اشارات فلسفی و شاعرانه «یک ایستگاه جلوتر» از جنس رئالیسم جادویی است.
سینماسینما، شادی حاجی مشهدی:
اولین تجربه بلند سینمایی سامان استرکی فیلم «یک ایستگاه جلوتر» است که آن را به شیوه ویدیویی، در سال ۸۱، وقتی فقط ۲۱ ساله بود، ساخته است. استرکی را پیش از این، با فیلم «صندلی خالی» میشناسیم؛ فیلمی که در سال ۸۷ از جشنواره فیلم فجر دیپلم افتخار گرفت و مورد توجه منتقدان قرار گرفت.
استرکی فیلمسازی خلاق و معترض است. اعتراض او نه از جنس آتشفشانهای روشنفکرمآبانه همنسلانش، بلکه از سَرِ بلوغ زودرس فکری و روحی اوست. پیرانهسریهای جوانی که مطالبهگر و هوشیار است.
پرسشگری و بیقراری او در کنار جسارتش برای ساختارشکنی و تجربهگرایی از او فیلمسازی جاهطلب و جسور ساخته است. او ستایشگر نوع نگاه و خط فکری کیارستمی است و این علاقهمندی و گرتهبرداری از آثار این استاد سینما، در این فیلم بهوضوح قابل ردیابی است. داستان فیلم روایتی ساده و کشدار است و به شیوه رئالیسمی جادویی روایت میشود، نوعی از داستانگویی که فضاها و شخصیتها در آن واقعی است، اما برخلاف قواعد علت و معلولی جاری در دنیای ما پیش میرود و فاقد چیدمان روایی کلیشهای است.
«یک ایستگاه جلوتر» روایت مردی شوریدهحال است که تا زمان مرگش اندک زمانی باقی است. او در واپسین روزهای عمرش برای رسیدن به آرامش نزد دایهای که از او شیر خورده است و به روستای زادگاهش، کندوان، بازمیگردد. مرگآگاهی و بروز احوالات درونی، از او نزد مردم سادهدل روستا، پیکی قدیس میسازد تا پیام و نامههای مردمانِ زنده را به عالم مردگان برساند.
شخصیت عباس فاقد هرگونه احساس عشق، نفرت، ترس، تنهایی و امید است، و دل کندن از جهان پیرامونش و پناهجویی او به این گوشه از دنیا، از او مردی میسازد که اتفاقا نمیخواهد قهرمان باشد. تاویلپذیری و تکرار در نماها و رخدادها، همراه با طنز تلخ و لحن شاعرانه فیلم، همسو با ذهنیت فرامتنی کارگردان است که در نخستین فیلم بلندش تفکر شاعرانه و فلسفی آثار کیارستمی را متجلی میسازد، با این تفاوت که استرکی مجذوب بکرنمایی در اعجاز موقعیتها و مکث در کنشهای نابازیگرانش نمیشود.
انتخاب دهکده کوچکِ کندوان با مردم آذریزبان و دیرجوشِ کوهنشینش و بازی گرفتن از همه این نابازیگران، چالش سخت و بزرگی برای فیلمساز به شمار میرود. قابها و دکوپاژها مختصات سینمای حرفهای را دارند، اما در بعضی از سکانسها، تکیه بر نمایش جزئیات، همراه با تکرار برخی از این کنشها، کندی ریتم را به دنبال دارد و روند پرسشگری مخاطب و تمرکز معناشناختی مدنظر فیلمساز را درباره مفاهیم معنوی مطرحشده از او میگیرد.
نقطه قوت فیلم به چند لایه بودن آن بازمیگردد؛ لایههایی از طنزی تلخ که بهظاهر در قالب شکواییههای ساکنان روستا مطرح میشود. انتظارات و خواستههایی که آنها سادهلوحانه از متوفیان خود دارند با طنازی، مفاهیم عمیق فلسفی و معنوی را درخصوص معاد و جاودانگی مطرح میکند و بیننده را متوجه این مهم میسازد تا با تکیه بر داشتهها و نیازهایش، جهانی ویژه خود بیافریند. نگاه چندوجهی استرکی به زندگی فراجسمی و مفاهیمی همچون جاودانگی پس از مرگ و ارجاعاتی که در تقابل با ترس از مرگ در میانِ جماعتِ کندواننشین در پی دارد، فیلم را از لزوم نمایش و توصیفات پرطمطراق قهرمانانه شخصیت اصلی بینیاز میکند.
گویی عباس با آن موی سپید و هیبت شوریده، با سکوت و سکون درونیاش ناخواسته، نقش واسطهای روحی (مدیوم) را بازی میکند که مردم او را به دلیل آگاهی از زمان مرگش یک شفادهنده میدانند و با درددل کردن و نامه نوشتن برای مردگانشان بر آلام روحی خویش مرهم مینهند.
به قول شاعر سینما، آندره تارکوفسکی، که آثار برخی کارگردانان را اینطور تعبیر میکند: «برخی از فیلمسازان با آثار دشوارشان که از الهام درونیشان حکایت دارد، در این دنیا به یادگار میمانند و از اینرو همواره با ذوق همگان خوانا نیستند.» این اثر نیز بیانگر روح مهاجر و دغدغهمند فیلمساز است. استرکی با استفاده از سه وجه شعر، فلسفه و سینما ابعاد پیچیدهای را برای بیان دردها و داستانهایش برگزیده است.
دو تم اساسی این اثر، نخست بر ذکر حدیث نفس و سپس بر سویه معنوی حیات در دنیا و پس از مرگ تاکید دارد. فیلمی که عباس کیارستمی آن را بهعنوان تجربهای نو ستایش کرده است، اگر با گرتهبرداریهای کمتر و آشنازداییهای بیشتری از نمونههای مشابه در این نوع ژانر، توام میشد، میتوانست علاوه بر جلب نظر منتقدان بر طیف وسیعتری از مخاطبان این نوع سینما تاثیر داشته و ابعاد بیشتری از نبوغ ذاتی ایدهپردازانه را در چنین داستان ساده اما عمیقی آشکار سازد.
در جستوجو برای مکاشفه در شخصیت اصلی فیلم و آدمهای روبهرویش که به واقع، هیچ از آنها نمیدانیم، کارگردان آگاهانه و با تاخیری که حاصل تاکید او بر اشیا و آدمهاست، میخواهد در میزانسنها با نزدیک شدن آرام دوربین به موضوع، به منظور مکاشفه در درون آنها توجه بیننده را جلب کند. یعنی مفهوم غیرفیزیکی (مکاشفه) به صورت فیزیکی (نزدیک شدن آرام به شیء یا شخص) بیان میشود. به عبارت سادهتری میتوان گفت دوربین نقبی به درون اشیا یا آدمها میزند. دیالوگهایی به زبان ترکی که با زیرنویس نمایش داده میشود، غریبگی قهرمانِ مرگآشنای مسافر را کمکم میزداید و او را با فضای حاکم بر روستا مانوستر میکند و سبب میشود که او خودخواسته به سنگ صبور و گوش شنوای اهالی دردمند بدل شود.
پس از همجنس شدن با این آدمها در انتها، سرانجام معجزه رخ مینماید؛ درمان پریشانحالی این مسافر در قرار نیست و او آرامش را در دل کندن مییابد. بهواقع اطمینان از اینکه مرگ چیزی جز یک آغاز نیست، و اینکه نامیرایی تقدیر بیتغییر آدمی است، جهان معنایی فیلم را قوام میبخشد و ردپاهایی که بر بوم سپید و نامتناهی برف نقش میبندد، تعبیر این رویای برزخی است.
ماهنامه هنر و تجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- اکران «ایساتیس» در «هنر و تجربه» از ۲۲ دی
- شهاب حسینی: میخواهم فیلمی اقتباسی از ساعدی بسازم
- آغاز اکران یک مستند سیاسی در هنر و تجربه
- اکران «آویختگی» در سینماهای هنر و تجربه
- اکران چهار فیلم جدید در گروه سینمایی هنر و تجربه در آذر ماه
- رونمایی از تیزر مجموعه انیمیشن «رویاهای رنگی»
- «پسر انسان» پرفروشترین و پرمخاطبترین فیلم هنروتجربه شد
- شهاب حسینی با «مقیمان ناکجا» به هنر و تجربه میآید
- در نشست نقد و بررسی فیلم سینمایی «پسر انسان» مطرح شد: هیچکدام از شخصیتها ضدقهرمان نیستند/بحران خانواده اهورا به عدم پذیرش جامعه برمیگردد
- «پسر انسان»؛ سوژهای که جایش در سینمای ایران خالی بود
- اکران فیلم «مهاجران» از ۳۱ خرداد در هنر و تجربه/ رونمایی از پوستر
- «حرف آخر» به هنر و تجربه رسید
- پوستر «تارا» همزمان با اکران رونمایی شد
- مدیرکل دفتر نظارت بر عرضه و نمایش فیلم: ۷۰ درصد فیلمهای صف اکران به «هنروتجربه» میرسند/ خسارت یک ترافیک!
- محمد حمیدی مقدم: فعالیت «هنر و تجربه» در همه حوزهها گستردهتر میشود
نظر شما
پربازدیدترین ها
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- محاکمه در خیابان/ نگاهی به تازهترین قسمت سریال «افعی تهران»
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
- ۳ جایزه جشنواره مسکو به «آه سرد» رسید
آخرین ها
- امیر جدیدی، منصور بهرامی میشود
- زیر پوست شهر/ نگاهی به سریال «افعی تهران»
- هیات داوران جشنواره فیلم کن معرفی شدند/ گلادستون، کورئیدا و بایونا در فهرست
- هفته دوم «مجنون آن لیلی» هم به سانس فوقالعاده رسید/ «فین جین» پرمخاطب ترین نمایش عمارت نوفللوشاتو شد
- حسام منظور به سراغ دراکولای برام استوکر میرود
- بزرگداشت بهرام شاه محمدلو برگزار میشود
- جایزه جشنواره هندی برای «انتقام تیرهروزان»
- بستههای مکالمه پرتخفیف همراه اول بهمناسبت روز ملی خلیجفارس
- به تو هم سخت میگذرد؟/ نگاهی به فیلم «منطقه تحت نظر»
- معرفی پروژه جدید کارگردان «باربی»؛ گرتا گرویگ «نارنیا» را میسازد
- معرفی داوران جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی
- اختتامیه دومین دوره جشنواره «عروسکخونه»/ پیشکسوتان و فعالان عرصه کودک به سمت احیای نمایشهای عروسکی میروند
- عسگرپور: از جانب مدیران کم تسلطِ سطحینگر، مورد حمله قرار میگیریم که شما از فروش فیلمها خوشحال نیستید/ از کجا به کجا رسیدیم!
- پخش سریال «حشاشین» در ایران ممنوع شد
- همراه اول حامی برگزاری ششمین رویداد ایران اکسپو
- حضور معاون وزیر حملونقل و زیرساخت ترکیه در غرفه همراه اول
- محاکمه در خیابان/ نگاهی به تازهترین قسمت سریال «افعی تهران»
- جایزه بزرگ جشنواره کازابلانکای مراکش به «برندهها» رسید
- ۲ انیمیشن ایرانی به جشنواره معتبر انسی راه یافتند
- «رُخ» بهترین مستند جشنواره فیلم مسکو شد
- «آوای ابرها» به جشنواره کاریبتونز کلمبیا راه یافت
- ۳ جایزه جشنواره مسکو به «آه سرد» رسید
- خانواده قاتل از «بیبدن» شکایت میکنند؟
- فوت کارگردان فرانسوی برنده نخل طلا و سزار/ لوران کانته درگذشت
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
- نکوداشت اکبر زنجانپور در نوزدهمین «شب کارگردان»
- حضور همراه اول در بزرگترین نمایشگاه فناوری ترکیه
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد