبی از شعر و نثر اجرا میشده و نقال و پردهخوان با استفاده از ابزار و وسایلی که در اختیار داشته این داستان را اجرا میکرده است و به این شکل توجه بیننده و شنونده را به خود جلب میکرد.
در این نشست کیخسرو دهقانی نیز ابیاتی منتخب از داستان بیژن و منیژه را قرائت کرد.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- رضا رویگری: بهترین حضور من در سینما «بوتیک» است
- نمایش «مردمان باد» در موزه سینما
- در مراسم زادروز زندهیاد «داریوش مهرجویی» مطرح شد؛ مهرجویی سهم عمدهای در بخشهای مختلف تاریخ سینمای ایران دارد
- محمدرضا اصلانی: سینمای مستند پایگاه اندیشه است
- موزه سینما برگزار میکند: «مهرجویی؛ سینماگر فیلسوف»
- «دو پرتره از دو نقاش معاصر» بررسی شد/ دانشگاهها نباید تنها به آموزش تئوریک بسنده کنند
- ۲ مستند پرتره از ۲ نقاش معاصر روی پرده موزه سینما
- داریوش فرهنگ: قرار بود واروژ کریم مسیحی «سربداران» را بسازد/ «طلسم» درباره غیبت عشق است
- نمایش دو مستند از ناصر تقوایی در موزه سینما
- ابوالفضل جلیلی مطرح کرد؛ حضور در کلاس بازیگری عامل موفقیت نیست
- تقدیم «ترانهای عاشقانه برایم بخوان» به کیانوش عیاری/ سینما دارای یک زبان مشترک است
- کارگاه انتقال تجربه ابوالفضل جلیلی در موزه سینما/ رونمایی یک مستند در مشهد
- مستند «جشن سده» در موزه سینما نمایش داده میشود
- فرزاد حسنی مجری اختتامیه سومین جشن مهر سینمای ایران شد
- کیارستمی در آثار خود بیشتر به دنبال راه حل بود/ فرم برای کیارستمی همیشه اهمیت داشت
پربازدیدترین ها
- فوت دو بازیگر تئاتر؛ علی رشوند و مریم منصوری درگذشتند
- «علت مرگ: نامعلوم»؛ اثری با ارزش و کمیاب در سینمای امروز ایران
- چهره تلخ عشق یک سویه/ نگاهی به فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟»
- تاریخچه سریالهای ماه رمضان از ابتدا تاکنون/ در دهه هشتاد ۴۰ سریال روی آنتن رفت
- ردپای یک کارگردان مؤلف / نگاهی به فیلمهای کوتاه سعید روستایی
آخرین ها
- در جشنواره فیلم گوتبورگ سوئد؛ ژولی دلپی جایزه یک عمر دستاورد هنری میگیرد
- نشست رسانهای جشنواره بینالمللی تئاتر فجر؛ دبیر جشنواره: به حواشی توجهی ندارم/ مشارکت ۲۸۱ هنرمند در جشنواره چهل و سوم
- انتقاد از سانسهای محدود فیلمهای غیرکمدی؛ کدام فیلمهای کمدی و جدی در هفته گذشته پرفروش بودند؟
- چهل و سومین جشنواره فیلم فجر؛ اعلام آثار مسابقه کوتاه داستانی
- در یک اظهار نظر غیرمنتظره؛ اولیور استون «شرور» را بهترین فیلم ۲۰۲۴ دانست
- دردم از عشق است و درمان نیز هم
- تقدیر وزیر ارتباطات از همراه اول بابت حسن تدبیر در پایهگذاری سایت ارتباطی امیرآباد دشتروم
- فوت دو بازیگر تئاتر؛ علی رشوند و مریم منصوری درگذشتند
- «۲۱ گرم»؛ وزنِ روح
- بهرهبرداری از سایتهای روستایی جدید همراه اول در کهگیلویه و بویراحمد با دستور وزیر ارتباطات
- گیشه سال سینما در تسخیر انیمیشن و دنبالهها/ ۱۰ فیلم پرفروش سینمای جهان در سال ۲۰۲۴
- اکران مردمی فیلم علت مرگ: نامعلوم / گزارش تصویری
- درخواست نعمتالله از مسئولان جشنواره فجر: «قاتل و وحشی» را یک سانس در کوچکترین سالن جشنواره اکران کنید
- دستیابی ارزش بازار سلامت دیجیتال جهانی به ۸۵۸ میلیارد دلار تا سال ۲۰۳۰
- آغاز پویش قرعهکشی جایزه بزرگ همراه اول ویژه تمامی استانها
- فیلمی توقیفی که بعد از ۳ سال سریال میشود
- کارگردان «نیم رخ» با «دو سی» به شبکه نمایش خانگی آمد
- فیلمسینمایی «عکس»؛ تلاشی برای بازخوانی جایگاه انسان مدرن در جوامع سنتی
- «مالی سویینی» در دوبی روی صحنه میرود
- احمد صدری سرپرست دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد
- بررسی سریالهای پربیننده ۲۰۲۴/ سریال در عصبانیترین حالت ممکن
- غوغای فصل جدید یک سریال؛ «بازی مرکب» روی دست «چهارشنبه»
- سیاوش چراغیپور دبیر جشنواره ملی فیلم فضای باز شد
- لیلا حاتمی در ۵سالگی خیابانهای تهران را خلوت کرد!
- مرگهای سینمایی در سال ۲۰۲۴؛ فقدان آلن دلون، دونالد ساترلند، مگی اسمیت و چند چهره دیگر
- سخنگوی قوه قضاییه در نشست خبری مطرح کرد؛ ترانه علیدوستی ممنوع از پرواز نیست
- فوت آنگوس مکاینز/ بازیگر «جنگ ستارگان: یک امید جدید» درگذشت
- رکوردداران بازبینی فیلمهای راه یافته به فجر؛ روزگاری که شمقدری جوان فیلمهای کیمیایی، حاتمی و بیضایی را قضاوت کرد
- برگزاری سومین دوره فراخوان جایزه همراه اول برای پایاننامههای برتر در حوزه مهندسی کامپیوتر و فناوری اطلاعات
- انتشار فراخوان جشن «تصویر سال» و جشنواره «فیلم تصویر»