سینماسینما، عرفان پهلوانی
این روزها چند سالی است که بیشتر شبهای سال نزدیک به ۱۳۰ نمایش در تماشاخانههای پایتخت به روی صحنه میروند. این آمار، گر چه از نگاه شمارگانی (کمی) میتواند ستایشهایی را برانگیزاند، اما از نگاه چیستی و چگونگی (کیفی) درخور نقدها و نکوهشهای فراوانی است و نیازمند یک یا چندین پژوهش آسیبشناسانهی جدی و کارآمد است. یکی از مهمترین انتقادهایی که متوجه این جریان است، آن است که شوربختانه بیشتر این نمایشها پیوند چندانی با انسان ایرانی امروزی ندارند و اجرای آنها در پاسخ به ضرورتها و نیازهای اینزمانی و اینمکانی نیستند.
خوشبختانه نمایش بنیامین اند میم از آن جمله کمشمار نمایشهای این روزهاست که بازتابدهندهی دغدغهها و چالشهای گروه پرشماری از انسانهای ایرانی امروزی و بهویژه پایتختنشین است. نمایشی ساده، زیبا و روان که تماشاگر میتواند با تماشای آن، خود یا گروهی از انسانهای پیرامونش و داستان زندگی خود یا آنها را در آن بازبیابد.
بنیامین اند میم نمایشی صاحب تز اجتماعی است. این دسته از نمایشها همچون نمایشهای فلسفی دارای ویژگیهایی مانند:
۱- وجود اندیشه در بنیان آفریدهی هنری ۲- دارا بودن ستیز میان دیدگاهها ۳- تشویق مخاطب به اندیشیدن (اما نمیگوید به چه بیاندیش؛ بنیان اندیشه را به مخاطب نمیگوید) ۴- سخن گفتن پیرامون مسالههای هستیشناسانه و کیهانی ۵- عدم پیشنهاد راه حل به مخاطب ۶- دارا نبودن رویکرد آموزشی، هستند. با این تفاوت که نمایشهای صاحب تز اجتماعی، مانند بنیامین اند میم، بیشتر به چالشهای میان زن و مرد، چالشهای اجتماعی و روزمره میپردازند.
کارگردان نمایش بنیامین اند میم هوشمندانه، درست و به دور از اداواطوارهای نابخردانه، تماشاگران را در دو سوی صحنه مینشاند و بدین وسیله این امکان را فراهم میسازد تا تماشاگران با بازخورد رویدادهای داستان نمایش و سرگذشت کاراکترهای آن، در واکنشهای احتمالی تماشاگران روبهرو، روبهرو سازد.
تماشاگر در این فضای گرم و خودمانی، میداند که به تماشای نمایش نشسته است، اما این آگاهی از تاثر عاطفی او نمیکاهد. بنیامین این نمایش با بازی رضا غیور چشم در چشم تماشاگر، روایت بخشی از داستان زیست و زندگی خود را میآغازد.
فضای حاضر نیازمند آن است که تماشاگر از حالت انفعال بیرون بیاید؛ به این مهم هم پاسخی شایسته و درخور داده میشود:
کارگردان با طراحی درست و هوشمندانه و نیز به اندازهی خود، لحظههایی را پایه گذاشته و فراهم آورده است؛ لحظههایی که بنیامین نامِ دوستِ مروارید را از یاد میبرد و تماشاگر به کمک او میآید تا نام “سارا” را به او یادآوری کند و حضوری فعالتر در روند نمایش داشته باشد.
اشارههای آشنا و شاید همخاطرهای مانند چهارراه ولی عصر (عج)، فضای دانشکده، کافهی عمارت روبهرو و…. کمک درخور درنگ و اندیشهای میکنند تا تماشاگر همزادپنداری (منهمانی) بیشتری را با داستان و آدمهای نمایش داشته باشد.
شوخیهای نمایش به دور از توهین به و تحقیر دیگری، بیشتر پیرامون دستپاچگی بنیامین عاشقپیشه میچرخد؛ دستپاچگیهای او در برخورد با معشوق (مروارید) رفتارها و گفتارهایی را در پی دارد که نه تنها عاطفهی خنده را در تماشاگر ایجاد میکنند، بلکه از نگاه علمی به خنده و کمدی، مانند نظریههایی که توسط هانری لویی برگسون و زیگموند فروید مطرح شدهاند نیز قابل ارزیابی و بررسی هستند.
از دیدگاه گونه و ژانر، بنیامین اند میم یک کمدی-تراژدی است. مانند زیست و زندگی بیشتر آدمهای این روزهای این سرزمین که دچار اندوه و فسردگیهای فراوان هستند، اما سوسوی امید و روشنایی، آنها را به پیمودن راه برای رسیدن به فردایی بهتر و زیباتر وامیداراند. تراژیکترین لحظهی این نمایش، پایان آن و مرگ اندوهبار بنیامین است.
نمایش بنیامین اند میم به جا و درست و به دور از پرش (و نه جهش که جهش را فضیلتی است که پرش دارای آن نیست) یا شاخ و برگ دادنی غیرضروری به بخشی از جریان هنرهای نمایشی کشور نیز میپردازد: آنجا که بنیامین و مروارید در کافهی عمارت روبهرو نشستهاند، با دعوت یک کارگردان تئاتر با بازی خوشانرژی محمد فراهانی دعوت به تماشای یک نمایش در سالن اجرا (تماشاخانه) ی عمارت روبهرو (یعنی دقیقا همین جایی که تماشاگر نشسته است و بنیامین اند میم اجرا میشود) میشوند و با نمایشی روبهرو میشوند که مصداق این مثل است: شیری بی یال و دم و اشکم. نمایشی که با دلایل یا شاید بهانههایی نه چندان منطقی و قانعکننده تقریبا همهی ارکان، اجزا، عناصر و…. اجرایی آن حذف شدهاند و آن چه باقی مانده است تقریبا هیچ است، هیچ…. نمایشی که بیمانند نیست به بسیاری از نمایشهایی که در آغاز این نقد از آنها یاد شد. نمایشهایی که بیشتر دلخوشی کاغذ سیاهکن بیلان کاری مدیران هستند و نه آفرینشهای هنری زیباییشناسانه و دارای کارکرد فرهنگی….
اگر سه ویژگی روایتگری، بازیگوشی و ایجاد غافلگیری را از ویژگیهای ستایش برانگیز کار یک بازیگر بدانیم، هر سه بازیگر نمایش بنیامین اند میم در بیشتر لحظهها دارای این سه ویژگی هستند؛ روایتِ داستانِ دراماتیکِ نمایش را ساده و شیرین به پیش میبرند؛ از بدن و ابزاری که در اختیار دارند بازیگوشانه بهره میستانند و با یاری طراحی ستایشبرانگیز کارگردان، با در نظر گرفتن احتمال و ضرورت که یکی از مهمترین عناصر یک طرح دراماتیک درست است، تماشاگر را تا حدی غافلگیر میسازند.
نمایش بنیامین اند میم، بهویژه در اوضاع و شرایط اقتصادی روزگار اکنون، برای هنرمندان هنرهای نمایشی و بهویژه هنرمندان جوان، یادآور این مهم هست که:
میتوان با کمترین امکانات، اما برخوردار از دغدغه و خلاقیت، نمایشی زیبا، تماشایی، بهیادماندنی و اندیشهبرانگیز را آفرید.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
نظر شما
پربازدیدترین ها
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- کارگردان کانادایی که عاشق فرهنگ ایران شد/ ماتیو رانکین: از سینمای ایران تاثیر گرفتهام
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
آخرین ها
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- «آقای قاضی» به شبکه دو میآید
- واکنشها به گفتگوی عضو هیئت مدیره نماوا/ شورای صیانت خانه سینمای ایران بررسی میکند
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- بستههای همراه اول ویژه حج ۱۴۰۳ اعلام شد
- چرا «سرزمین مادری» فعلا متوقف است؟
- اکران «همسایه شما، زهره» در هنر و تجربه/ پوستر فیلم رونمایی شد
- کمال تبریزی به دبیری جشنواره فیلم اقوام ایرانی نرسید
- معرفی نامزدهای دومین جشنواره «عروسکخونه»
- «ایستاده با گرگ» نامزد دریافت جایزه از جشنواره دهلی نو شد
- کیلین مورفی، بهترین بازیگر مرد آکادمی فیلم و تلویزیون ایرلند/ پیروزی «اوپنهایمر» کامل شد
- شمشیرها برق میزنند/ نگاهی به فیلم «شوگان»
- اردیبهشتِ تئاتر شهرزاد با سه نمایش
- مستندی از «حمید سهیلی» در موزه سینما نمایش داده میشود
- انتشار پوستر «آن دو» با تصویری از لحظه شهادت کاراکتر اصلی
- دبیر هفتمین دوره جایزه پژوهش سال سینمای ایران منصوب شد
- صدور پروانه ساخت غیرسینمایی برای ۴ فیلم کوتاه داستانی