پایگاه خبری تحلیلی سینماسینما

سینماسینما، محمد تقی‌زاده

مستند «آن مرد با اتوبوس آمد» ساخته نیما مهدیان، به نمایش در آمده در جشنواره سینماحقیقت 

مستند آن مرد با اتوبوس آمد، اثری پژوهشی و خوش آب و رنگ است که سعی دارد با بهره‌گیری از تصاویر متنوع و آرشیوی، نگاهی اجمالی و سرگرم‌کننده به سیر شروع و تداوم اتوبوس در ایران داشته باشد. رویکرد فیلمساز در این مستند از دو جهت حائز اهمیت است: نخست اینکه سعی کرده با فراهم آوردن فضایی مفرح و سرگرم‌کننده، مستند عامه‌پسند و جذاب بسازد که مخاطب هدف آن تنها دوستداران سینمای مستند نباشد و طیف گسترده‌تری از تماشاگران سینما را مجذوب کند. نکته مهم و حائز اهمیت دیگر این مستند رویکرد جامعه‌شناسانه مهدیان در نگارش و تولید این اثر است به طوری‌که تمهید بررسی اثرات مختلف سیاسی، اجتماعی اتوبوس در دهه‌های مختلف جامعه ایران به خودی خود بسیار جذاب و قابل تامل و توجه است و می‌تواند همراهی و سمپاتی طیف بیشتر و متنوع‌تری از تماشاگران سینما را فراهم آورد.

نریشن و صدای فریبرز گلبن صداپیشه سرشناس رادیو و لحن و ادبیات عامه‌پسند فیلمنامه‌نویس، از دیگر امتیازات مستندِ آن مرد با اتوبوس آمد است که سبب شده مخاطب نزدیکی و همراهی بیشتری با اثر پیدا کند و تکنیک‌های گلبن در اجرای نریشن مستند که حاصل سال‌ها تجربه صداپیشگی وی بوده، تا حد زیادی به موفقیت و تماشایی شدن مستند کمک کرده است.

مهدیان در مستند آن مرد با اتوبوس آمد با رفت و برگشت‌های متعدد به گذشته و حال و بهره‌گیری از تصاویر متنوع در تلاش بوده تا اثری پربار و باورپذیر بسازد اما مشکل مستند از جایی آغاز می شود که فیلمساز نتوانسته انسجام و یکدستی متعادلی را در ریتم و محتوای مستند مهیا سازد به طوری‌که شمار زیادی از لحظات و سکانس‌های فیلم قابل حذف و بی‌ارتباط با تم اصلی فیلم یعنی جایگاه اتوبوس و نقش جامعه‌شناسی و سیاسی این وسیله نقلیه پرکاربرد، به نظر می رسد.گویی فیلمساز تصاویر و ایده‌های جذابی پیدا کرده و تعمدا خواسته این تصاویر را به فیلم الصاق کند و همین تعدد و تکثر سکانس‌های سرگرم‌کننده اما بی‌ربط باعث شده، مستند آن مرد با اتوبوس آمد، به اثری شلخته و غیرمسنجم بدل شود که به بهانه واکاوی جایگاه اجتماعی و سیاسی اتوبوس، به بسیاری از تحولات فرهنگی و اجتماعی معاصر ایران نقب زده است. هدف نگارنده بی‌اثر یا کم‌اثر دانستن نقش این وسیله نقلیه پرکاربرد و پراهمیت در زندگی معاصر ایران نیست بلکه به نظر می‌رسد هیچ تمهیدی برای اتصال بین لحظات مختلف فیلم و ارتباط منطقی و علی و معلولی میان تم اصلی داستان و سکانس‌های فیلم وجود ندارد و بدون شک این ایراد فرمی و محتوایی، ضربه اصلی را به ساختار مستند زده که ممکن است بتوان با تدوین مجدد و حذف لحظات غیرمرتبط آن را مرتفع کرد.

در نهایت باید گفت، در مستند‌های تاریخی که سیر تحول و شکل‌گیری یک سوژه را دنبال می‌کند، حجم بالای تصاویر و اطلاعات آرشیوی همانگونه که می‌تواند باعث نوآوری و تازگی اثر باشد از سوی دیگر نامسنجم و فراوانی این اطلاعات آرشیوی در صورت هرس‌نشدن می‌تواند آفت بزرگی برای اثر مستند و پژوهشی محسوب شود.