پایگاه خبری تحلیلی سینماسینما

فیلم سینمایی «تاج محل»، در ابتدای این نشست که با حضور شاهین امین منتقد، دانش اقباشاوی کارگردان، شهلا پرویز مرادی و علی مردانه بازیگر و جمعی از علاقه‌مندان برگزار می‌شد، امین با ذکر مقدمه‌ای درباره کلیات فیلم، بحث را آغاز و بیان کرد: با وجود اینکه «تاج محل» نقاط ضعف قابل بحثی دارد اما به نظرم به معنای واقعی کلمه شرافتمندانه است. به این دلیل که فیلم به تعهدی که از ابتدا به بیننده می‌دهد، تا انتها پایبند است.

وی ادامه داد: در این فیلم شاهد فضایی درباره شهری هستیم که روزگاری یکی از مهم‌ترین و مدرن‌ترین شهرهای ایران بوده است و کارگردان آبادان امروز را با اغماض زیاد و بدون ریاکاری و با مهربانی به تصویر می‌کشد. او اقلیمی را انتخاب کرده  که به فضا و آدم‌های آن در فیلم پایبند می‌ماند. به عبارت دیگر کارگردان و نویسنده به فرم و روایت پایبندند.

این منتقد به دیگر نقاط ضعف و قوت «تاج محل» اشاره کرد و گفت: اما مشکل اینجاست که نقطه عطف داستان بسیار دیر آغاز می‎شود و خرده  داستان‌ها با هم به درستی ترکیب نمی‌شوند. برخی سکانس‌ها در جایی نامناسب قطع شده و به سکانس بعد می‌رود.

امین افزود: معتقدم به فصل میانی برای اتصال درست این سکانس‌ها باهم احتیاج است. گرچه به گفته عباس کیارستمی در یکی از کارگاه‌هایش، درست از آب در آوردن این سکانس‌های رابط در فیلم برای کارگردان کار بسیار سختی است. با این حال ده دقیقه آخر فیلم دیگر چنین مشکلی وجود ندارد و فصل‌های میانی سکانس‌ها به خوبی رعایت شده است.

وی با تاکید بر فضای درست از آبادان امروزی که در این فیلم حاکم است، آن را دیگر وجه قابل توجه فیلم دانست و ادامه داد: بارها در نقدها خوانده یا شنیده‌ایم که «تاج محل» اقتباس از فلان فیلم خارجی است اما به نظرم این نکته اهمیتی ندارد. فضایی که ما در این فیلم می‌بینیم فضای آبادان امروز ماست و به هیچ وجه برایمان غیرملموس و عجیب و غریب نیست. نوع زیست کاراکترها و کلماتشان کاملا درست نوشته شده و قطعا اینگونه داستان‌ها بدون زیست عوامل فیلم در چنین مکانی رخ نمی‌دهند.

در ادامه اقباشاوی در پاسخ به نقدهای وارده به فیلم از سوی منتقد جلسه بیان کرد: من هم قبول دارم که قصه کند شروع شده و این نقطه ضعفی است که سینمای ما به طور کلی درگیر آن است، اما اشکال ما از آنجا بود که  تصور می‌کردیم تا بیست دقیقه ابتدایی، برخی سکانس‌های اولیه چنین قدرتی را داراست که تماشاگر را میخکوب کند و او هم می‌تواند تحمل کند تا نقطه عطف اصلی در قصه شروع شود. ما هم  در این حین می‌توانیم شخصیت‌ها را به او معرفی و بعد سر فرصت قصه اصلی را روایت کنیم.

وی افزود: در افتتاحیه خصوصی فیلم که در سال ۹۱ برای عوامل برگزار شد، متوجه چنین اشکالی شدیم که فیلم دیر شروع می‌شود. فیلمبرداری «تاج محل» در زمان مناسب انجام شد، اما از آنجا که پس تولید بسیار کوتاه و در دوهفته بود فرصت تدوین مجدد را نداشتیم. هنوز هم معتقدم جا دارد که دقیقه ۱۷ قصه اصلی و نقطه عطف گفته شود.

در این بین منتقد جلسه با اشاره به کم‌هزینه بودن فیلم «خسته نباشید» و «تاج محل» که هر دو به تهیه‌کنندگی رضا میرکریمی در سال ۹۱ ساخته شدند، تصریح کرد: در آن زمان قرار بر این بود که فیلم‌هایی در اقلیم‌های مختلف ایران فیلمبرداری شود و این دو فیلم با وجود پرلوکیشن و پر بازیگر بودن در شهرهایی به غیر از تهران، با هزینه‌ای بسیار اندک و روی هم رفته معادل سرمایه ساخت یک فیلم سینمایی عادی به روی پرده رفتند.

اقباشاوی در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: نسخه دیگری از فیلم داشتیم که قصه تندتر از این پیش می‌رفت اما متوجه شدیم که این ریتم تند نمی‌تواند با وجدان مخاطب ارتباط برقرار کند. از آنجا که می‌خواستیم قصه را روان تعریف کنیم، این ریتم را انتخاب کردیم تا پس از شروع قصه داستان روان پیش رود.

کارگردان فیلم «تاج محل» با تاکید بر این نکته که «هدفمان بر این بود که بیشتر به علت‌ها در داستان بپردازیم تا معلول‌ها» اشاره کوتاهی به کلیاتی درباره داستان فیلم و شخصیت اصلی آن کرد و افزود: «حسین» خودش درباره «حمید» قضاوتی نمی‌کند و تحت تاثیر فشار فضای حاکم به این سمت سوق داده می‌شود. او تا انتهای داستان از ته دل موافق با شکایت نیست، اما خانواده او  به غیر از خودش و همسرش، بسیار واقع‌گرایانه با این قضیه برخورد می‌کنند.

امین هم در تکمیل صحبت‌های اقباشاوی افزود: همه می‌دانیم دزدی بد است. با این وجود در کلیت داستان باید ‌بینیم کسی که این خطا را انجام داده ممکن است دلایلی داشته باشد و شرایطی او را به این سمت سوق داده است چرا که «حمید» لزوما و ذاتا بذهکار نیست.

وی ادامه داد: در ابتدای فیلم فصل جانداری را پیش از آغاز داستان می‌بینیم که همان اخراج کارگران است. فضای خشن کارخانه و جامعه  به خوبی به تصویر کشیده شده است، اما این فضا بسط داده نشده تا دلایل نهفته کار بد «حمید» که دزدی می‌کند، بیشتر مشخص شود. در شهری که هنوز به رونق نرسیده است، بسیاری از نهادها و سازمان‌هایش کار نمی‌کنند و بیکاری زیاد است، اگر به این دلایل بیشتر پرداخته می‌شد، کار حمید برایمان قابل لمس‌تر بود.

اقباشاوی در پاسخ به امین گفت: با وجود اینکه به این مسائل جامعه‌شناسانه در فیلم زیاد نپرداختیم، برخی افراد «تاج‌محل» را سیاه‌نمایی و فیلمی دارای خشونت خواندند حتی  یکی از دلایل در تاخیر اکران فیلم همین برداشت اشتباه بود. اما بالعکس من معتقدم فیلم به شدت مهربان است.

در بخش دیگری از این جلسه پرویزمرادی که نقش همسر «حسین» را در فیلم بازی می‌کند و خود یک آبادانی است، درباره فرهنگ به تصویر کشیده شده مردم آبادان در «تاج محل» بیان کرد: در فیلم  ساده‌زیستی «حسین» را می‌بینیم که نشات گرفته از فرهنگ آبادان و گرم بودن فضای حاکم بر روابط مردم این شهر است. این ساده بودن خصوصیات آبادانی‌هاست و معتقدم دانش در این فیلم، فرهنگ آبادان را به درستی تصویر می‌کشد.

وی ادامه داد: دانش خواهرزاده من است. وقتی او پیشنهاد بازی در اولین فیلم بلندش را به من داد، ابتدا تصور کردم شوخی می‌کند. اما به زودی متوجه شدم او در انتخاب من کاملا مصمم است و هیچ رودربایستی با من ندارد.

پرویز مرادی افزود: در ابتدا قرار بود نقش دوم را که پریوش نظریه ایفا می‌کند، بازی کنم. در این حین مشغول تحصیل هم بودم و بازی در این فیلم به عنوان اولین تجربه‌ برایم سخت بود. هنگامی که به آبادان رفتم قرار شد نقش اول باشم و بیش از یک ماه درگیر شدم.

امین در ادامه جلسه با انتقاد از پرداخت صرف به طبقه متوسط شهری به ویژه تهران و فضای آپارتمانی حاکم بر فیلم‌های امروز سینمای ایران، ارائه تصویری یکسان از همه افراد جامعه را کار نادرست و آزاردهنده دانست که امروزه در رسانه‌ها باب شده است.

این منتقد سینمایی افزود:  یکی از کاهلی‌هایی که در ۱۵ سال گذشته در سینمای ایران اتفاق افتاده، این است که فیلم‌ها فقط به فضای شهری می‌پردازند.  در این میان تلویزیون هم به این امر دامن می‌زند و مدام  تصویر یکسانی از زندگی مردم را در سراسر ایران نشان می‌دهد. حتی دیگر رسانه‌ها هم در این امر دخیلند و همه را شبیه به هم  جلوه می‌دهند.

اقباشاوی در ادامه بیان کرد: مایه تاسف است که در فیلم‌های سینما و تلویزیون شاهدیم که سبک زندگی دیکته شده‌ای را به ما القا می‌کنند. در این میان کسانی که سبک زندگی‌شان به تصویر کشیده نمی‌شود، احساس کمبود می‌کنند و اعتماد به نفسشان گرفته می‌شود.

امین در تکمیل صحبت های اقباشاوی گفت: فیلم‌های نئورئالیستی به دلیل در هم شکستن ساختار فیلم‌های غالب امریکایی در ایتالیا طرفداران زیادی پیدا کردند. در ایران هم برای تماشای فیلم‌های «باشو غریبه کوچک» «بی‌بی چل‌چله» و «شیرسنگی» مردم صف می‌کشیدند، زیرا می‌دانستند زندگی واقعی خود را در این  فیلم‌ها می بینند.

در ادامه علی مردانه که در این فیلم نقش «حمید» را ایفا می‌کند، با اشاره به سخت بودن نقشش در فیلم گفت: پیش از بازی در این فیلم  قرار بود «در آبادان برف نمی‌بارد» را با دانش اقباشاوی کار کنیم که به دلایلی  نشد. پس از پیشنهاد دانش به من برای بازی در این نقش ده روز به عنوان کارگر روزمزد در پالایشگاه نفت آبادان کار کردم. البته  من در دوران نوجوانی کارگری هم کرده بودم و زیاد بی‌تجربه نبودم، اما برای از بین بردن فاصله ترجیح دادم که از نزدیک این فضا و حس و حال را تجربه کنم.

این بازیگر سینما ادامه داد: قدمت دوستی من و دانش اقباشاوی به «عروس آتش» برمی‌گردد و من و او همیشه دنبال این بودیم و دوست داشتیم که برای شهرمان آبادان و سینمایش کاری انجام دهیم. هرچند که این فیلم آن‌طور که باید دیده نشد، اما معتقدم «تاج محل» اولین فیلم شهری آبادان بعد از جنگ است که صرفا به مسئله‌ جنگ نمی‌پردازد.

اقباشاوی در ادامه بیان کرد: خدارا شکر می‌کنم که فیلمسازی به این شکل درباره آبادان به عنوان فضای شهری در سینمایمان باب شد و  خوشبختانه امسال رضا میرکریمی، مانی حقیقی و پوریا آذربایجانی به سراغ این منطقه رفته و مشغول ساخت فیلم‌های شهری در آبادان هستند.

امین هم در پایان این جلسه ابراز تاسف کرد و افزود: بسیار ناراحتیم که رسانه‌ها از جمله تلویزیون و سینما در مورد جنگ‌زدگی آبادان بسیار اجحاف کردند و ما هنرمندان و اصحاب رسانه نیز در طول این سال‌ها تصمیم به فراموشی این امر گرفتیم.