پایگاه خبری تحلیلی سینماسینما

 فرانک آرتا در شرق نوشت:

یکی از رویکردهای سیاستی بنیاد سینمایی فارابی در سال جاری، تغییر رویه وام دهی به سینماگران جهت امر فیلم سازی است. کنارنهادن رویه ای که سال ها سینمای ایران به آن خو گرفته قطعا ساده و شتابناک نخواهد بود. طبیعی است در این مسیر برخی از زوایای ناپیدای روش گذشته روشن تر می شود که قطعا چالش ها و نقدهای زیادی به وجود می آورد و به اصطلاح سروصداهایی هم ایجاد می کند. اما مهم تر از آن، لزوم شفاف سازی و وضوح چگونگی و نحوه دادن و بازپس گیری وام هاست که در اختیار چه کسانی، به چه مقدار و به چه شکل توزیع و تقسیم می شود و از دل چنین شفافیتی، مشکلات و آسیب های آن راحت تر در معرض درمان قرار می گیرد و قطعا در درازمدت در گردش مالی سینمای ایران تاثیرات بسزایی خواهد گذاشت. با اعلام رسمی سیاست های فارابی، سراغ علیرضا تابش، مدیرعامل این نهاد فرهنگی رفتیم تا در کنار سوالاتمان درباره چگونگی و شکل همکاری بنیاد با صندوق اعتباری هنر بیشتر آگاه شویم.

 شما عضو شورای سیاست گذاری جشنواره فیلم فجر هستید. با توجه به تجربیات سالیان گذشته آیا برگزاری دو جشنواره ملی و بین المللی به طور مجزا خروجی مناسبی برای سینمای ایران دارد؟
به اندازه کافی درخصوص تفکیک دو بخش جشنواره فجر، در چندسالی که از جداسازی آن می گذرد، صحبت و اظهار نظر شده است که البته موافقان و مخاطبان را به همان مباحث ارجاع می دهم، اما آنچه مسلم است و به گمانم، چه موافقان و چه مخالفان، بر آن صحه می گذارند، این است که حاصل و نتایج این دو رویداد فرهنگی، دستاوردهای غیرقابل تردیدی برای سینما و سینماگران ایرانی، چه در داخل و چه در عرصه بین الملل، رقم زده است. در آستانه چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی، سینمای ایران و محصولات متنوع و ارزشمند آن، به چنان شکوه و بالندگی ای رسیده که جای هیچ گونه ابهامی را برای دوستان یک دل و حتی معاندان لجوج باقی نگذاشته است.

با مراجعه به آمار و سوابق برگزاری ۳۵ دوره که البته با اوج و فرودهایی هم مواجه بوده ، آیا در بدبینانه ترین حالت، می توان منکر ثمرات فرهنگی آن بود؟ استقبال فیلم سازان، مخاطبان و طیف وسیع و گسترده ای از علاقه مندان سینما را که هر سال، بی صبرانه، منتظر برگزاری چنین رویدادی هستند، می توان نادیده گرفت؟ اگرچه نمی توان منکر انتقادهای صحیح برخی از هنرمندان و منتقدان و رسانه ها هم شد که امیدواریم هرچه جلوتر می رویم، نواقص و معایب مرتفع شود.
درباره تفکیک دو جشنواره ملی و بین المللی فجر، فکر می کنم باید هدف گذاری را در هر دوره ای مدنظر قرار داد. در دوره ای که بخش های ملی و بین الملل در کنار هم برگزار می شد، بیشتر امکانات بخش بین الملل صرف این می شد که میهمانان خارجی به تماشای فیلم های جدید سینمای ایران بنشینند. این موضوع به درجه ای از توفیق رسیده بود که بعضی از مدرسان خارجی در بررسی جشنواره ها، در کنار رویدادهای مختص تبلیغ سینمای جهان و سینمای منطقه، سرفصلی برای فجر به عنوان رویدادی برای تبلیغ سینمای ملی باز کرده بودند. اما بخش بین الملل با وجود فیلم های بزرگ و میهمانان بزرگ عملا تحت الشعاع بخش ملی قرار می گرفت و سینماگران و تماشاگران ایرانی حضور گسترده ای در این بخش نداشتند. اگر قرار باشد ماموریت بخش بین الملل را تدارک امکانی برای شکل دهی به ویترینی برای فیلم های جدید ایرانی بدانیم که دست اندرکاران خارجی هم حضور چشمگیری در آن دارند، همان شیوه شاید امروز هم جواب بدهد.
اما وقتی بخواهیم جشنواره ای داشته باشیم که به غیر از امکان بازاریابی سینمای ایران و حضور برخی فیلم ها و چهره های شاخص سینمای جهان، در اندازه سایر جشنواره های جهانی قابل ارزیابی باشد، ممکن است دیگر تمهیدات قبلی پاسخ گو نباشد. مزایای جدیدی که جشنواره جهانی فیلم فجر ایجاد کرده است، پرتعداد هستند: استقبال دوباره تماشاگران جدی سینما از نمایش فیلم های متفاوت و ابتکار راه اندازی باشگاه طرفداران برای شناسایی مخاطب هدف؛ حضور دست اندرکاران بسیاری از فیلم های خارجی در زمان نمایش و برگزاری جلسات معرفی و پرسش و پاسخ؛ افزایش بار علمی با اتکا به کارگاه ها و کلاس های دارالفنون و دانشگاهی؛ ایجاد ارتباط قوی با استعدادهای آینده کشورهای مختلف در زمینه فیلم سازی؛ انگیزه بیشتر جشنواره در کشف فیلم سازانی که با فیلم اول رویکردهایی نو در عرصه سینما را باعث شده اند و… .
این یعنی نگاه به جشنواره به عنوان فرصتی بین المللی که نقش سینمای ایران را در معادلات آینده سینمای جهان کلیدی تر می کند و به این رویداد سینمایی وجه های دیگری در مناسبات جهانی می بخشد. حضور دبیری خوش فکر و نیروهایی کارآمد و مجرب باعث شده است بسیاری از علاقه مندانی که در این دو سال در جشنواره حضور داشته اند، از تغییرات در زمینه های مختلف – از جمله برنامه ریزی و انتخاب فیلم – به نیکی یاد کنند. از همین رو در این دو سال، بنیاد سینمایی فارابی همواره در کنار جشنواره جهانی بوده و در تمام جوانب، از هیچ کمک و حمایتی دریغ نکرده است.

 یکی از اهداف مورد نظر شما در بنیاد سینمایی فارابی، متناسب سازی این مجموعه بوده، در این مسیر چقدر و چگونه اولویت را به ارتقای کیفیت عملکرد این نهاد فرهنگی داده اید. به طور مثال براساس این هدف در بخش فرهنگی فارابی چه کارهایی متمرکز شده است؟
بخش فرهنگی بنیاد سینمایی فارابی از ابتدای تاسیس بنیاد تاکنون، مرجعیت فرهنگی سینما و پشتیبان محتوایی جریان اصیل سینمایی ایران محسوب شده و می شود. نهضت احیا و تولید محتوا و مضمون، که یکی از رئوس و برنامه های طرح جامع سینمای ایران است، سرلوحه اساسی این دوره قلمداد می شود که به تبع آن به تشکیل شوراهای تخصصی با حضور استادان دردمند این حوزه، نویدبخش بسیار امیدوارکننده ای برای تولید آثاری ماندگار است. توجه و اهتمام ویژه به ژانرها و مضامین مهجور، کشف استعدادهای جوان، تکریم پیش کسوتان سینما، ازجمله دغدغه های دست یافتنی در دوره جدید است و امیدوارم با همراهی و همدلی اهالی سینما شاهد فصلی نوین از تولیدات ارزشمند باشیم.

 نحوه اهدای تسهیلات اعتباری به فیلم ها و پیوندتان با «صندوق اعتباری هنر» در عین نکات مثبت، این سوال را به وجود می آورد که آیا تهیه کنندگانی که سال ها به گرفتن وام بلاعوض عادت کرده اند، به این روش جدید تمکین خواهند کرد؟ یا اساسا نحوه مواجهه شما با آنها چیست؟
دراین باره قبل از هر چیز، باید بر این نکته تاکید کنم که بنیاد سینمایی فارابی در هیچ دوره ای، حمایتی که در قالب وام پرداخت کرده باشد، عنوان بلاعوض نداشته است. این اصطلاح، بیشتر برگرفته از کم لطفی برخی از دوستانی است که فارابی را در چارچوب یک بنگاه «صرفا اقتصادی» یا «عابربانک» تعریف کرده اند. فراموش نکنیم، فلسفه وجودی و اصلی بنیاد، حمایت از سینماگران ایرانی است که دوره های مختلف شکل اجرائی آن تفاوت هایی داشته ولی چنین حمایتی هیچ گاه بلاعوض نبوده است. همواره بنیاد با عنایت به بضاعت مالی خود، در صدد حمایت از آثاری که از ویژگی هایی فرهنگی و هنری خاصی برخوردار بوده برآمده و با پرداخت وام هایی، کمک کرده تا فیلم ساز، بتواند اثر مورد نظر خودش را خلق کند. بنیاد در چند سال گذشته برای اثبات صداقت خود و به تعبیر امروزی، راستی آزمایی در امر حمایت، به هنگام دریافت وام های اعطایی، شکل و قالب دیگری از حمایت را هم مدنظر داشته و آن اینکه بعد از آن، برای کمک به سینماگر ایرانی، با خرید حقوق متصوره اثر، شیوه تهاتری پیش گرفته تا فیلم ساز، با اطمینان خاطر بیشتری بتواند فعالیت فیلم سازی خود را ارتقا دهد. بدیهی است این مکانیزمی که به آن اشاره شد، می تواند محل بحث و مناقشه ای را فراهم کند که در این سال ها، راجع به منافع یا معایب آن بحث های مفصلی صورت گرفته است.
در شرایطی که کشور با تکیه بر سیاست اقتصاد مقاومتی، گام های بلندتری را قرار است بردارد، ضمن حفظ استراتژی حمایت از فیلم سازان، شیوه ها و تاکتیک های نوینی طراحی شد که شما شاهد گام های اولیه آن هستید. در شیوه جدید تهیه کنندگان وام را با معرفی بنیاد از صندوق اعتباری هنر دریافت می کنند و این شیوه یک فرصت جدید در کنار سایر حمایت ها از سینمای ایران است. همچنین برای دولت و سینماگران، بحثی تحت عنوان تمکین، اساسا، سالبه به انتفاع موضوع است. نه ما از سینماگران نجیب این سرزمین انتظار کلمه ناخوشایند تمکین را داریم و نه شان آنها ایجاب می کند که از این گونه ادبیات در مباحث فرهنگی، تولیدی و اقتصادی استفاده کنند. تاکید ما همواره بر تعامل، گفت وگو، مشاوره و تدبیر برای یافتن شیوه های نو در مدیریت منابع سینما و سرمایه گذاری در فیلم بوده و خواهد بود.

 شنیده های من حاکی از آن است که هر بار بنیاد سینمایی فارابی تقاضای دریافت قسط های خود از تهیه کنندگان را کرده، موج منفی علیه این بنیاد در رسانه ها دیده می شود؛ چرا در این گونه موارد افشاگری نمی کنید؟ علت سکوتتان چیست؟
سینمای حرفه ای ایران بیش از هر چیز نیازمند شفافیت و استانداردسازی در تولید و اکران است و به گمان من کلماتی مثل افشاگری در قاموس فرهنگی متولیان سینمای ایران، محلی از اعراب ندارد؛ چراکه حداقل اطلاع رسانی مسئولان سینمایی دولت تدبیر و امید از ابتدای سال ۹۲، گویای روشن و صادقی در بیان این امر است. اعلام رسانه ای حمایت های تولیدی در مقاطع مختلف، شاهد برجسته ای است که موضوع نهان و پنهانی وجود ندارد تا بخواهیم از تعبیر افشاگری استفاده کنیم. بودجه سال سینمای کشور مشخص است و بارها، آثار مورد حمایت و میزان بهره مندی صاحبان آثار، در سایت های رسمی بنیاد سینمایی فارابی و سازمان سینمایی عیان و شفاف مطرح شده است.

 اصلا محاسن اعطای این گونه وام ها یا راه اندازی صندوق سرمایه گذاری سینما چیست؟
در رویکردهای جدید بنیاد سینمایی فارابی در حوزه تامین سرمایه، صندوق سرمایه گذاری فیلم راه اندازی خواهد شد که مبنای کار در آن برای جلب سرمایه های مردمی، شفافیت است. گام نهادن در این مسیر و شیوه های نو به تغییر نگرش و رفتار تولیدکنندگان سینما نیز منجر خواهد شد.

 تکلیف ساخت فیلم های به اصطلاح «فاخر» چه می شود؟
براساس برنامه ها و سیاست های کلان سازمان سینمایی، واگذاری بسیاری از مسئولیت ها به بخش خصوصی، موضوعی است که در این سال ها، بارها به آن اشاره شده است. بدیهی است برخی از فیلم ها به خاطر مباحث استراتژیک و هزینه های کلان تولید، از عهده و توان بخش خصوصی خارج است. بنابراین برای راه اندازی این گونه پروژه ها، بودجه های ویژه ای از سوی نهادهای رسمی مثل مجلس مورد تصویب قرار می گیرد تا شاهد ساخت آثاری باشیم که ضمن جذابیت در مضمون و محتوا و بهره گیری از فناوری های نوین، بتواند اهداف متعالی فرهنگی را تامین کند.

 با مقوم شدن بخش بین الملل جشنواره جهانی فیلم فجر، بخش بین الملل بنیاد سینمایی فارابی چه سرنوشتی پیدا می کند؟ شنیده هایم حاکی از کشمکش میان این دو بخش است!
از نقد و نظر منصفانه استقبال می کنیم و آن را موجب اصلاح خطا و پیشرفت کار می دانیم، اما متاسفانه براساس برخی از پیش داوری ها که به نظر بنده، نشئت گرفته از قلت اطلاعات آماری دقیق است، بخش بین الملل بنیاد، مورد بی مهری هایی، آن هم خارج از دایره انصاف، قرار گرفته است. هیچ گاه، عملکرد بین الملل بنیاد، در سال های متمادی، مورد ارزیابی منصفانه از سوی منتقدان آن قرار نگرفته است. آیا می توان حضور بین المللی و جهانی بسیاری از فیلم های شاخص ایرانی در جشنواره های معتبر دنیا، فروش آثار و جذب شخصیت های فرهیخته و شناخته شده جهانی را که فقط گوشه ای از فعالیت های معاونت بین الملل بنیاد سینمایی فارابی است نادیده گرفت؟ زحمات همکاران خدوم این معاونت، فارغ از ادعاهای رایج و هیاهوهای خصمانه بر هیچ کدام از سینماگران ایرانی که در این سال ها، شاهد تلاش های مجدانه آنها بوده اند، پوشیده نیست.

چتر سینمای ایران، بدون حضور معاونت بین الملل بنیاد، در هیچ کدام از جشنواره های معتبر دنیا، شناخته شده نیست.
ممکن است بحث هایی درخصوص نحوه اجرای برنامه ها برای نیل به اهداف وجود داشته باشد، البته معتقدیم اختلاف نظر خوب است و باید وجود داشته باشد. اگر اختلاف نظری وجود نداشته باشد، هیچ طرح و برنامه ای، در آن مرحله ای که باید، محک نمی خورد و در نهایت، در زمان اجرا، به پیش نمی رود، اما در کلیات، اشتراک نظرهای فوق العاده ای وجود دارد.

به همین دلیل و دلایل عدیده دیگر است که بنیاد حتی یک لحظه از همکاری با جشنواره جهانی فیلم فجر پا پس نکشیده است و نمی کشد.
باور دارم که با پاگرفتن هر نهاد تخصصی، به سرمایه های ملی کشور افزوده می شود و با تخریب ناگهانی هر نهادی که با گذشت زمان در حوزه ای تخصصی ریشه دوانده است، خسارتی جبران ناپذیر به فعالیت های آن حوزه وارد می شود. معتقدم هر زمان تغییروتحولی لازم باشد، باید با درک اقتضائات زمان، مدیریتی پویا، در چارچوب برنامه ای مدون و در چند گام و مرحله به سمت تغییر ماموریت‎ ها و اهداف حرکت کرد. ایراد اصلی من به همکاران بین الملل بنیاد، شاید همین باشد که کمتر تمایل داشته اند در باب فعالیت های خود، آنچنان که بایدوشاید، اطلاع رسانی کنند.

 آقای تابش! منظور از سینمای معناگرا چیست؟
سینمای معناگرا در حقیقت به سینمای معنویت گرا اشاره دارد و در سینمای ایران به دور از شعارزدگی، در حوزه اخلاق و معنویت و ارزش های انسانی تلاش بسیاری صورت گرفته تا شاهد ساخت فیلم های بسیار ارزشمندی در این حوزه باشیم. مباحث تئوریک این قضیه در قالب کتب متعددی که به زیور طبع آراسته شده، برپایی سمینارهای راهگشا و کانون فیلمی که با این عنوان شکل گرفت موضوعات سهل و ساده ای نبوده اند که کسی بخواهد آن را نادیده بگیرد.
اساسا چرا باید فیلم هایی را که باعث می شوند، مخاطبان، فارغ از هر نوع ایدئولوژی ای که دارند، به درک تازه تری از جهان هستی دست یابند، نادیده گرفت؟ وجدان های بیدار و زلال نه تنها از کنار این گونه آثار به راحتی عبور نمی کنند، بلکه باعث می شود تا به تعالی روحی و معنوی ارزنده ای که شایسته انسان معاصر است، دست یابند.

 ماموریت بنیاد سینمایی فارابی درخصوص جشنواره بین المللی فیلم های کودکان و نوجوانان چیست؟ آیا باز هم مجزا برپا می شود و یا با هم؟ تقویم این جشنواره دربه در چه وقت به ثبات می رسد؟
جشنواره بین المللی فیلم های کودکان و نوجوانان به دبیری آقای علیرضا رضاداد با قوت تمام در تابستان امسال به خوبی برگزار شد. همان گونه که مطلع هستید، این جشنواره که در زمره جشنواره های معتبر جهانی محسوب می شود و برای یک دوره پنج ساله در اصفهان تثبیت شد، بلافاصله پس از برگزاری جشنواره در تابستان امسال، استارت دور بعدی خود را زده است و جلسات آسیب شناسی آن به طور مستمر در حال برگزاری است. بدیهی است با تقسیم کاری که در بنیاد صورت پذیرفته، قائم مقام بنیاد، آقای حبیب ایل بیگی، مسئولیت حمایت از سینمای کودک و نوجوان و این نوع از فیلم هایی را که مخاطبان زیادی دارد، برعهده گرفته اند که امیدواریم به زودی، جدا از مباحث جشنواره ای، موارد مربوط به تولید آثار متنوع در این ژانر و اکران عمومی آنها نیز در قالب برنامه ای مدون پیش روی مخاطبان آن قرار گیرد.