پایگاه خبری تحلیلی سینماسینما

محمد تاجیک :«زیر درختان زیتون»که روز گذشته در خانه هنرمندان به نمایش در آمد نخستین فیلم بلند ایرانی بود که به بخش رسمی مسابقه جشنواره فیلم کن راه یافت؛ اما توفیقی نیافت.

/تصویر گر زندگی بعد از زلزله/

به گزارش سینماسینما ، مهدی زارع استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم درروزنامه اعتماد نوشته است :نگارنده از علاقه مندان دائمی سینمای کیارستمی به ویژه نگاه واقع گرایانه او به زندگی بوده ام. این توجه و علاقه به ویژه بعد از رخداد زمین لرزه ۳۱ خرداد ۶۹ منجیل دوچندان شد، چراکه او فیلم «خانه دوست کجاست؟» را چهار سال قبل از زلزله منجیل (۱۳۶۵) در رستم آباد (روستای کوکر) بخش شمال کانون زمین لرزه ۳۱ خرداد ۱۳۶۹ به تصویر کشیده بود؛ (البته از دید مستند به بخشی از منطقه زلزله زده منجیل، فیلم «ای ایران» ساخته ناصر تقوایی در سال ۱۳۶۸ نیز در ماسوله کار شده بود و البته بخش هایی از ماسوله به دلیل سقوط و لغزش یک بلوک سنگی در زمان زلزله منجیل آسیب دید، گرچه این تخریب در ۵۵کیلومتری کانون به شدت خرابی های رستم آباد و کوکر در حدود پنج کیلومتری شمال کانون زلزله منجیل نبود). بعد از زلزله منجیل در ۱۳۶۹، تصاویر منطقه زلزله زده و مردمان رستم آباد در فیلم «خانه دوست کجاست؟» ارزشی تاریخی یافته بود و طبیعی بود جست وجوی سرنوشت مردمانی که معمولابازیگر حرفه ای نبودند و در فیلم کیارستمی اولین تجربه بازی جلو دوربین را با سبک ویژه و مولف استاد تجربه کرده بودند، جالب توجه و برای اهل نظر ارزشی دوچندان بیابد. در ماه های بعد از زلزله منجیل بود که در مطبوعات خبر ساخت فیلم بعدی کیارستمی در منطقه زلزله زده منجیل (برای جست وجوی سرنوشت بازیگران فیلم قبلی) منتشر و خوشبختانه این فیلم به نام «زندگی و دیگر هیچ» در سال ۱۳۷۰ ساخته شد. نکته مهم و جالب در این فیلم، نگاه انسانی کیارستمی به زندگی، بلافاصله بعد از فاجعه ای با ابعاد و اندازه های تخریب زلزله ۱۳۶۹ منجیل بود. داستان فیلم بر محوریت جست وجوی سرنوشت بابک و احمد احمدپور (دو کودک از اهالی/بازیگران فیلم خانه دوست کجاست) و در قالب سفر پدر و پسری از تهران به رستم آباد و کوکر پیش می رفت. راه بندان (که بخشی از واقعیت همه زلزله ها، به ویژه زلزله منجیل بوده) دلیلی می شود تا جست وجو گران (که نقش کیارستمی و پسرش را بازی می کنند و خود او ابتدا قبل از ساختن فیلم دوم، این مسیر را به همین ترتیب بعد از زلزله طی کرده بود) از راه های فرعی خود را به روستای کوکر برسانند و البته دو کودک موردنظر را نمی یابند ولی در پایان خبر سلامتی این دو کودک دریافت می شود. تمام این فیلم زیبا در نمایش زندگی و جاری بودن حیات بعد از شوک بزرگ زلزله منجیل است که با بهره گیری از طبیعت زیبای منطقه رودبار و رستم آباد به خوبی به تصویر کشیده شده است. بعد از این فیلم، کیارستمی مجددا به منطقه زلزله زده بازگشت و به باور نگارنده، اثری فوق العاده در بازسازی روانی بعد از زلزله ها، بر جای گذاشت. او در سال ۱۳۷۳ فیلم فوق العاده «زیر درختان زیتون» را مجددا در منطقه رستم آباد ساخت. در این فیلم، کیارستمی البته خرق عادت کرد و بازیگری حرفه ای (استاد محمدعلی کشاورز) نیز در فیلمش بازی می کند، ولی داستان اصلی بر پایه زندگی (و بازسازی روانی اجتماعی بعد از زمین لرزه) به صورت داستان عشق حسین رضایی (از اهالی کوکر) به دختری به نام طاهره بازگو می شود. طاهره به دلیل اینکه حسین فقیر است و البته هرچه داشته در زلزله از دست داده، حاضر به دادن جواب مثبت به حسین نیست (نداشتن «خانه»، نماد جالبی از ویران شدن آشیانه ساکنان منطقه زلزله زده در زمان زلزله ۱۳۶۹ منجیل است) و البته حسین بر این باور است که چون همه «بی خانمان» شده اند، اکنون چیزی از بقیه کمتر ندارد! داستان به این ترتیب جلو می رود که حسین با گروه فیلم برداری که به کوکر آمده اند، به عنوان وردست همکاری می کند و از فرصت نقشی که به طاهره داده شده برای خواستگاری مجدد (با کمک گروه فیلم برداری) استفاده می کند و در نهایت با پیوند نمادین حسین و طاهره (در سکانس پایانی وقتی زیر درختان زیتون- نماد منطقه زلزله زده- دور می شوند)، بازسازی زندگی بعد از زلزله، به صورت بازسازی خانواده، نمایش داده می شود. استاد کیارستمی به این ترتیب تنهاسینماگری است که به این زیبایی مراحل قبل، چند ماه بعد و چهار سال بعد از زمین لرزه ای فاجعه بار را به تصویر کشیده و با نگاهی انسانی و واقع گرایانه ضمن نمایش روزگار مردمان عادی ساکن در منطقه رودبار و رستم آباد، اهمیت بازسازی روانی و اجتماعی را به نمایش گذاشته است. این در حالی است که معمولابازسازی، به صورت ساخت خانه ها و تحویل آن به زلزله زدگان تلقی می شود و کمتر به مسئله بازسازی روانی و عاطفی بعد از زلزله، چه از دید مسائل اجتماعی و چه از دیدگاه هنرمندان توجه می شود.

/ در جستجوی عشق در دل طبیعت/

جواد طوسی دریادداشتی در اعتماد نوشته است :یکی از ویژگی های منحصربه فرد کیارستمی، درجا نزدن و تجربه کردن نگاه و فرم و دنیاهای تازه است. او در کنار ثبت یک دنیای ساده تغزلی در «خانه دوست کجاست؟»، در «زندگی و دیگر هیچ» از مرگ و تباهی می گریزد و جریان سیالی زندگی را پیشنهاد می کند و در «زیر درختان زیتون» عشق را در دل طبیعت و مناسباتی بی تکلف جست وجو می کند.