سینماسینما، محمدرضا بیاتی*
نشستهای مطبوعاتی فیلمها معمولاً یکی از خبرسازترین جنبههای هر جشنواره، بخصوص در ایران، است؛ اما در سالهای اخیر این نشستها با تنشها یا جنجالهای نامتعارفی همراه بوده که -به گمانم- نیازمند بازنگری در برخی پیش فرضهای این گفتگوهای پرخاشگرانه است.
نکتهی اول؛ صرفنظر از برخی خبرنگاران که -بدلایل مختلف- عامدانه قصد جنجالسازی دارند بنظر میرسد یکی از عوامل اصلی تنش، تفاوتهای طبیعی بین فیلمسازان و منتقدان است! سازندگان یا خالقان یک اثر -اغلب- کمتر از منتقدان با مفاهیم نقد آشنا هستند یا دغدغهی تحلیل نقد هنری ندارند به این دلیل ساده که کار آنها این نیست و اساساً داشتنِ چنین دانشی برایآنها ضرورتی ندارد. بنابراین گاهی در مواجهه با برخی پرسشها، حتی در مواردی که یک اثرِ خوب را خلق کرده باشند، الزاماً شاید نتوانند تحلیلی عمیق یا دقیق از آن بدست بدهند، ضمن آنکه چه بسا این کار از نظر عاطفی برای خالق یک اثر وظیفهای دشوار و شکنجهآور باشد درست مثل پزشکی که وادار به کالبدشکافیِ خودش شود. در نتیجه، برخی از فیلمسازان ممکن است در این نشستها از واژههای غیردقیق استفاده کنند یا گاهی تحت فشارِ منتقدان از کوره در بروند؛ و از همه مهمتر آن که، چنین گفتگوهایی بیشتر متکی به قابلیت آنها در پاسخگویی شفاهی و توان حاضرجوابی است تا میزان آگاهی حقیقی فیلمساز و دیگر عوامل.
نکته دوم؛ نباید فراموش کرد که اینگونه نشستها بیشتر مناسب پاسخ و پرسشهای کوتاه دربارهی برخی نکات مرتبط با فرایند ساخت فیلمهاست و جای تحلیل مفصل آنها نیست. واکاوی و نقد آثار هنری نیازمند فضایی آرام و خلوتی متمرکز است تا امکان گفتگوی تَفَهُّمی یا مجادلهی همدلانه فراهم شود. از ترکیب ’مجادلهی همدلانه‘ استفاده کردم تا بین این نوع از همدلی با نوعی که در روانشناسی بکار میرود تمایز بگذارم هرچند هر دوی آنها از یک معنی میجوشند اما در دو گفتمان متفاوت، معانی مختلفی بخود میگیرند. در روانشناسی وقتی از همدلی حرف میزنیم، فارغ از جنبهی عاطفی، مقصودِ ما نوعی همسویی و توافق هم هست درحالی که در گفتگوی تَفَهُّمی که برگرفته از جامعهشناسی تفهمی (ماکس وِبِر) است مقصود همنظری نیست بلکه روشی است که میکوشد یک پدیده را از نقطهنظرِ کسانی که درگیر آن هستند(این جا فیلمساز) بفهمد تا به فهم دقیقتری برسد. در واقع رویکرد تفهمی یا فهم همدلانه از طریق یگانگی عاطفیِ فرضی و موقتی، کفش دیگری را می پوشد تا به درک بهتری از او برسد نه آنکه الزماً آن فیلم را تأیید کند و چشم بر ضعفها ببندد.
نکتهی سوم یک سوءتفاهم است. معمولاً در نظامهای دموکراتیک، نشستهای خبری مسئولان سیاسی یک تکلیف است و نمایندگان مستقیم و غیرمستقیم مردم بایستی پاسخگوی عملکردهای خود باشند چون قدرتی که دارند از سوی مردم به آنها تفویض شده است. اما بنظر میرسد این تلقی درست از نشستهای مسئولانه به نشستهای هنری، تعمیمی نادرست داده شده است، به این معنیکه باید توجه داشت محصول کار یک هنرمند یا تکنسین با هر ضعف و قوتی که دارد محصولی فردی است و برآمده از تفویض قدرت مردم نیست. یک اثری هنری را میتوان نفی و انکار کرد اما نمیتوان از خالق آن طلب ِ پاسخگویی داشت مگر در موارد مربوط به منابع عمومی یا پیامدها یا مسائل پیرامونیِ ساخت یک اثر.
*فیلمنامهنویس و فیلمساز
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- گفتوگو با علیرضا رئیسیان درباره مهمترین رویداد سینمایی کشور؛ جشنوارهای که انحصاری بود
- چه بودیم و چه شد!
- چرا سیمرغ فیلمنامه حذف شد؟/ نامه سرگشاده کانون فیلمنامهنویسان به رئیس سازمان سینمایی
- توضیح خزاعی درباره اشتباه خواندن دعای تحویل سال: فسیلهای سیاسی مرا تخریب کردند!
- فیلم سروش صحت بدون حتی یک نامزدی/ کاندیداتوری جشنواره فیلم فجر در قبضه ارگانیها
- بالاخره در روز هشتم جشنواره اتفاق افتاد؛ معرفی داوران چهل و دومین جشنواره فیلم فجر
- احتمال حضور «بیبدن» در سودای سیمرغ جشنواره فجر
- اتفاق عجیب در جشنواره فیلم فجر؛ شکست رکورد سانس فوقالعاده با چه فیلمهایی؟
- افخمی: «بی بدن» را به جای «صبح اعدام» وارد مسابقه کنید
- اعتراض خانواده مقتول به «بی بدن»
- انتقادات نویسنده فیلم «بیبدن» از برخورد جشنواره فجر با این اثر
- نمایش فیلم با پرده سبز در جشنواره فیلم فجر!
- علیرضا رضاداد: ادغام بخش ملی و بینالمللی فیلم فجر نیازمند بازنگری است
- معرفی نامزدهای بخش تبلیغات چهل و دومین جشنواره فیلم فجر
- در نشست خبری مطرح شد: چهار بزرگداشت در افتتاحیه فیلم فجر/ تکلیف سیمرغ مردمی چه میشود؟
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- چهار مستند ایرانی در جشنواره هات داکس
- به انتخاب تماشاگران و به یاد شانتال آکرمن؛ ۱۵ روز سینماگران جشنواره کن جایزه جدید میدهد
- رقابت «آنیتا، گمشده در اخبار» در جشنواره استانبول
- پایان تور کنسرت علیرضا قربانی در تهران
- تلفیق شادی و شایستگی؛ نگاهی به برنامه «آی نسیم سحری عید شد»
- همکاری دوباره با یونیورسال؛ کیلین مورفی وارد ماجراهای جنجالی زغال سنگ آمریکا شد
- نگاهی به سریال افعی تهران
- علی اصغر رضایی نیک درگذشت
- ۱۰ روز مانده به شروع اجرا؛ نمایشِ بهرام افشاری ۲ میلیاردی شد
- برنامه تعطیلی سینماها در شبهای قدر
- به کارگردانی مهیار علیزاده؛ بازیگران نمایش «و تو هم برنگشتی» معرفی شدند/ اولین حضور شمس لنگرودی در تئاتر
- کنسرت «علیرضا قربانی» / گزارش تصویری
- بهار «مولوی» با متن محمد چرمشیر آغاز میشود
- شروع فیلمبرداری فیلم «پیکی بلایندرز» از ماه سپتامبر با حضور کیلین مورفی
- الهه نوبخت داور بخش اصلی جشنواره هلند شد
- جایزه جشنواره فریبورگ به ایران رسید
- جایزه جشنواره فریبورگ به ایران رسید
- «شیرین»، مثل عشق زنانه
- تلاش برای تحریف تاریخ/ نگاهی به فیلم «پرویزخان»
- فریاد، فضیلت است/ یادداشتی بر فیلم «داگویل» با نگاهی به پرفورمنس «ریتم صفر» مارینا آبراموویج
- جورج میلر با «فیوریوسا» به کن میرود
- نمایشگاه بینالمللی قرآن کریم با حمایت همراه اول در حال برگزاری است
- سفری به سوی ناشناخته ها
- فرامرز اصلانی درگذشت
- پوسترهای ۲ بخش جنبی جشنواره کن منتشر شدند
- جان تراولتا در یک فیلم درجه ۳ دیگر بازی کرد/ نمایش در آوریل
- عیدی همراه اول با سبدی از محصولات دیجیتال
- احمدرضا عابدزاده از عوامل «پرویز خان» شکایت کرد
- صدور پروانه نمایش غیرسینمایی برای ۴۱ اثر
- اجرای طرح «اکران شبانه» سینماها در تعطیلات نوروز