سینماسینما، حسین ارومیهچیها
یک. الماس ۳۳ ساخته مهرجویی در سال ۱۳۴۶ میان اهالی سینما سر و صدای زیادی به پا کرد. فیلمی معمایی-جنایی که به عنوان اثر نخست فیلمسازِ فلسفه خوانده و تازه از فرنگ برگشته با بودجۀ نسبتاً زیادی ساخته شد و در گیشه شکست خورد. نقطه عطف فیلم قتل پروفسورِ مکتشف است که قادر بود با فرمولش از نفت الماس بسازد. مهرجویی بعد از ساخت این فیلم شیوۀ فیلمسازی خود را تغییر داد و فیلمهایی ساخت که چندتایشان از الماسهای گرانبهای سینمای ایراناند. الماس مهرجویی اگرچه در میان آثارش جلوه چندانی ندارد اما به عنوان فیلم اول اثر جسورانهای بود.
چند سال پیش در خبرها آمده بود که شرکتی سوئیسی پروژهای را کلید زده که در آن از کربنِ به جامانده از خاکستر متوفیان، برای بازماندگانشان الماسهای گرانبها تولید میکند!
دو. داریوش مهرجویی یکی از مهمترین فیلمسازهای تاریخ سینمای ایران است. در واقع آثارش را تا سنتوری و حتی آسمان محبوب و تا حدی نارنجیپوش، فیلمهایی قابل تامل، جسورانه و نوآورانه میدانم. کافی است به کاری که او با گروه بازیگران، میزانسنهای جزیینگر و کارگردانیِ اصولیاش در فیلمهایی چون لیلا، سارا، پری، اجارهنشینها و هامون کرده نگاه کنید تا دریابید سینمای ایران چه الماسی را از دست داده. شخصیتهای آثار او جدا از اینکه درونیات خودشان را همچون یک محرم اسرار با مخاطب درمیان میگذارند، او را آنچنان وارد خلوت خود میکنند که گویی مخاطب دارد بخشی نهان از زندگی خود را روی پرده میبیند. انگار دارد زیست از دست رفته خودش را نظاره میکند. کمتر سینمادوستی است که واگویههای حمید هامون را در بزنگاههای عاطفی فلسفیِ زندگیاش به یاد نداشته باشد. آنجا که گرفتار شک شده بود و با گم کردن پناهگاه امن و دوست و مرشد دیرینهاش نهایتا دل به دریا زد. فیلمساز فیلسوفِ زبان سینما را چونان یک زبان مادری از بر بود و استاد به تصویر کشیدن شخصیتهای پیچیده با ظاهری ساده و با روحیاتی خاص و البته آشنا برای غالب مخاطبان. هنرمندی که هم دستی در ادبیات داشت هم موسیقی. هم شعر میفهمید هم نقاشی. چونان الماسی گرانبها که سالها زمان برده تا تراش بخورد.
سه. به عقیده من همانطور که اجارهنشینها بهترین کمدی سینمای ایران است هامون، پری (فارغ از شیوه اقتباس بحث برانگیزش) و تا حدی درخت گلابی هم از فلسفیترین درامهای سینمای ایراناند. تبحر او در خلق فضاهای متنوع و ایجاد رابطۀ ناگسستنی میان ادبیات، سینما و فلسفه بیهمتا بود. اگرچه شاید بتوان فیلمهای متأخرش را به حساب نوعی دهن کجی به وضعیت سینمای ایران و سانسورهای پی در پی آثارِ پیشینش گذاشت اما هیچ گاه نمیتوان منکر تسلط فوقالعاده او بر این مدیوم شد. هم او که حالا در سومین روز خبر قتل هولناکش همچنان در شوکی غریب فرو رفتهام. انگار که وسط یکی از صحنههای سورئال و فلسفی فیلم هامون گیر کرده باشم و نه راه پس داشته باشم نه راه پیش. وسط جدلی بینتیجه میان حمید و یکی از رؤسای بیمنطقش که فقط سعی دارند با زبان اسکناس و بیزینس دغدغههای او را بیاهمیت جلوه دهند. راستش آنقدر این اتفاق دهشتناک و تکان دهنده است که هر بار برمیگردم خبر را از نو میخوانم و خبرهای تکمیلی پلیس از پرونده نیز بر وخامت اوضاع میافزاید.
چهار. با خودم فکر میکنم قاتل موقع ارتکاب جنایت، موقع ضربه زدن به سر فیلمساز و بعد فرود آوردن کارد بر جسم او و همسرش چه در ذهن داشته؟ آیا دیوانهای چیزی بوده یا تحت مصرف مخدر یا روانگردان. چقدر فیلم دیده یا اصلاً چند بار در زندگیاش اسم مهرجویی را شنیده بود؟ آیا پای انگیزه مالی در میان بوده یا انتقام شخصی؟ حتی نمیشود وضعیت را به نمونههای مشابه سینمای دنیا مانند قتل عجیب پازولینی و یا حتی شارون تیت، همسر سابق پولانسکی آن هم به آن شکل عجیب و غریب مرتبط دانست. در ابسوردترین و ناباورانهترین شکل ممکن در حال هضم واقعه هستم آن هم درست کمتر از یک هفته بعد از فوت آتیلا پسیانی به دلیل بیماری سرطان. گویی حین تماشای یکی از همان هجویههای پر از ادای دینِ تارانتینو هستم که ناگهان در تیتراژ نهایی میبینم «این فیلم بر اساس یک داستان واقعی بود!» و واقعیت مثل پتک میخورد توی سرم. دیگر خبری از تغییر یا حتی تحریف تاریخ نیست. همه آن سلاخیها و خونها عین واقعیت بوده. فیلمساز ۸۴ ساله و خالق برخی از بهترین فیلمهای عمرم به همراه همسرش به فجیعترین شکل ممکن به قتل رسیده و پلیس در حال بررسی پرونده است. حالا شما بگویید ما کجای تاریخ ایستادهایم که این چنین الماسهایمان به خاکستر بدل میشوند؟
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- سخنگوی قوه قضاییه اعلام کرد؛ ابعاد پرونده قتل داریوش مهرجویی روشن است
- پایان کار جشنواره فیلم کوروش با معرفی برگزیدگان
- مراسم سالگرد قتل داریوش مهرجویی و همسرش برگزار شد؛ دادخواهی دوباره در سالگرد «شب هولناک سینمای ایران»
- بزرگداشت داریوش مهرجویی در جشنواره کوروش
- کانون کارگردانان سینما برگزار میکند؛ مراسم اولین سالگرد قتل داریوش مهرجویی و وحیده محمدیفر
- نمایش «بانو» در جشنواره فیلمهای ایرانی کوروش/ برگزاری یادبود داریوش مهرجویی در تورنتو
- سینمای ملی ایران را تعریف کنید و شکل آن را بکشید
- اختتامیه پاسداشت فرهنگی روز ملی سینما؛ یادبود کیومرث پوراحمد و داریوش مهرجویی برگزار شد
- تحولات سیاسی و جریان موسوم به موج نو در سینمای ملی/ بهمناسبت روز ملی سینما
- برگزاری مجدد دادگاه متهمان قتل داریوش مهرجویی و وحیده محمدیفر
- هارون یشایایی: مهرجویی خیلی اهل مدارا بود
- معرفی فیلمهای راه یافته به مرحله دوم جایزه ایسفا
- وکیل متهم ردیف اول: شاید هیچ وقت ابهاماتِ پرونده قتلِ مهرجویی و همسرش حل نشود
- دیوان عالی کشور ایرادات پرونده را پذیرفت/ احتمال وجود شخص یا چاقوی دیگر در پرونده قتل مهرجویی و همسرش
- صدور احکام بدوی ۴ متهم پرونده قتل داریوش مهرجویی و وحیده محمدیفر
پربازدیدترین ها
- وقتی زن تبدیل به «ناموس» میشود/ نگاهی به فیلم «خورشید آن ماه»
- چهره تلخ عشق یک سویه/ نگاهی به فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟»
- اختصاص سینماسینما/ سه فیلم ایرانی در جشنواره فیلمهای برتر سال ۲۰۲۴ مجله تله راما
- گفتوگو با محمد مقدم درباره سینمای مستند/ فیلم مستند، جهانی است ساختگی؟
- تاریخچه سریالهای ماه رمضان از ابتدا تاکنون/ در دهه هشتاد ۴۰ سریال روی آنتن رفت
آخرین ها
- حضورهای بین المللی فیلم کوتاه تامینا
- گلدن گلوب اعلام کرد؛ وایولا دیویس جایزه سیسیل بی دمیل ۲۰۲۵ را میگیرد
- درباره «قهوه پدری»؛ قهوه بیمزه پدری
- «کارون – اهواز» در راه مصر
- اختتامیه جشنواره «دیدار» ۱۷ دی برگزار خواهد شد
- اختصاص سینماسینما/ سه فیلم ایرانی در جشنواره فیلمهای برتر سال ۲۰۲۴ مجله تله راما
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ «مجمع کاردینالها»؛ موفقیت غیرمنتظره در گیشه و جذب مخاطبان مسنتر
- مدیر شبکه نسیم توضیح داد؛ مهران مدیری، جنابخان، فرزاد حسنی و چند برنامه دیگر
- تاکید بر سمزدایی از سینما و جشنواره فجر/ علیرضا شجاع نوری: ادغام جشنوارهی ملی و جهانی فجر سیاسیکاری بود
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ جادوی «شرور»؛ داستانی از دوستی، تفاوتها و مبارزه با تبعیض
- برای پخش در سال ۲۰۲۵؛ پسر شاهرخ خان برای نتفلیکس سریال میسازد
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ «گلادیاتور ۲»؛ بازگشتی باشکوه به کُلُسیوم و سنت حماسههای سینمایی
- اعلام نامزدهای چهلمین دوره جوایز انجمن بینالمللی مستند/ محصول مشترک ایران و انگلیس در شاخه بهترین مستند کوتاه
- اصغر افضلی و انیمیشن «رابینهود» در تازهترین قسمت «صداهای ابریشمی»
- جایزه جشنواره آمریکایی به پگاه آهنگرانی رسید
- چهل و سومین جشنواره فیلم فجر؛ از فرصت ثبت نام فیلمها تا داوری عوامل بخش نگاه نو
- نمایش بچه / گزارش تصویری
- اهمیت «باغ کیانوش» در سینمای کمدی زدهی این روزها
- برای بازی در فیلم «ماریا»؛ نخل صحرای پالم اسپرینگز به آنجلینا جولی اهدا میشود
- اکران فیلم علی زرنگار از اواخر آذر؛ «علت مرگ: نامعلوم» رفع توقیف شد
- مانور آمادگی همراه اول برای رویارویی با بحران؛ تمرینی برای پایداری ارتباطات
- بررسی هزینه و درآمد تولیدات ۳ سال اخیر؛ حساب کتاب فارابی جور است؟
- در اولین روزهای اکران بینالمللی؛ «گلادیاتور۲»، ۸۷ میلیون دلار فروخت
- اعضای شورای سیاستگذاری جشنواره فیلم فجر معرفی شدند
- نامزدی ۲ جایزه آمریکایی برای «دوربین فرانسوی»
- «شهر خاموش» بهترین فیلم جشنواره نوستالژیا شد
- فروغ قجابگلی بهترین بازیگر جشنواره ریچموند شد
- «تگزاس ۳»؛ کمدی از نفس افتاده یا موفقیت تکراری؟
- روایتی از سه نمایشنامه از محمد مساوات روی صحنه میرود
- «کارون – اهواز» در مراکش