سینماسینما، ابراهیم عمران
قبل از اینکه فیلم «عنکبوت» ساخته ابراهیم ایرجزاد با سرمایهگذاری محمد صادق رنجکشان را ببینم؛ فیلمی دیده بودم با نام «قدیسان بونداک» که همزمانی این دو فیلم سببساز این یادداشت شد. انتهای دهه هفتاد فردی به نام سعید حنایی بر اساس اجتهاد خود ساخته، زنان خیابانی مشهد را خفه میکرد و به قتل میرساند. تا جامعهی پیرامونش از فساد گسترده پالوده شود. در فیلم «قدیسان بونداک» نیز سه فرد بنا بر آموزههای کلیسا و البته آنچه خود برداشت میکردهاند، جان عدهای خلافکار را میگرفتند تا اطرافشان امنتر شود. قاتل مشهدی فیلم، مدتهای زیادی صفحه حوادث روزنامههای دو دهه پیش را پوشش میداد. و روزنامهخوانهای حرفهای آن سالها به حتم صفحه حوادث دو روزنامه ایران و همشهری را به خاطر میآوردند. آنچه اما از منظر سینمایی بین این دو فیلم مشترک است، داستان واقعی است که رخ داده و اولویت فیلمساز لامحاله در ایجاد کشش سینمایی است و نه رخداد انجام شده. در فیلم «عنکبوت» کمتر پلانی است که ایجاد حس بصری و یا حتی حس تماتیک داستان کند. شانزده زن کشته شدند؛ مخاطب کوچکترین همذات پنداری نه با قاتل دارد و نه با مقتولین. گویی آمدهاند سکانسی را بازی کنند و در پی کار خویش روند. در دو سه سکانس انتهایی فیلم «عنکبوت»، پلانی هست که قاتل (محسن تنابنده) با پای در بند مشغول آن است که مورچهای را له کند با دمپایی؛ و شاید هدف فیلمساز و نویسنده آن بود که به مخاطب نشان دهد قاتل سریالی حتی توان کشتن و بالمآل آزار به مورچه را ندارد. و حالیه که به چنین وضعی (اجتهاد در عمل) رسیده است؛ لاجرم تحت شرایط خاصی بوده که دست به کرداری نادرست انسانی زده است. بازی تنابنده نیز آنچنان کم رمق است که اگر نبود سکانس سوار شدن در تاکسی و کنار دو زن نشستن و معذب بودن و گفتن به راننده که آهنگ را قطع کند؛ مخاطب هیج شناختی از شخصیت درونی او به دست نمیآورد. و تلنگری که آزار کلامی راننده سواری شخصی به همسرش وارد کرد نیز نمیتواند دستاویزی برای چنین کاری قلمداد شود. وقتی در چنین داستانهایی (واقعیتهایی) مخاطب و یا دست کم بیشتر مخاطبین از ابتدا و انتهای آن آگاه هستند، این هنر فیلمساز است که بتواند با عناصر سینمایی، بیننده را نگه دارد. و با خرده پیرنگهایی درست اصل داستان را پرورش دهد. رخدادی به این بزرگی و در تاریخ ماندگار، شود فیلمی به نام «عنکبوت» با بازیهای ضعیفش؛ با کارگردانی نابجایش و متاسفانه موسیقی غیر تاثیرگذارش؛ جز افسوس برای سینما، نامی نمیتوان بر آن نهاد. موسیقی که در این گونه آثار جایگاه درخوری دارد و با ساز و ملودی خاص میتواند مخاطب را درگیر عمق فاجعه کند در این فیلم بود و نبودش، فرقی ندارد! کردار تک بعدی و طالبانگونه سعید حنایی در دو دهه پیش، میتوانست آموزههای درستی بر جای گذارد. چه از منظر فقهی و چه از نظر دادرسی حقوقی. در فیلم «قدیسان بونداک» به عینه شاهد هستیم کارآگاه پیگیر قتلهای مشابه، در نهان با آن سه نفر است(حال درست یا نادرست) و حتی به طور غیر مستقیم تشویقشان میکند. و در برخی موارد هم تسهیل امور. البته کاری به فضای آزاد فیلمسازی آمریکا نداریم. و نمیتوان قیاسی مشترک انجام داد. و این نگاه صرفا برای من مخاطب و نویسنده این سطور، پیش آمده است. به حتم دیدگاه فکری قاتل زنان مشهدی، بر آمده از خاستگاه اندیشهای است که در آن رشد کرده است. پلانهایی که مادر قاتل نگاه بستهای به فضای موجود دارد. و حتی در پوشش دختر خردسال فیلم، محدودیتهایی ایجاد میکند. و به دنبال آن برخی سکانسها که نقش اول فیلم در پی جداسازی اتاق خواب پسر با دختر خردسال است، میتواند تا حدودی جریال سیال ذهن او را بارور کند. ولی هیچ بار معنایی با افعال قاتل در آینده پیدا نمیکند. هر چند جامعهشناسان به اندازه کافی در آن سالها به این قتلها پرداختهاند و صفحههای بیشماری از روزنامههای کشور، بدین امر اختصاص یافت؛ ولی مدیوم سینما توان آن داشت و دارد که با نگاهی اول سینمایی و بعد موشکافانه و اجتماعیتر داستان را دنبال کند که متاسفانه آنچه در فیلم «عنکبوت» یافت نمیشود؛ نه سینما بما هو سینماست و نه نگاهی پیشگیرانه و منصفانه! به حتم سرمایهگذار فیلم و کارگردان نمیتوانند در پرونده کاریشان به این فیلم ببالند؛ چه که سینما ابتدا هنر است و بعد صنعت. اولی که در فیلم نبود؛ دومی را هم که هنوز برخی در پول میبینند و بس…!
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- ماجرای قهر و آشتیها در صداوسیما/ زندگی شیرین میشود؟
- «پایتخت» جدید، فرصت نو برای سیما
- مرد هزار چهره / درباره محسن تنابنده
- فروش دو میلیاردی «سه کام حبس» در چهار روز
- پریناز ایزدیار و محسن تنابنده به شبکه نمایش خانگی میآیند
- وقتی دیر میشود/ نگاهی به سریال «رهایم کن»
- چهارمین جایزه بین المللی محسن تنابنده برای فیلم جنگ جهانی سوم از جشنواره فانتاسپوآ برزیل
- رهایش نکنیم/ نگاهی به سریال «رهایم کن»
- محسن تنابنده نامزد جوایز فیلم آسیا شد
- تبریک خانه سینما برای یک روز ملی و چند جایزه سینمایی
- رییس سازمان سینمایی به خانمها تبریک نگفت/ پیام تبریک خزاعی در پی موفقیت سینماگران در ونیز و مسکو
- هومن سیدی و محسن تنابنده جوایز افقهای جشنواره ونیز را گرفتند/ جایزه ویژه هیات داوران برای جعفر پناهی
- گفتوگو با هومن سیدی درباره «جنگ جهانی سوم»/ هشدار یا شاید واکنش به افزایش نابرابری
- «جنگ جهانی سوم» از نگاه منتقد ایتالیایی/ ابتذال شر، دیروز و امروز
- «عنکبوت»؛ تلاش از دست رفته
نظر شما
پربازدیدترین ها
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- شمشیرها برق میزنند/ نگاهی به فیلم «شوگان»
آخرین ها
- خانواده قاتل از «بیبدن» شکایت میکنند؟
- فوت کارگردان فرانسوی برنده نخل طلا و سزار/ لوران کانته درگذشت
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
- نکوداشت اکبر زنجانپور در نوزدهمین «شب کارگردان»
- حضور همراه اول در بزرگترین نمایشگاه فناوری ترکیه
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- «آقای قاضی» به شبکه دو میآید
- واکنشها به گفتگوی عضو هیئت مدیره نماوا/ شورای صیانت خانه سینمای ایران بررسی میکند
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- بستههای همراه اول ویژه حج ۱۴۰۳ اعلام شد
- چرا «سرزمین مادری» فعلا متوقف است؟
- اکران «همسایه شما، زهره» در هنر و تجربه/ پوستر فیلم رونمایی شد
- کمال تبریزی به دبیری جشنواره فیلم اقوام ایرانی نرسید
- معرفی نامزدهای دومین جشنواره «عروسکخونه»
- «ایستاده با گرگ» نامزد دریافت جایزه از جشنواره دهلی نو شد
- کیلین مورفی، بهترین بازیگر مرد آکادمی فیلم و تلویزیون ایرلند/ پیروزی «اوپنهایمر» کامل شد