سینماسینما، الهام نداف؛
ممنوع‌الکاری هنرمندان یکی از موضوعات همیشگی و بحث‌برانگیز در فضای فرهنگی و هنری ایران بوده است. طی سال‌های اخیر، این مسئله بار دیگر پررنگ شده و به یکی از دغدغه‌های اصلی سینماگران، موسیقی‌دانان و دیگر فعالان فرهنگی تبدیل شده است. در این گزارش، به بررسی روند ممنوع‌الکاری، اظهارات مقامات رسمی، پیامدهای این سیاست و دلایل اصلی اعمال این محدودیت‌ها می‌پردازیم.
ممنوع‌الکاری هنرمندان؛ از گذشته تا امروز
ممنوع‌الکاری هنرمندان در ایران پدیده‌ای جدید نیست. در دهه‌های گذشته، بارها و بارها شاهد اعمال محدودیت‌هایی بر فعالیت‌های هنرمندان بوده‌ایم. چه در دوران قبل از انقلاب و چه پس از آن، همیشه سیاست‌های فرهنگی نقش مهمی در تعیین میزان آزادی عمل هنرمندان داشته‌اند. با این حال، در سال‌های اخیر، این مسئله به دلایل مختلف شدت گرفته و تعداد بیشتری از چهره‌های فرهنگی را در بر گرفته است.
بسیاری از هنرمندان در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ به دلیل حساسیت‌های ایدئولوژیک، فرهنگی و سیاسی با محدودیت‌های شدید مواجه شدند. در آن زمان، کنترل شدیدی بر محتوای هنری اعمال می‌شد و بسیاری از آثار از نمایش عمومی محروم بودند. این روند در دهه‌های بعدی نیز ادامه پیدا کرد، اما در دوره‌هایی، شدت آن کاهش یافت و هنرمندان توانستند فضای بازتری برای فعالیت‌های خود داشته باشند. اما پس از سال ۱۴۰۰، روند سخت‌گیری‌ها بار دیگر افزایش یافت و بسیاری از هنرمندان با ممنوع‌الکاری مواجه شدند.
اظهارات وزیر ارشاد درباره ممنوع‌الکاری
محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در ماه‌های اخیر بارها درباره موضوع ممنوع‌الکاری هنرمندان سخن گفته است. وی در آخرین اظهارنظر خود در تابستان ۱۴۰۳ اعلام کرد که دیگر ممنوع‌الکاری به‌صورت غیررسمی به هنرمندان ابلاغ نمی‌شود و چنانچه فردی دچار محدودیت شود، از طریق روندی شفاف و رسمی به او اطلاع داده خواهد شد. به گفته او، در صورت بروز مشکل، هنرمند دعوت شده و پس از گفتگو و بررسی دفاعیاتش، هیأتی مستقل در این زمینه تصمیم‌گیری خواهد کرد.
با این حال، برخی منتقدان این سخنان را صرفاً یک موضع‌گیری رسانه‌ای تلقی کرده و معتقدند که در عمل، همچنان بسیاری از هنرمندان بدون هیچگونه اعلام رسمی از فعالیت محروم می‌شوند. همچنین، گزارش‌های غیررسمی نشان می‌دهند که در برخی موارد، تهیه‌کنندگان و کارگردانان به صورت غیرمستقیم از همکاری با هنرمندان خاص منع شده‌اند، بدون آنکه این مسئله به طور رسمی اعلام شود.
دلایل اصلی ممنوع‌الکاری هنرمندان
ممنوع‌الکاری هنرمندان معمولاً به دلایل مشخصی انجام می‌شود که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عدم رعایت حجاب اجباری، اظهارنظرهای سیاسی و اجتماعی، حضور یا حمایت از اعتراضات مردمی و همکاری با رسانه‌های خارج از کشور است.
پس از اعتراضات سال ۱۴۰۱، مسئله حجاب اجباری بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت و برخی از هنرمندان زن که بدون حجاب در فضای عمومی یا شبکه‌های اجتماعی ظاهر شده بودند، از فعالیت‌های رسمی محروم شدند. حبیب ایل‌بیگی، معاون سازمان سینمایی، اعلام کرده است که این دسته از بازیگران تا زمانی که قوانین را رعایت نکنند، نمی‌توانند در پروژه‌های سینمایی جدید فعالیت داشته باشند.
یکی از مهم‌ترین دلایل اعمال محدودیت‌ها بر هنرمندان، اظهارنظرهای سیاسی و اجتماعی آن‌هاست. در سال‌های اخیر، بسیاری از هنرمندان که در حمایت از اعتراضات مردمی موضع‌گیری کرده‌اند، با پیامدهایی از جمله حذف شدن از آثار سینمایی، لغو کنسرت‌ها و یا ممانعت از فعالیت‌های تلویزیونی روبه‌رو شده‌اند.
برخی از هنرمندان که مستقیماً در اعتراضات حضور داشته‌اند یا به هر طریقی از آن حمایت کرده‌اند، با ممنوعیت‌های شغلی مواجه شده‌اند. این ممنوعیت‌ها معمولاً بدون اعلام رسمی صورت می‌گیرند و فرد به‌صورت غیرمستقیم (مثلا از طریق عدم دریافت پیشنهاد کاری یا لغو قراردادهای پیشین) متوجه محرومیت خود می‌شود.
برخی هنرمندان که در پروژه‌های تولیدشده توسط رسانه‌های خارج از کشور مشارکت کرده‌اند، به‌عنوان «همکار رسانه‌های معاند» معرفی شده و فعالیتشان در ایران محدود شده است. این مسئله بیشتر برای مستندسازان، بازیگران و کارگردانان اتفاق افتاده است.
ممنوع‌الکاری؛ چه تأثیری بر هنر و فرهنگ کشور دارد؟
محدودیت‌های اعمال‌شده بر هنرمندان تأثیرات مختلفی بر فضای فرهنگی کشور گذاشته است. برخی از مهم‌ترین پیامدهای آن افزایش مهاجرت هنرمندان، کاهش تنوع در سینما و موسیقی، افزایش سانسور و خودسانسوری و تغییر الگوی مصرف فرهنگی مردم است.
تعداد زیادی از هنرمندان در سال‌های اخیر تصمیم گرفته‌اند ایران را ترک کرده و در کشورهای دیگر به فعالیت خود ادامه دهند. این امر به کاهش تولیدات فرهنگی و هنری داخلی منجر شده است. ممنوع‌الکاری باعث شده است که سینما و موسیقی ایران از حضور برخی چهره‌های مطرح و تأثیرگذار محروم شود. این امر به محدود شدن دامنه موضوعات و سبک‌های هنری منجر شده است.
هنرمندانی که همچنان در داخل کشور فعالیت می‌کنند، مجبور به رعایت خطوط قرمز بیشتری هستند که این موضوع خلاقیت آن‌ها را محدود می‌کند. با کاهش تولیدات داخلی، مردم بیش از گذشته به تماشای فیلم‌ها و سریال‌های خارجی روی آورده‌اند. همچنین، افزایش استفاده از پلتفرم‌های آنلاین موجب شده که بسیاری از مخاطبان به دنبال محتواهایی باشند که در داخل کشور امکان تولید و نمایش آن‌ها وجود ندارد.
آینده ممنوع‌الکاری در ایران
با وجود وعده‌های مسئولان مبنی بر شفاف‌سازی فرآیندهای ممنوع‌الکاری، همچنان بسیاری از هنرمندان از سرنوشت حرفه‌ای خود اطلاعی ندارند. ممنوع‌الکاری همچنان یکی از چالش‌های اصلی فرهنگ و هنر ایران است و به نظر نمی‌رسد که به‌زودی این روند تغییر کند. از طرف دیگر، فشار افکار عمومی و رسانه‌های داخلی و خارجی می‌تواند در کاهش این محدودیت‌ها نقش داشته باشد.
در نهایت، باید دید که آیا سیاست‌های فرهنگی کشور در آینده نزدیک تغییر خواهد کرد یا همچنان هنرمندان بسیاری با محدودیت‌های شغلی روبه‌رو خواهند بود. در صورتی که رویکرد جدیدی اتخاذ نشود، ممکن است در سال‌های آینده با کوچ گسترده‌تر هنرمندان و کاهش کیفیت تولیدات فرهنگی روبرو شویم.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- چرا «قاتل و وحشی» اکران نمی‌شود؟ حکایت یک بوم و چند هوا
- روایتی نوین از ابراهیم حاتمیکیا؛ پروژه «موسی کلیمالله» چگونه به ابراهیم حاتمیکیا رسید؟
- حال و هوای این روزهای سینمای ایران/ گرونگیری سینمای کمدی
- به بهانه روز ملی سینما؛ از سینمای ایران چه مانده است؟
- دولت به دنبال مستمسک قانونی برای برخورد با اهالی فرهنگ و هنر
- صحبتهای یک مجری درباره ممنوعیت کار در تلویزیون و دعوت دوباره
- بیانیه انجمن صنفی بازیگران سینما درباره اعلام ممنوع از کار شدن تعدادی از بانوان بازیگر
- وزیر ارشاد: ممنوعیت فعالیت خوانندگان «خبرسازی» است
- وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی: خواهش میکنم هنرمندان فعالیتهایشان را آغاز کنند/ نگران جشنواره فجر نیستم
- محمد خزاعی: تلاش سازمان سینمایی برای تعدیل حکم سینماگران/ ممنوع از کار نمیکنیم
- پایان موعد یک هفتهای وعده خزاعی/ تکلیف فهرست افراد ممنوع از کار شده در سینما چه شد؟
- رئیس سازمان صدا و سیما: چیزی به نام ممنوع الکاری در صدا و سیما وجود ندارد
- به بهانه هرج و مرج در سینماهای مردمی/ ما سالهاست در کاخِ جشنواره سنگر گرفتهایم!
- درستکار:گفتند به خاطر دلبری از آقای هاشمی ممنوع الکار شدی
- تلویزیونی ها به سینماگران مجوز می دهند!/کنایه جالب نویسنده روزنامه اعتماد
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- معرفی پلتفرم‌های هوشمند سلامت همراه اول به‌عنوان اپلیکیشنهای برگزیده
- انتقاد سازندگی از گفتوگوی کمال تبریزی با ایسنا/ داوران بر اساس مصلحت رای دادند نه کیفیت
- وداع با صدای ماندگار دوبله؛ بدرقه منوچهر والیزاده به خانه ابدی/ دوبلوری بدون جایگزین
- لوئیس بونیوئل فیلمساز در تبعید و صدو بیست و پنج سالگی
- فوت یک هنرمند پیشکسوت؛ عبدالرضا فریدزاده درگذشت
- شاهپور هنوز هست
- فیلمی در نوبت عید فطر به اکران اضافه نمی‌شود/ اسعدیان: پیشنهاد شورای صنفی نمایش برای بلیت، بیشتر از ۱۰۰ هزار تومان بود
- از دنیای عجیب، اما نه چندان عجیب سینما/ کارگردانانی که نمی‌توانند اجاره خانهشان را بدهند
- با دستور وزیر ارتباطات، پروژه‌های ارتباطی همراه اول در روستاهای استان قزوین افتتاح شد
- جشنواره علیه جشنواره
- جایزه تجلی اراده ملی جشنواره فیلم فجر / گزارش تصویری
- گامی دیگر در جهت حذف سینما از سبد خانوادهها/ افزایش قیمت بلیت؛ ضربه مهلک به سینمای ایران
- مدیرعامل بهمن سبز: چه کسی بلیت ۲۲۰ هزار تومانی پیر پسر را میخرد؟!
- انتقاد صریح کمال تبریزی و علیرضا رییسیان از بهرام رادان
- اعطای تندیس «سازمان سبز برتر» به همراه اول
- پنجمین دوره «طرح پژوهانه همراه» با حمایت از دانشجویان نخبه کلید خورد
- نگاهی به سریال «جانسخت»؛ منتظر غافلگیری بمانیم یا نه؟
- کنسرت نمایش «ژن زامبی» از فردا میآید/بلیت ۵ روز اول به پایان رسید
- «نبض» روی میز تدوین
- نسخه ویژه نابینایان «مادیان» با صدای رعنا آزادیور منتشر می‌شود
- منوچهر والیزاده درگذشت
- ۱۲ نقشی که برنده اسکار شدند اما قرار بود به بازیگران دیگری داده شوند
- آیا باید از اینفلوئنسرها ترسید؟
- با رونمایی احتمالی فیلم در جشنواره کن؛ تام کروز با «ماموریت غیرممکن» خداحافظی می‌کند
- باید جلوی تصمیمات پشت پرده درباره سینمای ایران گرفته شود/ چه کسی باید مشکل شرعی «قاتل و وحشی» را حل کند؟
- نشان سیف الله داد چه نسبتی با بهرام افشاری و ملیکا شریفی نیا دارد؟
- فانتزیهای سورئال و کمدیهای پیچیده از جنس سروش صحت/نگاهی به فیلم «صبحانه با زرافهها»؛
- فیلم «قاتل»؛ تولدی دوباره
- «زیبا صدایم کن»؛ ملودرامی احساسی
- آیین اختتامیه جشنواره موسیقی فجر / گزارش تصویری
